Bộ tứ siêu đẳng Trung Quốc

Một nhóm những người sáng lập công ty khởi nghiệp được ví như “Bộ tứ siêu đẳng” (Fantastic Four) đang đại diện cho thế hệ doanh nhân mới của Trung Quốc, định hình lại bức tranh công nghệ toàn cầu và giúp quốc gia tỷ dân cạnh tranh với Mỹ.

Lương Văn Phong, người sáng lập công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI) có trụ sở tại Hàng Châu DeepSeek, cùng với Vương Hưng Hưng, Trương Nhất Minh và Vương Đào, những người sáng lập Unitree Robotics, ByteDance và DJI, đang được ca ngợi vì vai trò trong việc biến Trung Quốc thành một cường quốc công nghệ đáng gờm.

Lương của DeepSeek và Vương của Unitree nằm trong nhóm doanh nhân được mời tham dự một hội nghị cấp cao do Chủ tịch Tập Cận Bình chủ trì vào tháng trước. Vương, doanh nhân trẻ nhất tại cuộc họp khi mới 35 tuổi, nói với nhà lãnh đạo rằng nhóm phát triển robot hình người của anh “sinh ra và lớn lên tại Trung Quốc”.

Theo Nhân dân Nhật báo, ông Tập trả lời sự đổi mới của đất nước đòi hỏi sự đóng góp của thế hệ trẻ.

Không giống như thế hệ doanh nhân công nghệ Trung Quốc trước đây lớn lên với ký ức về cảnh nghèo đói cùng cực – như Jack Ma của Alibaba Group Holding, Lý Ngạn Hoành của Baidu và Mã Hóa Đằng của Tencent Holdings – thế hệ các ông trùm công nghệ mới Trung Quốc sinh ra sau khi đất nước bắt đầu giai đoạn “cải cách và mở cửa” và doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích.

Vương Hưng Hưng của Unitree sinh năm 1990, trong khi Trương Nhất Minh sinh năm 1983. Năm sinh của Lương Văn Phong là 1985, và Vương Đào của DJI sinh năm 1980. Họ lớn lên trong thời kỳ được coi là tự do và cởi mở nhất, các rào cản bị phá bỏ và giáo dục khoa học, kỹ thuật, toán học phát triển mạnh mẽ trên toàn hệ thống trường công của đất nước.

Quá trình trưởng thành của họ cũng phần lớn trùng với thời đại toàn cầu hóa tăng tốc, trong đó ảnh hưởng của phương Tây để lại dấu ấn trong xã hội Trung Quốc.

Một yếu tố then chốt trong thành công của bốn doanh nhân này là kinh nghiệm trong việc đảm bảo nguồn lực và tồn tại trên thị trường cạnh tranh cao của Trung Quốc.

So với những người đồng cấp ở Thung lũng Silicon, họ được định hình bởi nền tảng giáo dục trong nước thúc đẩy tính cạnh tranh trong môi trường thị trường khắc nghiệt, từ đó tung ra các sản phẩm công nghệ đột phá có tác động toàn cầu.

Winston Ma, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học New York chuyên về nền kinh tế kỹ thuật số AI toàn cầu, cho biết những nhà sáng lập Trung Quốc rất giỏi trong việc tiếp nhận các công nghệ hiện có – thường được phát minh ở phương Tây – và nhanh chóng thử nghiệm cũng như mở rộng quy mô chúng tại thị trường Trung Quốc, chú ý đến từng chi tiết giúp nâng cao trải nghiệm của người dùng và giảm thiểu chi phí phân phối.

“Nếu không làm vậy, bạn sẽ trở thành dĩ vãng”, Ma nói.

Thành công của nhóm bộ tứ

Những doanh nhân trẻ Trung Quốc khác bao gồm CEO của Game Science là Feng Ji, được biết đến với vai trò điều hành studio trò chơi điện tử đằng sau Black Myth: Wukong, sinh năm 1982, và Chen Tianshi, chủ tịch kiêm CEO của hãng sản xuất chip Cambricon Technologies, sinh năm 1985.

Nhiều người trong số họ đã trở thành tỷ phú. Trương Nhất Minh của ByteDance là một trong những người giàu nhất Trung Quốc. Tài sản của họ sẽ còn tăng thêm nữa, vì ByteDance, DJI, DeepSeek và Unitree vẫn chưa chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng. Tất cả đều xây dựng doanh nghiệp từ những khởi đầu khiêm tốn với ít sự hỗ trợ của nhà nước.

DeepSeek, ban đầu là một dự án phụ tại doanh nghiệp giao dịch lượng tử của Lương Văn Phong, đã gây chấn động khắp Thung lũng Silicon và Phố Wall vào cuối tháng 1 sau khi các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) R1 và V3 hiệu suất cao, chi phí thấp của công ty gây ấn tượng với thế giới.

DJI, nhà sản xuất máy bay không người lái hàng đầu thế giới, bắt đầu tại phòng ký túc xá của Vương Đào, trong khi ByteDance của Trương Nhất Minh, chủ sở hữu TikTok, một trong những ứng dụng phổ biến nhất thế giới, bắt đầu tại căn hộ chung cư ở Bắc Kinh vào năm 2012.

Vương Hưng Hưng thành lập Unitree vào năm 2016, phải vật lộn để huy động vốn trong những ngày đầu. Cấu trúc vốn chủ sở hữu của Unitree rất phân mảnh, trong đó Vương nắm giữ 33%.

Guo Bai, phó giáo sư về chiến lược và tinh thần kinh doanh tại Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc – Châu Âu, cho biết thế hệ doanh nhân Trung Quốc mới do nhóm “bộ tứ” đại diện có thể thành công trên toàn cầu chính là nhờ tập trung vào thị trường trong nước.

“Trung Quốc hiện nay là một trong những thị trường khắt khe và cạnh tranh nhất thế giới”, Guo cho biết, việc tiếp cận được thị trường trong nước được coi là lợi thế khi nói đến khả năng cạnh tranh của một công ty.

Travis Kalanick, người sáng lập và cựu giám đốc điều hành của Uber Technologies – công ty dịch vụ gọi xe thâm nhập thị trường Trung Quốc từ rất sớm, chỉ để sau cùng phải nhượng lại hoạt động tại Trung Quốc cho Didi Chuxing – cho biết, các công ty công nghệ Trung Quốc khi đó “sao chép” với tốc độ chóng mặt và chiến lược này mang đến sự đổi mới và khả năng cạnh tranh vượt trội so với một số công ty Mỹ.

Kalanick, mô tả cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực gọi xe của Trung Quốc từ năm 2014 đến năm 2016 là một “cuộc chiến toàn diện”, giải thích rằng khi các công ty địa phương trở nên sắc sảo và tinh nhanh hơn trong việc sao chép, cuối cùng họ sẽ chẳng còn gì để sao chép, “vậy nên họ chuyển sang sáng tạo và đổi mới”.

“Bộ tứ siêu đẳng” của Trung Quốc đã chứng minh được sự đổi mới trong thời điểm các công ty công nghệ nước này phải chịu sự giám sát ngày càng tăng từ Mỹ. TikTok đang ở tâm điểm cơn bão, trong khi AI là một lĩnh vực quan trọng được cả Bắc Kinh và Washington coi là cách để xây dựng sự thống trị công nghệ.

Thành công của “Fantastic Four” đã đưa các doanh nhân vào tâm điểm chú ý. Lương Văn Phong được ca ngợi là anh hùng đất nước sau khi mô hình của DeepSeek cho thấy công ty Trung Quốc vẫn có thể phát triển các sản phẩm sáng tạo bất chấp những hạn chế về công nghệ của Mỹ.

Trong khi đó, điệu nhảy dân gian do robot Unitree biểu diễn trong Gala Năm mới đã cho 1 tỷ người xem Trung Quốc thấy cách công ty khởi nghiệp này chuyển từ người đi sau thành kẻ thách thức Optimus của Elon Musk, một robot hình người đa năng.

Môn thể thao máu lửa

Bốn ông trùm công nghệ được nhóm lại với nhau một phần vì không ai được đào tạo ở nước ngoài. Vương Đào của DJI học tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, Trương Nhất Minh của ByteDance học tại Đại học Nam Khai ở Thiên Tân, trong khi Lương Văn Phong học tại Đại học Chiết Giang ở Hàng Châu.

Đối với nhà sáng lập Unitree, mặc dù là sinh viên khoa học hàng đầu, Vương Hưng Hưng khá kém tiếng Anh, vì điểm thấp nên ông đã đến Đại học Thượng Hải thay vì một trường hàng đầu.

Tuy nhiên, ảnh hưởng của Unitree từ bên ngoài Trung Quốc là rõ ràng. Sản phẩm đầu tiên của công ty, Laikago, được đặt theo tên Laika, chú chó đầu tiên bay quanh Trái đất nằm trong chương trình không gian sơ khai của Nga. Trong cuộc phỏng vấn năm 2017, Vương Hưng Hưng cũng cho biết ông lấy cảm hứng từ Boston Dynamics, công ty robot của Mỹ được thành lập vào năm 1992 khi tách ra khỏi Viện Công nghệ Massachusetts.

Trương Nhất Minh của ByteDance lấy cảm hứng từ chuyến đi đến Thung lũng Silicon vào năm 2014, nơi ông đến thăm những gã khổng lồ công nghệ của Mỹ như Facebook, Google và Airbnb. Ông cũng đã thử chiếc xe điện mới nhất của Tesla vào thời điểm đó. Sau khi trở về Trung Quốc, Trương Nhất Minh, khi đó 31 tuổi, viết trong một bài đăng trên blog rằng “thời kỳ hoàng kim của các công ty công nghệ Trung Quốc đang đến”.

Không giống như các doanh nhân công nghệ thế hệ Millennials của Mỹ như Mark Zuckerberg của Meta Platforms và Sam Altman của OpenAI, thế hệ doanh nhân Trung Quốc mới luôn tránh xa sự chú ý và không đưa ra bình luận hoặc xuất hiện trước công chúng.

Trương Nhất Minh của ByteDance và Vương Đào của DJI không nhận bất kỳ cuộc phỏng vấn nào hoặc xuất hiện tại các sự kiện công khai trong nhiều năm mặc dù đế chế kinh doanh của họ ngày càng có ảnh hưởng.

Lương Văn Phong của DeepSeek ngại xuất hiện trước truyền thông đến nỗi ông không đưa ra bất kỳ bình luận về hoạt động kinh doanh của công ty trong những tuần gần đây, ngay cả khi được đưa tin rầm rộ trong và ngoài nước. Điều này trái ngược hẳn với những đồng nghiệp tại Mỹ như nhà sáng lập OpenAI Sam Altman, người đi khắp thế giới để gặp gỡ người hâm mộ và các nhà đầu tư.

Họ cũng là những người nổi tiếng miễn cưỡng, không thích “khoe của cải” – một đặc điểm khác biệt với các ông trùm tài chính và bất động sản Trung Quốc. Trương Nhất Minh chỉ tập trung đọc các bài báo về AI và theo đuổi những tài năng hàng đầu trong ngành, trong khi Lương Văn Phong vẫn tham gia vào nghiên cứu để tìm kiếm những đột phá mới.

Jeffrey Towson, người sáng lập TechMoat Consulting, công ty tư vấn cho các công ty về chiến lược số, cho biết các doanh nhân Trung Quốc chắc chắn có thể cạnh tranh trên các thị trường toàn cầu như Mỹ Latinh và Châu Âu nếu họ đã tồn tại tốt ở Trung Quốc, một quốc gia có tính cạnh tranh cao.

“Nếu doanh nghiệp Mỹ giống như bóng đá, thì doanh nghiệp Trung Quốc giống như bóng bầu dục”, ông nói. “Họ quen chơi môn thể thao máu lửa hơn”.