Trong lòng sa mạc Trung Đông giàu dầu mỏ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đang theo đuổi tham vọng lớn: trở thành siêu cường trí tuệ nhân tạo (AI). Cách đó 11.000 km, nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump cũng muốn các công ty công nghệ Mỹ thống trị cuộc đua AI toàn cầu.
Trong khi Mỹ sở hữu công nghệ bán dẫn tiên tiến nhất thế giới, thì UAE và các quốc gia vùng Vịnh lại có thứ tài nguyên thiết yếu để vận hành AI – nguồn năng lượng giá rẻ và dồi dào. Liên minh giữa hai nước đang trở thành một mối bắt tay chiến lược, với hàng trăm tỷ USD cam kết đầu tư và sự đón tiếp chưa từng có dành cho ông Trump trong chuyến thăm Trung Đông giữa tháng 5.
“Khi hạ tầng trung tâm dữ liệu của Mỹ chạm ngưỡng giới hạn, các quốc gia vùng Vịnh giàu năng lượng nổi lên như đối tác lý tưởng”, Myron Xie, chuyên gia phân tích tại SemiAnalysis nhận định với CNBC. “Đổi lại, UAE tiếp cận được công nghệ tính toán tiên tiến và nhân tài để hiện thực hóa mục tiêu AI chủ quyền”.
Cuộc chơi địa chính trị mới: “Compute, not crude”
Mối quan hệ Mỹ – vùng Vịnh từng gắn chặt với dầu mỏ và mua sắm vũ khí. Giờ đây, “compute” – tức sức mạnh tính toán, thay thế “crude” – dầu thô, trở thành trụ cột mới.
“Chúng ta đang chứng kiến bước ngoặt lớn”, Mohammed Soliman, chuyên gia tại Viện Trung Đông (Washington D.C) nói. “Tương lai quan hệ Mỹ – vùng Vịnh sẽ xoay quanh AI, trung tâm dữ liệu và chip – thay vì năng lượng”.
Trong chuyến công du Trung Đông, ông Trump công bố hơn 200 tỷ USD thỏa thuận thương mại riêng với UAE, nâng tổng cam kết đầu tư của Mỹ tại khu vực (bao gồm Saudi Arabia và Qatar) lên hơn 2.000 tỷ USD.
Trong đó, một dự án trọng điểm là khuôn viên AI Stargate tại Abu Dhabi – nơi sẽ quy tụ các “ông lớn” như OpenAI, Oracle, Nvidia và Cisco. Dự kiến khởi công năm 2026, dự án trị giá 500 tỷ USD này là một phần trong quỹ đầu tư tư nhân do OpenAI khởi xướng cùng MGX (UAE) và SoftBank (Nhật Bản). Cụm AI đầu tiên, công suất 200 MW, sẽ được vận hành ngay trong năm tới, mang theo loạt chip AI tiên tiến nhất của Nvidia.
Đây là loại thỏa thuận từng bị ngăn cấm dưới thời chính quyền tiền nhiệm, do các quy định kiểm soát xuất khẩu chip AI. Tuy nhiên, ông Trump muốn bãi bỏ chính sách gọi là “AI diffusion rule” thời Biden – nhằm mở đường cho công nghệ Mỹ đến với các đồng minh thân thiện, thay vì bị chôn chân vì lo ngại rơi vào tay Trung Quốc.
UAE đặt cược vào công nghệ Mỹ, rời xa Trung Quốc
Tín hiệu rõ ràng nhất là việc tập đoàn AI G42 của UAE – đối tác của OpenAI, Nvidia và Microsoft – đã cắt đứt toàn bộ quan hệ với các công ty Trung Quốc, bao gồm cả việc bán lại cổ phần trị giá 100 triệu USD tại ByteDance (công ty mẹ TikTok). Mục tiêu: tránh rủi ro bị Bộ Thương mại Mỹ trừng phạt, duy trì quyền tiếp cận chip Nvidia và phần mềm Mỹ.
“Muốn dẫn đầu AI, UAE phải có năng lực tính toán – compute. Nếu không có compute, bạn không có ghế trong cuộc chơi,” Baghdad Gherras, đối tác đầu tư tại Antler (UAE), nhận định. Theo ông, UAE đã “chuyển trục địa kinh tế từ Trung Quốc sang Mỹ” vì nhận ra rằng: chuỗi cung ứng bán dẫn tốt nhất vẫn nằm ở Mỹ và Đài Loan.
Dù vậy, Gherras cảnh báo: “Trung Quốc đang bắt kịp – và rất nhanh.”
Falcon AI – con bài chiến lược của UAE
Mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) Falcon AI do UAE phát triển là minh chứng cho tham vọng địa chính trị mới: không chỉ làm chủ công nghệ AI, mà còn trở thành trung tâm đào tạo, lưu trữ, và cung cấp AI cho các thị trường mới nổi.
“Hãy tưởng tượng vùng Vịnh sẽ sở hữu mô hình AI bằng tiếng Swahili, Hindi… phục vụ cả khu vực Nam Á và châu Phi – họ sẽ trở thành trung tâm cung cấp dịch vụ AI toàn cầu,” Soliman nói. “Tầm ảnh hưởng đó là cực kỳ lớn”.
Mỹ coi cuộc đua AI như mặt trận chiến lược chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc. Trong khi Washington siết chặt xuất khẩu công nghệ sang Bắc Kinh, họ lại thúc đẩy các thỏa thuận tại Trung Đông để mở rộng ảnh hưởng.
“Đây là cuộc chạy đua nhằm phủ sóng AI Mỹ ra toàn cầu”, Daniel Newman, CEO Futurum Group, nhận xét.
OpenAI là hạt nhân của chiến lược này. Sau khi ký thỏa thuận với UAE để triển khai ChatGPT toàn quốc, OpenAI muốn thể hiện mình là giải pháp thay thế cho AI Trung Quốc – đặc biệt là mô hình “AI dân chủ” do Mỹ dẫn dắt.
“Nếu bạn là một quốc gia đang xây dựng hệ sinh thái AI riêng, chắc chắn bạn sẽ muốn nền tảng đó dựa trên hệ thống dân chủ, thay vì một mô hình độc tài do Đảng Cộng sản Trung Quốc kiểm soát,” Chris Lehane – giám đốc toàn cầu của OpenAI – nói với CNBC.
Theo CNBC
