Ý tưởng khởi nghiệp bắt nguồn từ câu hỏi của người bạn đại học “Quảng Trị có phải Huế không?”, Nguyễn Đức Nhật Thuận (SN 1990, Quảng Trị) đã nuôi giấc mơ đưa đặc sản quê hương “vươn mình” từ khi còn là sinh viên đại học.

Khi đã đi làm, thu nhập cả nghìn đô một tháng, Thuận quyết định bỏ ngang quay ra khởi nghiệp với số vốn 200 triệu đồng và một cửa hàng nhỏ trong hẻm cụt ở TP.HCM.

Tuy nhiên, khởi nghiệp chưa bao giờ là con đường “trải đầy hoa hồng”, Nguyễn Đức Nhật Thuận từng thất bại, còn vỏn vẹn trong tay 500 nghìn đồng và phải bán chiếc laptop của vợ để trả nợ.

Cơ duyên nào bắt đầu với Cà Mèn? Số vốn để Cà Mèn hình thành là bao nhiêu? Có câu chuyện nào thời điểm bắt đầu gây ấn tượng khiến anh nhớ đến bây giờ không?

Tôi vào TP.HCM năm 2009 để học đại học, đó là lần đầu tôi rời quê Quảng Trị. Lúc đó, tôi học Đại học Công nghiệp TP.HCM. Và cú sốc đầu tiên tôi gặp phải là nhiều người không biết Quảng Trị ở đâu. Có bạn hỏi tôi: “Quảng Trị có phải Huế không?”. Từ đó, tôi đã ấp ủ ý định làm gì đó để quảng bá cho quê hương mình.

Sau khi tốt nghiệp, tôi làm việc trong ngành của mình. Thời điểm năm 2013 – 2015, thu nhập của tôi khoảng hơn 1.000 USD/tháng – con số rất lớn lúc đó. Nhưng lòng tôi luôn trăn trở, muốn làm điều gì đó để đóng góp cho quê hương. Cuối năm 2015, tôi quyết định nghỉ việc để mở quán ăn nhỏ tên “Cà Mèn” với số vốn 200 triệu đồng.

Ban đầu, “Cà Mèn” chỉ là một quán nhỏ nằm trong con hẻm cụt ở quận Tân Phú. Nói là quán nhưng thực ra chỉ là vài bộ bàn ghế nhựa đặt trong sân của dãy trọ. Khu đó khá yên tĩnh, chủ yếu là các cô chú đã nghỉ hưu nên không khí rất thân thiện.

Lúc mới mở, tôi tập trung vào các món đặc sản Quảng Trị. Từ bánh ướt thịt heo, cháo bột cho đến gà kho nén.

Cái tên Cà Mèn nghe khá lạ tai, có gì đặc biệt đằng sau cái tên này không, thưa anh? Vì sao anh lại chọn cái tên này?

Tôi chọn tên “Cà Mèn” vì gắn liền với ký ức thời thơ ấu. Nhà tôi thường dùng cà mèn để đựng cơm mang đồng cho ba mẹ. Ở quê tôi, mọi người gọi nó là “cà mèn”, nhưng ở nơi khác thì có khi gọi là “cặp lồng”.

Nhưng “Cà Mèn” không chỉ dừng lại ở quán ăn. Tôi muốn “Cà Mèn” trở thành nơi mang hương vị Quảng Trị đến gần hơn với mọi người. Vì thế, slogan ban đầu của quán là “Mang Quảng Trị vào phố”.

Trong quá trình khởi nghiệp của bản thân, anh thấy khó khăn nhất là điều gì?

Khó khăn nhiều lắm. Lúc mới mở, quán nhỏ xíu, khách cũng thưa thớt vì ít người biết đến. Tôi phải tự làm tất cả mọi việc, từ đi chợ, chuẩn bị nguyên liệu đến nấu nướng và phục vụ khách. Những đơn hàng đầu tiên có giá chỉ 40 nghìn đồng nhưng cũng khiến lòng tôi vui sướng.

Tôi nhớ quán mở 2-3 tuần liền mà không có khách, hàng xóm cũng chẳng biết tôi bán quán ăn. Họ chỉ nghĩ là tôi ở trong hẻm cụt làm gì đó vui chơi thôi. Ban đầu, tôi bán món “bánh ướt thịt heo Quảng Trị” – một món đặc sản quê hương.

Với cả gia đình tôi cũng không ủng hộ. Người phản đối đầu tiên chính là mẹ tôi. Bà bảo: “Con đâu biết nấu ăn, sao dám bỏ công việc ổn định để đi làm quán ăn?”. Nhưng động lực quảng bá ẩm thực quê hương đã thôi thúc tôi. Dù mẹ không đồng tình, bà vẫn luôn hỗ trợ. Không chỉ có mẹ, ba tôi cũng giúp tôi rất nhiều. Ông từng gói từng bó rau, gửi từng con cá tươi ngon nhất vào TP.HCM để tôi phát triển Cà Mèn.

Tuy nhiên, giai đoạn khó khăn nhất là cuối năm 2018. Khi đó, tôi đã mở 3 chi nhánh ở Tân Phú, Phú Nhuận, và Thủ Đức. Nhưng do thiếu kiến thức quản lý và nguồn vốn đã cạn kiệt. Cuối năm, tổng kết lại tôi nợ hàng trăm triệu đồng. Số tiền này nhìn nhận ra thì không lớn nhưng với một startup, số tiền này không nhỏ.

Tôi còn nhớ lúc đó trong túi chỉ còn 500.000 đồng, nhưng một chủ nợ gọi điện báo phải trả ngay cho họ 5 triệu đồng. Nhưng lúc đó làm gì còn tiền mà trả nợ.

Vậy lúc đó anh xoay xở thế nào?

Không còn cách nào khác tôi phải tìm đến việc cầm cố đồ đạc. Chiếc laptop cuối cùng của vợ, tôi phải mang đi cầm để trả khoản nợ 5 triệu đồng đó. Khi đó, tôi cảm thấy bất lực và có lỗi với vợ. Vợ tôi dù rất vất vả nhưng vẫn luôn đồng hành, thậm chí phụ rửa chén, dọn dẹp quán.

Tuy nhiên, tôi biết mình không một mình trong hành trình này. Dù gia đình ban đầu phản đối, họ vẫn luôn là hậu phương vững chắc. Đặc biệt là ba tôi, ông luôn động viên và giúp đỡ mỗi khi tôi cần, dù chỉ trên phương diện tinh thần. Hiện nay, ba đã đi xa, nhưng ai xung quanh tôi cũng biết, để Cà Mèn đi đến bây giờ, ba tôi góp phần rất quan trọng.

Lúc khó khăn nhất, với tôi không phải tiền bạc, mà là tinh thần. Khi thất bại sau một hành trình dài, tôi cảm giác như rơi xuống hố sâu không đáy. Nhưng chính sự quyết tâm vực dậy đã đưa tôi trở lại với con đường của mình.

Có một câu nói tôi luôn ghi nhớ: “Khi muốn bỏ cuộc, hãy nhớ lại lý do tại sao bạn bắt đầu” . Đối với tôi, lý do khởi đầu rất rõ ràng. Tôi yêu Quảng Trị, yêu ẩm thực quê hương, và luôn mong muốn đưa hương vị đó đến gần hơn với mọi người. Mỗi lần nghĩ đến điều này, tôi như có thêm sức mạnh để tiếp tục.

Đến sau năm 2019, tôi quyết định đóng cửa hai chi nhánh, chỉ giữ lại một quán ở Phú Nhuận. Tôi bắt đầu học hỏi thêm kiến thức quản trị và cải thiện dịch vụ. May mắn là khách hàng dần quay lại, quán đông khách hơn. Đến cuối năm 2019, tôi trả được phần lớn nợ, thậm chí mua được một căn chung cư nhỏ.

Theo anh, khởi nghiệp với đặc sản quê hương có khó khăn gì lớn nhất?

Khó khăn lớn nhất là tính địa phương quá đặc trưng. Khi món ăn còn lạ lẫm, người ta không biết đến Quảng Trị, càng không biết đến những đặc sản của nơi này. Đặc biệt, món ăn miền Trung thường cay, mặn – không hợp khẩu vị với người TP.HCM vốn ưa ngọt và ít cay. Vậy nên, tôi vừa phải giữ được cái hồn quê hương, vừa điều chỉnh chút ít để phù hợp với khách hàng.

Tuy nhiên, dù điều chỉnh món ăn để hợp khẩu vị số đông nhưng thật may đến giờ, tôi chưa từng nhận được phản hồi rằng món ăn không đúng vị Quảng Trị. Bí quyết là tôi giữ nguyên cốt lõi hương vị, chỉ gia giảm chút ít, như giảm độ cay hoặc điều chỉnh nước chấm cho người chưa quen. Điều thú vị là nhiều khách hàng quen sau một thời gian ăn lại yêu cầu tăng độ cay, độ đậm đà như người Quảng Trị thực thụ. 

Anh có thể chia sẻ về câu chuyện từ một cửa hàng Cà Mèn nhỏ trở thành sản phẩm đóng gói được đưa đến tay nhiều người hơn? Quá trình này đã diễn ra như thế nào?

Thời điểm 2018, tôi nghĩ rằng mọi thứ bắt đầu ổn định, nhưng rồi một biến cố khác lại đến. Covid-19 khiến mọi hoạt động đóng băng. Năm 2020 đã khó khăn, nhưng 2021 thì thực sự là khủng hoảng. Tuy nhiên, vì trước đó đã đối mặt với khủng hoảng nên tôi và đội ngũ đã biến đây thành động lực.

Thời điểm TP.HCM giãn cách, tôi vẫn giữ lại 3 đến 4 nhân viên tại quán. Chúng tôi mở một bếp cơm yêu thương, mỗi ngày nấu 800 phần cơm gửi tặng các bệnh viện dã chiến. Khách hàng lúc đó cũng nhắn tin đặt món rất nhiều, nhưng dịch bệnh khiến tôi không thể phục vụ trọn vẹn được. Điều này làm tôi trăn trở: Làm thế nào để đưa món ăn của mình đến tay mọi người một cách an toàn và tiện lợi nhất?

Sau đó, tôi cùng các bạn đầu bếp nghiên cứu cách đóng gói món ăn. Điểm đặc biệt của Cà Mèn là sản phẩm không sử dụng chất bảo quản. Chúng tôi áp dụng công nghệ cấp đông sâu của Nhật Bản. Ngay sau khi sơ chế, thực phẩm sẽ được cấp đông nhanh xuống -18°C. Công nghệ này giúp giữ nguyên hương vị và chất lượng của sản phẩm, đồng thời kéo dài thời gian bảo quản lên đến 18 tháng.

Ban đầu, nhiều người hoài nghi về việc thực phẩm không chất bảo quản có thể bảo quản lâu đến vậy. Nhưng thực tế, công nghệ này đã được áp dụng rộng rãi ở nước ngoài. Chúng tôi đã chuyển giao công nghệ này về xưởng và đưa vào quy trình sản xuất tại Cà Mèn. Hiện tại, Cà Mèn đã có một xưởng sản xuất ở Hóc Môn với diện tích 1.000m2, có thể cung cấp 200 – 300 ngàn sản phẩm/tháng.

Theo anh điều gì khiến Cà Mèn giữ chân được khách hàng? Có câu chuyện nào đáng nhớ về khách hàng mà anh muốn chia sẻ?

Sản phẩm của chúng tôi được đông lạnh, nhưng khi nấu lên lại tươi như vừa làm tại quán. Ví dụ, cháo bột cá lóc của chúng tôi vẫn giữ được độ tươi ngon, không khác gì ăn tại cửa hàng. Sau đó, chúng tôi mở rộng ra nhiều món như miến lươn, bún lươn xào nghệ, bánh canh chả cá từ các vùng miền.

Khi mọi người loay hoay trong đại dịch, tôi tung ra các sản phẩm đóng gói, vì tôi nhận ra có rất nhiều người Việt ở nước ngoài khát khao hương vị quê nhà. Dù chưa tinh gọn như bây giờ, nhưng nhiều Việt kiều đã mua mang đi khắp nơi, từ Mỹ, Úc, Nhật Bản đến cả châu Âu. Có lần, một chị ở California đặt hàng 500 hộp cháo bột cá lóc. Chuyến hàng đi chưa tới nơi thì chị đã bán hết.

Có cả cụ bà ngoài 80 tuổi gọi điện cho tôi lúc 2 giờ sáng. Bà khóc, bảo rằng khi nấu món cháo bột cá lóc, bà cảm nhận được hương vị của mẹ mình, dù mẹ bà đã mất từ lâu. Những khoảnh khắc như vậy khiến tôi thấy công việc của mình không chỉ là kinh doanh mà còn mang lại giá trị tinh thần, ký ức cho người Việt xa quê.

Được biết Cà Mèn “mang chuông đi đánh xứ người” trước khi “đi thật xa để trở về”, vậy hậu trường của câu chuyện này ra sao, thưa anh?

Khi tung sản phẩm, tôi tập trung xuất khẩu trước. Từ năm 2022, sau khi hoàn thiện sản phẩm, chúng tôi bắt đầu xuất khẩu đến Mỹ, Canada, Úc, Nhật Bản. Chúng tôi có một sứ mệnh: Mang ẩm thực Việt đi muôn phương. Ban đầu, mục tiêu là phục vụ kiều bào.

Sau đó, chúng tôi muốn giới thiệu ẩm thực Việt đến người nước ngoài yêu thích văn hóa và món ăn Việt Nam. Dù hành trình không dễ dàng, nhưng từng đơn hàng, từng sự ủng hộ từ khách hàng đã giúp chúng tôi tiếp tục phát triển. Với tôi, nơi nào có người Việt, nơi đó phải có Cà Mèn.

Hiện tại, khoảng 70% doanh thu của chúng tôi vẫn đến từ xuất khẩu. Với thị trường sản phẩm đông lạnh đóng gói trong nước, cái tên Cà Mèn còn khá mới vì chúng tôi mới tập trung vào thị trường nội địa từ năm 2024.

Lúc mới ra mắt, khách hàng chủ yếu là những người quen thuộc với Cà Mèn từ trước. Họ mua sản phẩm, trải nghiệm, rồi giới thiệu qua truyền miệng. Ban đầu, chúng tôi chỉ phân phối tại một số đại lý nhỏ.

Điều này là vì thị trường Việt Nam chưa quen với thực phẩm đông lạnh đóng gói. Người tiêu dùng trong nước thường thích đồ tươi, nấu tại nhà. Tuy nhiên, tôi tin rằng hành vi tiêu dùng này sẽ thay đổi theo thời gian. Ở các nước như Thái Lan, họ đã quen với việc sử dụng thực phẩm đóng gói tiện lợi mà vẫn đảm bảo chất lượng. Với Cà Mèn, chúng tôi vẫn đang đi tiên phong trong lĩnh vực thực phẩm đông lạnh đóng gói tại Việt Nam.

Việc tiên phong trong thực phẩm đông lạnh và đóng gói chắc hẳn không dễ dàng. Anh có thể chia sẻ thêm về những thách thức mà Cà Mèn phải đối mặt?

Thực phẩm đông lạnh đóng gói ở Việt Nam vẫn là một lĩnh vực mới. Trước đây, cũng có một vài doanh nghiệp làm sản phẩm như há cảo, nhưng chưa ai phát triển thực phẩm đóng gói thành một bữa ăn hoàn chỉnh.

Thách thức lớn nhất là giá thành. Ví dụ, một sản phẩm của chúng tôi giá 40.000 đồng. Nhiều người nghĩ với số tiền này, họ có thể ra ngoài ăn một bữa tươi ngon. Nhưng để sản phẩm đạt chất lượng xuất khẩu, nguyên liệu đầu vào phải đảm bảo tiêu chuẩn cao. Chúng tôi ưu tiên nguồn nguyên liệu chất lượng, dù điều này làm chi phí sản xuất tăng lên.

Về nguồn nguyên liệu của Cà Mèn, chúng tôi liên kết với các hợp tác xã nông nghiệp để tiêu thụ đầu ra cho bà con. Tuy nhiên, tất cả nguyên liệu đều phải đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Chúng tôi đặt ra tiêu chuẩn rõ ràng ngay từ đầu, đồng thời có đội ngũ kiểm soát chất lượng thường xuyên kiểm tra tại các vùng nuôi trồng.

Bên cạnh đó, để xuất khẩu sang châu Âu, chúng tôi mất 6-7 tháng chỉ để hoàn thiện các quy trình kiểm định. Từ nhà máy sản xuất đến vùng nguyên liệu đều phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn. Các tổ chức kiểm định quốc tế sẽ đánh giá từng khía cạnh, từ môi trường sản xuất đến chất lượng sản phẩm.

Đây là một hành trình dài và đầy thử thách, nhưng nó giúp chúng tôi nâng cao năng lực sản xuất, mở rộng thị trường, và tạo dựng uy tín cho thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế.

Với thị trường trong nước, tính tới thời điểm hiện tại, Cà Mèn đã có hơn 400 điểm bán cho hệ kênh siêu thị và đại lý. Ở TP.HCM, chúng tôi đã có mặt tại Coopmart, MM Mega Market, và một số hệ thống khác. Riêng Hà Nội, sản phẩm của chúng tôi đã vào các nhiều điểm bán lẻ lớn. Dự kiến, trong thời gian tới, Cà Mèn sẽ mở rộng ra các hệ thống như Lotte Mart.

Tại sao anh chọn Shark Tank là nơi để gọi vốn? Đến với Shark Tank anh và Cà Mèn mang trong mình tâm thế như thế nào?

Về câu chuyện gọi vốn trên Shark Tank mùa 7, thực sự dù đã xuất khẩu sang nhiều quốc gia và có được một lượng khách hàng nhất định, nhưng Cà Mèn vẫn chỉ là một startup. Chúng tôi gặp hạn chế về nguồn lực, mối quan hệ trong ngành, và kinh nghiệm kinh doanh quốc tế. Shark Tank là một sân chơi giúp Cà Mèn có cơ hội xuất hiện trước công chúng, mở rộng mối quan hệ, và tìm kiếm cơ hội hợp tác.

Trước khi lên sóng, chúng tôi đã nghiên cứu kỹ khẩu vị đầu tư của các Shark. Tôi cũng xác định rằng, không phải mọi Shark đều phù hợp với định hướng của Cà Mèn. Ban đầu, tôi nhắm tới Shark Tillman vì kinh nghiệm của anh ấy trong lĩnh vực xuất khẩu thực phẩm. Tuy nhiên, sau đó Shark Tillman chưa đồng ý đầu tư nhưng sẽ giúp startup mở rộng bán hàng với các siêu thị đối tác hiện có của Shark cũng là một thành công của Cà Mèn.

Vậy không biết đến thời điểm hiện tại “thương vụ” với Shark Tillman đến đâu rồi, thưa anh?

Hiện tại, chúng tôi vẫn đang trong quá trình làm việc và tìm hiểu lẫn nhau. Xuất khẩu thực phẩm sang châu Âu cần thời gian dài để điều chỉnh sản phẩm phù hợp với thị trường bản địa. Ví dụ, đối với khách hàng châu Âu, chúng tôi phải điều chỉnh hương vị, bao bì, và quy trình sản xuất để đáp ứng tiêu chuẩn của họ.

Tôi ưu tiên xây dựng mối quan hệ bền vững với các đối tác. Việc hợp tác không chỉ dừng lại ở chốt đơn hàng, mà còn phải đảm bảo hai bên hiểu rõ và hỗ trợ lẫn nhau để cùng phát triển lâu dài.

Vậy, anh đánh giá sự khác biệt của Cà Mèn trước và sau Shark Tank như thế nào?

Trước Shark Tank, chúng tôi ít tập trung vào thị trường nội địa, chủ yếu là xuất khẩu. Sau chương trình, Cà Mèn không chỉ tăng trưởng về doanh thu, mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác lớn, đặc biệt là xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu.

Tại thị trường trong nước, chúng tôi đã ký hợp đồng đưa sản phẩm vào các sân bay lớn. Dự kiến, từ đầu năm tới, sản phẩm Cà Mèn sẽ xuất hiện tại hầu hết các sân bay tại Việt Nam. Đây là một bước tiến lớn để tiếp cận thêm nhiều khách hàng và khẳng định thương hiệu.

Bên cạnh đó, tôi mong rằng Cà Mèn không chỉ gói gọn trong các sản phẩm hiện tại mà sẽ được mở rộng hơn. Có rất nhiều món ăn độc đáo ở các tỉnh thành Việt Nam mà chưa được biết đến rộng rãi. Tôi muốn sẽ là cầu nối để đưa những món ăn đó ra toàn cầu, giúp mọi người khi nghĩ đến ẩm thực Việt Nam sẽ không chỉ nhớ đến phở hay bánh mì mà còn cả bánh bèo, bún chả cá, mì Quảng…

Về câu chuyện khởi nghiệp của bản thân, anh đã rút ra được bài học gì? Và anh có lời khuyên nào dành cho những bạn đang và sẽ khởi nghiệp?

Bài học lớn nhất mà tôi rút ra là về quản trị. Đầu tiên, nếu nói về kinh doanh, tôi nhận thấy rằng việc trang bị kiến thức quản trị là vô cùng quan trọng. Đặc biệt là các lĩnh vực tài chính, nhân sự và xây dựng hệ thống. Mỗi lĩnh vực đều cần phải được chú trọng và chuẩn bị kỹ lưỡng. Bài học thứ hai là về giá trị của sự chân thành. Dù có thành công hay thất bại, tôi tin rằng sự chân thành sẽ giúp tôi luôn có những người đồng hành bên cạnh.

Tôi cũng nghĩ rằng khởi nghiệp luôn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là với những người trẻ. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải kiên định với mục tiêu ban đầu và trang bị cho mình những kiến thức, kỹ năng cần thiết để đối phó với thử thách. Khó khăn là điều không thể tránh khỏi, nhưng nếu chúng ta giữ vững niềm tin và làm việc chăm chỉ cùng với đội ngũ của mình, chắc chắn sẽ vượt qua được.

Về kinh nghiệm xuất khẩu sản phẩm, tôi nhận thấy đây là một hành trình dài, và chúng tôi chỉ mới bắt đầu bước đi những bước đầu tiên. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng điều quan trọng là phải tìm cho mình những người thầy, những đối tác giỏi.

Bên cạnh đó, phải cam kết với chất lượng sản phẩm và luôn giữ đúng lời hứa với đối tác. Nếu làm đúng như vậy, cơ hội sẽ đến với mình.

Xin cảm ơn những chia sẻ thú vị của anh!