Thiên thời địa lợi – Bán lẻ bách hóa hiện đại vẫn còn nhiều tiềm năng

Xét trên góc độ vĩ mô, Việt Nam hội tụ đủ cả 3 yếu tố để ngành Bán lẻ phát triển bao gồm: (1) Tốc độ tăng trưởng nhanh GDP; (2) Tốc độ đô thị hóa nhanh; và (3) Cơ cấu dân số trẻ. Trong 3 – 5 năm tới, KIS hình dung thu nhập của người dân sẽ tiếp tục tăng theo đà tăng trưởng kinh tế, từ đó kéo theo nhu cầu chi tiêu cho các sản phẩm bán lẻ, đặc biệt là ở những đô thị lớn.

Cụ thể, bán lẻ bách hóa đang cho thấy tiềm năng hấp dẫn khi đây là miếng bánh lớn nhất trong tổng ngành hàng bán lẻ (chiếm 50% giá trị) nhưng tỷ trọng kênh hiện đại (siêu thị, cửa hàng tiện lợi, …) hiện chỉ chiếm hơn 12%. So với các quốc gia như Thái Lan hay Malaysia con số này xấp xỉ 50%. Khi thu nhập tăng, KIS cho rằng người tiêu dùng sẽ ngày càng chuyển sang lựa chọn các kênh hiện đại do sự tiện lợi thay vì đi chợ truyền thống, tương tự xu hướng đã thấy ở các nước láng giềng.

Hình 1: Người tiêu dùng có xu hướng đi siêu thị khi thu nhập tăng do sự tiện lợi (Nguồn: Euromonitor, KIS Research)

Siêu thị mini hiện đang là động lực tăng trưởng chính của kênh bán lẻ bách hóa hiện đại trong những năm gần đây với hai chuỗi Bách hóa xanh và Winmart+. Kết quả kinh doanh cả năm 2024 cho thấy xu hướng này vẫn tiếp tục khi doanh thu của Bách hóa xanh và WinCommerce tăng lần lượt 30% và 10% so với cùng kì, trong khi kênh siêu thị lớn và đại siêu thị Go! của Central Retail ghi nhận mức tăng khiêm tốn 3% so với cùng kì.

Theo KIS, thói quen sử dụng xe máy của người dân là động lực chính cho sự phổ biến của kênh siêu thị mini tại Việt Nam do sự tiện lợi trong việc di chuyển và gửi xe. Thực tế cho thấy siêu thị mini cũng được ưa chuộng ở những Quốc gia mà người dân đi xe máy nhiều như Thái Lan và Indonesia. Trái lại, ở những Quốc gia có hạ tầng giao thông công cộng phát triển như Nhật Bản thì sự tiện lợi của siêu thị mini có thể không quá rõ ràng.

Hình 2: Siêu thị mini đang dẫn dắt kênh bán lẻ bách hóa hiện đại tại Việt Nam (Nguồn: Công ty, KIS Research)

Trong 3 – 5 năm gần đây, doanh thu của Saigon Co.op và Central Retail cũng không có nhiều đột phá mặc dù Central Retail đã đưa thêm một vài siêu thị vào hoạt động. KIS cho rằng có thể người tiêu dùng đã giảm tần suất hoặc dừng việc tới các siêu thị lớn để mua một số mặt hàng tiêu dùng hàng ngày (gia vị nấu ăn, bột giặt,…), thay vào đó họ lui tới các siêu thị mini, hoặc có thể người tiêu dùng đang thắt chặt chi tiêu trước bối cảnh kinh tế khó khăn.

Tuy vậy, người tiêu dùng vẫn sẽ đến siêu thị lớn và đại siêu thị trong những dịp đặc biệt như Tết để được hưởng những ưu đãi khi mua với số lượng lớn. Cụ thể, doanh thu quý I năm 2023 và 2024 của Central Retail vẫn cho thấy mức tăng trưởng ấn tượng lần lượt là 14% và 9% so với cùng kì trong dịp Tết Nguyên đán trước khi có xu hướng đi ngang hoặc giảm nhẹ trong các quý sau đó.

Trong năm 2025, KIS nhận định siêu thị mini vẫn sẽ dẵn dắt kênh bán lẻ bách hóa hiện đại với động lực đến từ việc chuyển dịch thói quen của người tiêu dùng. Thực tế, các chuỗi siêu thị mini cũng đặt mục tiêu mở rộng nhanh để giành thị phần với 200 – 400 cửa hàng của Bách hóa xanh, 400 – 700 cửa hàng của WinCommerce, trong khi Central Retail đặt mục tiêu mở 3 siêu thị lớn và 2 đại siêu thị.

Nhân có hòa? – Mở rộng và có lãi

Bách hóa xanh mất gần 10 năm để đạt điểm hòa vốn cho thấy việc chuyển hóa doanh thu thành lợi nhuận của các chuỗi siêu thị mini là không hề đơn giản. KIS cho rằng khó khăn lớn nhất vẫn là việc đầu tư vào chuỗi cung ứng (trung tâm phân phối, nhà cung cấp nằm rải rác,…) và tối ưu hóa hệ thống vận hành để giảm thiểu lượng hàng hóa bị hư hỏng, nhất là khi cơ sở hạ tầng tại Việt Nam còn hạn chế.

Nhìn vào kết quả kinh doanh hai quý gần nhất, Bách hóa xanh gần như đã tìm được công thức thành công “Mở rộng và có lãi”. Cụ thể, Bách hóa xanh ghi nhận lợi nhuận lần lượt khoảng 90 và 110 tỷ đồng, mở mới lần lượt 25 và 44 cửa hàng trong quý III và quý IV năm 2024. Mặc dù kết quả này vẫn còn kiêm tốn, KIS nhận thấy doanh nghiệp đã có những thay đổi nền tảng để chuẩn bị cho giai đoạn mở rộng kể từ năm 2025.

Hình 3: Bách Hóa Xanh mở rộng quý thứ 2 liên tiếp và có lãi (Nguồn: Công ty, KIS Research)

Trong năm 2025, Bách hóa xanh đặt mục tiêu lợi nhuận là 500 tỷ với 200 – 400 cửa hàng mở mới. KIS nhận định yếu tố then chốt vẫn nằm ở thời gian đạt điểm hòa vốn của các cửa hàng mới. Nếu thời gian hòa vốn từ 3 – 6 tháng (mục tiêu của Bách hóa xanh) và hoạt động ổn định từ 9 tháng (kịch bản của KIS), Bách hóa xanh có thể hoàn thành mục tiêu mở rộng và có lãi.

Tuy vậy, khả năng Bách hóa xanh vẫn sẽ ưu tiên tốc độ mở rộng. Khi đã xây dựng được lợi thế cạnh tranh về quy mô, Bách hóa xanh sẽ càng có thể nhập hàng với mức giá thấp hơn (do nhập số lượng nhiều hơn) qua đó sẽ có giá bán tốt hơn. Khi đó, các chuỗi nhỏ cũng sẽ khó cạnh tranh (do đã phải nhập đắt hơn) làm cho thị phần ngày càng nới rộng. Cuối cùng, lợi nhuận sẽ là thành quả của quy mô.