Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 15/4 đã ra lệnh mở cuộc điều tra về khả năng áp thuế mới đối với toàn bộ khoáng sản chủ chốt (critical minerals) nhập khẩu – một bước đi mạnh tay nhằm gia tăng áp lực lên các đối tác thương mại toàn cầu và trực tiếp thách thức vai trò dẫn đầu của Trung Quốc trong ngành.

Được biết các nhà sản xuất, chuyên gia tư vấn công nghiệp, giới học giả và nhiều bên khác từ lâu đã cảnh báo Mỹ đang phụ thuộc quá mức vào Bắc Kinh và quốc gia khác trong khâu chế biến những nguyên liệu then chốt vận hành nền kinh tế.

Tại Nhà Trắng, ông Trump đã ký lệnh yêu cầu Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick mở cuộc điều tra về an ninh quốc gia theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 – điều khoản từng được ông sử dụng trong nhiệm kỳ đầu để áp thuế 25% lên thép và nhôm toàn cầu, và gần đây là để điều tra khả năng đánh thuế đồng.

Theo sắc lệnh, các yếu tố thị trường liên quan đến toàn bộ khoáng sản chủ chốt – bao gồm cobalt, nickel và 17 nguyên tố đất hiếm – sẽ được xem xét để đánh giá khả năng áp thuế. Danh sách còn bao gồm uranium và nhiều nguyên tố khác mà giới chức liên bang Mỹ cho là thiết yếu.

Hiện Mỹ đang khai thác và chế biến một lượng rất nhỏ lithium, chỉ có một mỏ nickel nhưng không có nhà máy luyện nickel, hoàn toàn không có mỏ hay nhà máy chế biến cobalt. Dù sở hữu nhiều mỏ đồng, Mỹ chỉ sở hữu 2 nhà máy luyện kim loại này và vẫn phụ thuộc vào nước ngoài để tinh chế.

“Sự phụ thuộc của Mỹ vào hàng nhập khẩu và tính dễ tổn thương của chuỗi cung ứng làm gia tăng rủi ro đối với an ninh quốc gia, khả năng phòng thủ, ổn định giá cả cũng như sự thịnh vượng và khả năng chống chịu của nền kinh tế”, ông Trump nêu rõ trong sắc lệnh.

Đầu tháng này, Bắc Kinh đã áp hạn chế xuất khẩu đất hiếm nhằm đáp trả loạt thuế quan rộng mà ông Trump công bố gần đây. Đất hiếm là nhóm 17 nguyên tố được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp quốc phòng, xe điện, năng lượng và điện tử. Mỹ hiện chỉ có một mỏ đất hiếm và phần lớn nguồn cung chế biến đến từ Trung Quốc.

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu từ Trung Quốc được xem là động thái mới nhất cho thấy nước này có thể “vũ khí hóa” vị thế thống trị trong khai thác và chế biến khoáng sản quan trọng – sau khi cấm hoàn toàn xuất khẩu 3 kim loại sang Mỹ vào năm ngoái và áp hạn chế với nhiều loại khác.

Trong những năm gần đây, các công ty khai khoáng Trung Quốc đã tung ra lượng lớn nguồn cung giá rẻ ra thị trường toàn cầu, khiến giới công nghiệp và nhà đầu tư Mỹ liên tục kêu gọi Chính phủ hành động để hỗ trợ dự án trong nước.

Theo Reuters