Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hôm thứ Năm (27/2) phát đi thông báo một căn bệnh bí ẩn nghi liên quan đến loài dơi đang bùng phát nghiêm trọng tại Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), khiến hàng chục người thiệt mạng, trong đó gần một nửa tử vong chỉ trong vòng 48 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng.

Theo số liệu cập nhật đến ngày 23/2, đã có 1.096 trường hợp nhiễm bệnh và 60 ca tử vong. Bệnh nhân thường xuất hiện các triệu chứng như chảy máu không kiểm soát, nôn mửa, tiêu chảy và các dấu hiệu đặc trưng của sốt xuất huyết.

Các ca bệnh đầu tiên được phát hiện tại làng Boloko thuộc tỉnh Équateur hẻo lánh vào tháng trước. Ba trẻ em tại đây đã xuất hiện triệu chứng nôn ra máu, chảy máu mũi và tử vong chỉ sau hai ngày. Sau đó, một đợt bùng phát lớn hơn đã được ghi nhận tại làng Bomate, cách đó khoảng 160km, với khoảng 141 ca nhiễm chỉ trong một tuần.

“Đây có thể là một loại vi-rút mới chưa từng được phát hiện”, GS. Matteo Bassetti, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Genoa (Ý) nhận định.

WHO và các nhà khoa học Congo hiện đang tích cực nghiên cứu để xác định con đường lây truyền chính xác của căn bệnh này.

Đợt bùng phát dịch diễn ra trong bối cảnh chính sách đối ngoại của Mỹ có nhiều thay đổi. Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rút Mỹ khỏi WHO ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức và đã đóng băng viện trợ nước ngoài trong thời gian xem xét kéo dài 90 ngày, đồng thời yêu cầu hàng nghìn nhân viên cứu trợ Mỹ ở nước ngoài hồi hương.

Mặc dù chính quyền Mỹ đã có một số miễn trừ đối với viện trợ cứu sinh, lệnh ngừng hoạt động vẫn ảnh hưởng đến nhiều cơ quan hoạt động với nguồn tài trợ từ Mỹ. Tại Congo, nơi có hơn 26 triệu người phụ thuộc vào viện trợ khẩn cấp, các tổ chức nhân đạo đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng về thực phẩm và thuốc men.

WHO đã cảnh báo rằng căn bệnh chưa được xác định này đang gây ra “mối đe dọa đáng kể đối với sức khỏe cộng đồng” và kêu gọi cộng đồng quốc tế tăng cường hỗ trợ để ngăn chặn dịch bệnh lan rộng.

Congo, quốc gia rộng lớn trải dài khắp lục địa châu Phi, hiện đang phải vật lộn đồng thời với nhiều cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, bao gồm xung đột chính trị nội bộ, nền kinh tế yếu kém và gần đây nhất là tình trạng phiến quân được Rwanda hậu thuẫn chiếm giữ các thành phố chiến lược ở khu vực phía đông.

Văn phòng WHO khu vực Châu Phi đã khẳng định trong thông cáo chính thức ngày 27/2 rằng Congo “đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng và dịch bệnh xảy ra đồng thời, tạo áp lực nặng nề lên hệ thống y tế và người dân”.

Các mẫu xét nghiệm đã được chuyển đến phòng thí nghiệm tại Kinshasa, thủ đô Congo, cho kết quả âm tính với virus Ebola và Marburg – những tác nhân gây bệnh xuất huyết nguy hiểm. Tuy nhiên, một số mẫu xét nghiệm lại cho kết quả dương tính với bệnh sốt rét, đặt ra nhiều câu hỏi phức tạp về tính chất của đợt bùng phát dịch tại khu vực giữa Sông Congo, gần biên giới với Cộng hòa Congo.

Các nhà khoa học vẫn đang nỗ lực xác định nguyên nhân chính xác của căn bệnh, song mối liên hệ với loài dơi đã làm dấy lên lo ngại về khả năng lây truyền bệnh từ động vật sang người. Phần lớn lãnh thổ Congo được bao phủ bởi rừng rậm và người dân địa phương thường săn bắt, sử dụng động vật hoang dã làm thực phẩm.

“Dơi có khả năng truyền nhiều loại virus khác nhau cho con người, bao gồm cả những loại gây ra các triệu chứng tương tự như các bệnh xuất huyết hiện có như sốt Crimean-Congo hoặc Ebola,” GS. Bassetti nhấn mạnh. Các nghiên cứu gần đây cũng đã phát hiện những loại coronavirus có mối liên hệ chặt chẽ với chủng gây đại dịch COVID-19 ở loài dơi.

Bộ Y tế Congo và WHO đã nhanh chóng triển khai bộ xét nghiệm và cử các chuyên gia dịch tễ học đến khu vực bùng phát. Tuy nhiên, công tác ứng phó gặp nhiều khó khăn do địa hình hiểm trở, chỉ có thể tiếp cận thông qua các con đường đất hoặc đường thủy qua Sông Congo.

Dịch bệnh bí ẩn này là thách thức mới nhất đối với hệ thống y tế vốn đã quá tải của Congo. Trước đó vào tháng 12/2024, nước này đã phải đối phó với một đợt bùng phát bệnh giống cúm ở khu vực tây nam, khiến hơn 400 người mắc bệnh và ít nhất 31 người tử vong. Sau nhiều tuần điều tra, WHO xác định đó là nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính kèm biến chứng sốt rét.

Đồng thời, Congo cũng đang phải chống chọi với dịch Mpox (đậu mùa khỉ) đang hoành hành với hơn 55.000 ca mắc và 1.200 ca tử vong kể từ đầu năm 2024.

Tình hình trở nên phức tạp hơn khi tháng trước, hơn 120 bệnh nhân Mpox đã trốn khỏi bệnh viện ở thành phố Goma phía đông sau cuộc tấn công chớp nhoáng của nhóm phiến quân M23. Theo thông tin từ WHO, chỉ có 33 bệnh nhân mắc căn bệnh dễ lây lan này được tìm thấy sau đó.

Congo cũng từng trải qua đợt bùng phát dịch Ebola gây tử vong cao thứ hai trên thế giới từ năm 2018 đến năm 2020, khiến hơn 3.400 người nhiễm bệnh và 2.280 người tử vong.

Tham khảo WHO, Wall Street Journal (WSJ)