Trong bài phát biểu nhậm chức hôm 20-1 (giờ Mỹ), ông Donald Trump tuyên bố sẽ lấy lại kênh đào Panama. Lý giải về quyết định của mình, tân tổng thống Mỹ nói Panama đã “phá vỡ” cam kết trung lập, đồng thời cáo buộc “Trung Quốc đang vận hành kênh đào Panama”.

“Các tàu của Mỹ (bao gồm cả hải quân) đang bị Panama tính phí quá cao và không được đối xử công bằng dưới bất kỳ hình thức nào ” – Tổng thống Trump nhấn mạnh trong bài phát biểu đầu tiên của nhiệm kỳ hai và tuyên bố – “Trung Quốc đang điều hành kênh đào Panama. Mỹ trao kênh đào cho Panama chứ không phải cho Trung Quốc và chúng ta sẽ lấy lại nó”.

Đáp lại tuyên bố trên, Tổng thống Jose Mulino nhấn mạnh: “Tôi bác bỏ hoàn toàn những lời tuyên bố đó của Tổng thống Trump. Không có sự hiện diện, can thiệp của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới vào đất nước Panama”.

Kênh đào Panama là một trong những tuyến đường thương mại quan trọng nhất của Mỹ, với khoảng 40% tổng số tàu container của Washington đi qua tuyến đường thủy này.

Theo ước tính, khoảng 5% lưu lượng hàng hải toàn cầu đi qua kênh đào Panama. Mỹ là nước sử dụng nhiều nhất với 74%, tiếp theo là Trung Quốc với 21%.

Kênh đào dài 82 km nối Thái Bình Dương với Đại Tây Dương, rút ngắn đáng kể hành trình giữa hai khu vực và cho phép tàu thuyền không phải vòng qua tuyến đường dài, nguy hiểm quanh cực Nam Nam Mỹ.

Kênh đào Panama do Mỹ xây dựng, hoàn thành năm 1914, được bàn giao toàn bộ quyền quản lý cho chính quyền Panama vào ngày 31-12-1999 nhưng với điều kiện trung lập và mở cửa cho tàu thuyền của mọi quốc gia. 

Đây là kết quả của hiệp ước “bàn giao từ từ” mà Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đã ký với Panama vào năm 1977. Ông Trump mô tả hiệp ước do nhà lãnh đạo Mỹ khi đó ký là “một sai lầm lớn”. 

“Kênh đào Panama không phải là sự nhượng bộ của bất kỳ ai. Đó là kết quả của những cuộc đấu tranh giữa các thế hệ, lên đến đỉnh điểm vào năm 1999” – Tổng thống Panama nhấn mạnh, phản bác tuyên bố từ phía tân tổng thống Mỹ.

Cũng trong bài phát biểu nhậm chức, Tổng thống Trump cho biết ông muốn trở thành “người gìn giữ hòa bình”. Tuy nhiên, cựu đại sứ Mỹ tại Nga Michael McFaul lập tức viết trên mạng xã hội X: “Ông không thể trở thành tổng thống của hòa bình trong khi muốn chiếm lại kênh đào Panama”.

Ngoài kênh đào Panama, ông Trump trước đó còn nói muốn mua lại đảo Greenland của Đan Mạch. Ông Trump không nhắc đến Greenland trong bài phát biểu này nhưng đã nêu ra tầm nhìn của mình trong 4 năm tới.

“Chúng ta là một quốc gia hùng mạnh, mang đến sự thịnh vượng, mở rộng lãnh thổ, xây dựng các thành phố, nâng cao kỳ vọng và mang lá cờ nước Mỹ đến những chân trời mới và tươi đẹp” – ông Trump nhấn mạnh.