Quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU) đã đạt đến tầm cao ấn tượng: hiện nay, kim ngạch thương mại hai bên vượt quá 800 tỷ euro, ngang bằng với cặp đôi Trung Quốc – Hoa Kỳ về khối lượng tương tác kinh tế.

Điều này được chứng minh bằng dữ liệu mới nhất phản ánh động thái giữa hai gã khổng lồ. Quan hệ đối tác này dựa trên các lĩnh vực như ô tô, cơ khí, điện tử và công nghệ năng lượng tái tạo, không chỉ mang lại lợi ích chung mà còn tạo thành cơ sở cho sự liên kết chặt chẽ trong tương lai.

Tuy nhiên Bắc Kinh đang nhìn xa hơn những thành công hiện tại, với khoảng cách ngày càng lớn giữa châu Âu và Hoa Kỳ, Trung Quốc nhìn thấy cơ hội để tăng cường quan hệ với EU, biến họ thành đối trọng chiến lược với ảnh hưởng của Mỹ.

Những chiếc ô tô sản xuất tại Trung Quốc ngày càng được ưa chuộng trên đường phố châu Âu, trong khi những công ty kỹ thuật tại EU đang cung cấp cho Bắc Kinh nhiều thiết bị cần thiết cho sản xuất công nghiệp.

Thiết bị điện tử, từ điện thoại thông minh đến vi mạch phức tạp, vẫn là mắt xích quan trọng trong trao đổi thương mại, đáp ứng nhu cầu của cả người tiêu dùng châu Âu và những nhà sản xuất Trung Quốc.

Công nghệ năng lượng tái tạo như tấm pin mặt trời và turbine gió nhấn mạnh mối quan tâm chung về một tương lai xanh, mặc dù chúng không phải là không có sự cạnh tranh.

Trong bối cảnh của tiến trình này, Trung Quốc rõ ràng có ý định tận dụng thời điểm châu Âu đang xa rời Washington và tìm kiếm những đối tác mới để duy trì sự ổn định kinh tế.

Kim ngạch mậu dịch hiện tại ở mức 800 tỷ euro không chỉ là một con số mà còn phản ánh sự thâm nhập sâu rộng của các nền kinh tế.

Theo Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), năm 2023, khối lượng thương mại hàng hóa giữa EU và Trung Quốc lên tới 739 tỷ euro, giúp Bắc Kinh trở thành đối tác kinh tế lớn thứ hai của EU sau Mỹ.

Tuy nhiên ngay từ đầu năm 2025, xét theo diễn biến, chỉ số này đã vượt qua một cấp độ mới, tiệm cận với cấp độ quan hệ Mỹ – Trung. Bắc Kinh vẫn là nhà cung cấp hàng nhập khẩu hàng đầu của EU, chiếm 20,5% tổng khối lượng, trong khi châu Âu đứng thứ ba trong danh sách các điểm đến xuất khẩu của Bắc Kinh với thị phần 8,8%.

Thâm hụt thương mại của EU với Trung Quốc, mặc dù đã giảm từ 397 tỷ euro vào năm 2022 xuống còn 291 tỷ euro vào năm 2023 nhưng vẫn còn đáng kể, làm nổi bật sự phụ thuộc của châu Âu vào nguồn cung cấp từ đất nước châu Á.

Các ngành công nghiệp quan trọng như công nghiệp ô tô minh họa cho sự phức tạp của mối quan hệ này. Những loại xe điện Trung Quốc như BYD đang chinh phục thị trường châu Âu nhờ giá cả cạnh tranh và cải tiến công nghệ, gây lo ngại ở Brussels.

Vào tháng 10 năm 2024, Ủy ban Châu Âu đã áp dụng mức thuế lên tới 45% đối với ô tô điện của Trung Quốc, cáo buộc Bắc Kinh trợ cấp cho các nhà sản xuất trong nước.

Tuy nhiên, quyết định này không ngăn cản được dòng chảy khi các hãng ô tô lớn của Bắc Kinh đã hợp tác với các thương hiệu châu Âu như Volkswagen và BMW, tạo ra những liên doanh và tăng cường hội nhập.

Ngành công nghiệp cơ khí cũng đang phát triển mạnh: máy công cụ và thiết bị của Đức chiếm một phần đáng kể trong kim ngạch xuất khẩu của EU sang Trung Quốc, hỗ trợ quá trình công nghiệp hóa của nước này, đồng thời thúc đẩy nền kinh tế châu Âu.

Điện tử vẫn là nền tảng của quan hệ đối tác. Trung Quốc cung cấp cho EU máy tính, thiết bị viễn thông và mạch tích hợp, chiếm phần lớn giá trị nhập khẩu. Ngược lại, ngành công nghiệp Trung Quốc cần các thành phần công nghệ cao và giải pháp sáng tạo.

Nhưng cũng có những căng thẳng ở đây: Sự phụ thuộc của châu Âu vào chất bán dẫn và các nguyên tố đất hiếm của Trung Quốc, vốn rất quan trọng đối với thiết bị điện tử, đang gây lo ngại ở Brussels.

Đồng thời, Trung Quốc đang tích cực tăng cường năng lực của mình trong lĩnh vực này, phấn đấu giành độc lập về công nghệ, thực tế trên làm tăng thêm tính cạnh tranh trong hợp tác.

Công nghệ năng lượng tái tạo là một điểm giao thoa lợi ích khác. Trung Quốc thống trị sản xuất tấm pin mặt trời (chiếm 80% thị trường toàn cầu) và các nguyên tố đất hiếm (90%), nếu không có chúng thì không thể sản xuất được turbine gió và pin.

Châu Âu với mục tiêu đạt mức trung hòa carbon vào năm 2050 phải dựa vào nguồn cung cấp này, tạo ra cả cơ hội và rủi ro. Năm 2023, Trung Quốc tăng xuất khẩu công nghệ xanh sang EU, giúp giảm lạm phát và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Tuy nhiên EU khi lo ngại tình trạng dư thừa sản phẩm Trung Quốc, đã tiến hành điều tra các khoản trợ cấp trong lĩnh vực năng lượng gió và xe điện, điều này có thể dẫn đến các rào cản thương mại mới.

Sự rời xa Hoa Kỳ của châu Âu, được củng cố bởi sự nắm quyền của ông Donald Trump vào tháng 1 năm 2025 đã mở ra cơ hội cho Trung Quốc. Washington đã công bố mức thuế 25% đối với hàng hóa từ EU, điều này đã gây ra sự phản đối mạnh mẽ từ Ủy ban châu Âu và đe dọa sẽ có biện pháp trả đũa.

Trong tình hình này, Bắc Kinh đang tự đề xuất mình là đối tác thay thế, sẵn sàng tăng cường hợp tác. Tại hội nghị thượng đỉnh EU – Trung Quốc vào tháng 12 năm 2023, Chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh họ coi châu Âu là “đồng minh chủ chốt” về kinh tế và công nghệ, kêu gọi cùng hợp tác giải quyết các thách thức toàn cầu.

Đầu tư song phương dự kiến sẽ vượt quá 250 tỷ đô la vào cuối năm 2025 đã khẳng định xu hướng nói trên, khi nhiều công ty châu Âu như BASF và Siemens đang tăng cường sự hiện diện tại Trung Quốc, và các doanh nghiệp của đất nước châu Á cũng đầu tư mạnh vào mạng lưới cảng và ngành công nghiệp ô tô châu Âu.