Không hề hấn trước sức tàn phá khủng khiếp của loạt thảm họa tự nhiên như động đất cường độ 8 Richter; cuồng phong sức gió 201 km/giờ; sóng thần cao tới 10 mét; hay máy bay nặng 20 tấn đâm vào với tốc độ 200 mét/giây – Đó là “quái vật công nghệ” mang tên Lò hạt nhân VVER-1200 do Nga sản xuất.

Xương sống của ngành công nghiệp điện hạt nhân thế giới

Lò phản ứng hạt nhân VVER-1200 dài tổng cộng 12 mét, rộng 4,5 mét, nặng 334 tấn, tuổi thọ 60 năm.

Đáp ứng được mọi tiêu chuẩn và yêu cầu an toàn của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), lò hạt nhân VVER-1200 được cường quốc hạt nhân Nga trang bị vật liệu và công nghệ hiện đại “đến tận răng”. 

Tập đoàn Năng lượng hạt nhân Quốc gia Nga (Rosatom) dành đến 40% tổng chi phí xây dựng lò VVER-1200 cho hệ thống an toàn của lò. 

Từ thép siêu bền, kim loại zirconi siêu tinh khiết, đến Hệ thống loại bỏ nhiệt thụ động (PHRS) vô song cùng Hệ thống làm lạnh vùng hoạt khẩn cấp (ECCS)… tất cả biến VVER-1200 trở thành lò phản ứng thế hệ III+, một trong những “kỳ quan công nghệ hạt nhân” được nhiều quốc gia trên thế giới khao khát nhất.

Nhìn chung, VVER-1200 nổi bật nhờ các tính năng vượt trội như: Công suất sử dụng cao; Sử dụng liên tục trong 18 tháng mà không cần tiếp nhiên liệu; Tuổi thọ lên đến 60 năm – với khả năng gia hạn lớn; Bền bỉ trước loạt thảm họa tự nhiên…

Lò phản ứng VVER-1200 thế hệ thứ ba không chỉ chứng minh được độ an toàn hơn trong trường hợp xảy ra tai nạn mà còn tiết kiệm chi phí và năng lượng hơn vì chúng có kích thước nhỏ hơn, được thiết kế để kéo dài tuổi thọ của lò phản ứng, giảm mức tiêu thụ kim loại.

“Lò phản ứng dòng VVER tự hào có 1.500 năm tích lũy hoạt động an toàn trên toàn cầu. Hơn 80 lò phản ứng VVER đã được xây dựng tại Nga và các quốc gia khác trong 50 năm qua. Có thể nói, công nghệ VVER là xương sống của ngành công nghiệp điện hạt nhân thế giới” – Atommedia nhận định.

Riêng đối với dòng VVER-1200, cho đến nay, số lượng các quốc gia nhập khẩu thành công “quái vật công nghệ” này chỉ đếm trên đầu ngón tay. 

10 lò phản ứng hạt nhân VVER-1200 đang có mặt tại quốc gia nào?

Tính đến 2025, có tổng 10 lò VVER-1200 đang có mặt tại 4 quốc gia, đó là Nga (4 lò), Belarus (2 lò), Trung Quốc (2 lò), Bangladesh (2 lò), “ông lớn thế giới” về sản xuất lò hạt nhân AEM-Technologies (thuộc Rosatom) thông tin.

Rosatom là đơn vị đầu tiên trên thế giới đưa vào vận hành 2 lò phản ứng VVER-1200 thế hệ III+ mới nhất – được xây dựng tại Tổ máy 1 của nhà máy hạt nhân Novovoronezh II – vào năm 2016 và 2019. Hai lò phản ứng cùng loại này đang hoạt động tại Nhà máy điện hạt nhân Leningrad II-1 và Leningrad II-2 (năm 2018 và 2020).

Quốc gia đầu tiên trên thế giới (ngoài Nga) sở hữu lò phản ứng VVER-1200 thế hệ III+ là Belarus – nước láng giềng của Nga.

Năm 2021, khi lò VVER-1200 thuộc Tổ máy số 1 của Belarus được đưa vào hoạt động thương mại chính thức, đã đánh dấu thời điểm lò phản ứng thế hệ III+ đầu tiên do Nga thiết kế được đưa vào vận hành ở nước ngoài.

Năm 2008, Luật số 426-Z “Về việc sử dụng năng lượng hạt nhân” đã được thông qua tại Belarus. Một năm sau, Astravets được chọn là địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của quốc gia vùng Đông Âu này.

Nhà máy điện hạt nhân Ostrovets là câu trả lời cho vấn đề Belarus phụ thuộc vào Nga với tư cách là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên duy nhất của nước này.

Nhà máy được xây dựng từ năm 2013 đến 2023, và được cung cấp năng lượng bởi hai tổ máy VVER-1200 loại V-491, tổng công suất 2400 Megawatt do Atomstroyexport (thuộc Rosatom) cung cấp.

Vào tháng 11/2020, tổ máy đầu tiên đã được kết nối với lưới điện, tổ máy thứ hai được kết nối vào tháng 5/2023. Ngay khi hòa vào lưới điện quốc gia, nhà máy điện hạt nhân này được kỳ vọng sẽ đáp ứng tới 40% nhu cầu năng lượng của Belarus.

Đầu năm 2024, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết: “Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân đã tạo ra “ngành công nghiệp hoàn toàn mới” ở quốc gia láng giềng. Theo nghĩa này, Belarus chắc chắn đã trở thành một cường quốc hạt nhân”.

Cuối năm 2024, người đứng đầu nhà nước Belarus nhấn mạnh vai trò của Nhà máy điện hạt nhân Ostrovets trong vấn đề an ninh năng lượng, phát triển kinh tế. 

“Cùng với nhà máy điện hạt nhân, việc sử dụng rộng rãi nhiên liệu tái tạo là nền tảng tuyệt vời cho an ninh năng lượng không chỉ cho thế hệ hiện tại mà còn cho thế hệ tương lai của người Belarus. Tôi tin tưởng rằng chúng ta sẽ tiếp tục triển khai những biện pháp tiên tiến nhất và tiếp tục là động lực thúc đẩy nền kinh tế quốc gia” – Tổng thống Belarus Aleksandr Lukashenko cho biết.

Đầu năm 2025, Belarus đang tạm dừng hoạt động của hai tổ máy nhằm bảo dưỡng và kiểm tra. Điều này đã được CEO của Hiệp hội sản xuất điện nhà nước BelEnergo (trực thuộc Bộ Năng lượng Belarus) – ông Andrei Panchanka xác nhận vào giữa tháng 1/2025. Theo ông, Tổ máy 1 vẫn đang trong quá trình “bảo dưỡng phòng ngừa theo lịch trình”, trong khi “chẩn đoán cảm biến” vẫn đang tiếp tục ở Tổ máy 2, Euroradio thông tin.

Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA) cập nhật thông tin mới nhất cho hay, tính đến cuối tháng 1/2025, có 65 lò phản ứng đang được xây dựng trên toàn thế giới; khoảng 90 lò phản ứng khác đang được lên kế hoạch. Hầu hết các lò phản ứng đang được xây dựng hoặc dự kiến đều ở châu Á.

Trong số đó, riêng lò hạt nhân VVER-1200 của Nga dự kiến sẽ được xuất khẩu đến các quốc gia khác như Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc, Ai Cập từ năm 2025 đến 2030. Vào năm 2029, Rosatom sẽ lắp đặt lò VVER-1200 cho nhà máy điện hạt nhân Leningrad II-3.

Hiện này, năng lượng hạt nhân sử dụng vì mục đích hòa bình đang nổi lên là giải pháp cho nhiều quốc gia trên thế giới nhằm đối phó với biến đổi khí hậu, nóng lên toàn cầu. Năng lượng hạt nhân hiện đang tạo ra 9% điện năng của thế giới. Hơn 30 quốc gia, cũng như những tên tuổi lớn nhất từ lĩnh vực tài chính toàn cầu, ngành công nghiệp hạt nhân và hơn thế nữa, ủng hộ mục tiêu tăng ít nhất gấp 3 lần công suất hạt nhân toàn cầu vào năm 2050.