Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 172/2024/QH15 có tổng chiều dài 1.541km, bắt đầu từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội) và kết thúc tại ga Thủ Thiêm (TP. HCM), đi qua 20 tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, số địa phương thực tế còn lại là 15.

Dự án có quy mô lớn nhất từ trước đến nay với tổng vốn 67 tỷ USD, gồm 23 nhà ga, trong đó có 5 ga phục vụ vận chuyển hàng hóa. Tổng nhu cầu sử dụng đất sơ bộ khoảng 10.827ha và dự kiến sẽ có hơn 120.000 hộ dân bị ảnh hưởng, cần được bố trí tái định cư.

Bản đồ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Ảnh: Quy hoạch Quốc gia

Trong Nghị quyết số 106/NQ-CP ban hành ngày 23/4/2025, Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng nhiệm vụ rà soát, bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và xác định ranh giới giải phóng mặt bằng để các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức tái định cư và thực hiện bồi thường. Tính đến giữa tháng 6/2025, Bộ Xây dựng đã hoàn tất việc bàn giao hồ sơ cho toàn bộ 20 tỉnh, thành phố có tuyến đường đi qua.

Tuy nhiên, tiến độ triển khai tại các địa phương hiện còn chậm. Dù UBND các tỉnh, thành phố đã giao nhiệm vụ cho các đơn vị phụ trách công tác giải phóng mặt bằng, nhưng đến ngày 12/6/2025, mới chỉ có tỉnh Ninh Bình thành lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng. Chỉ có 5 địa phương hoàn tất rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư gồm Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Ninh Bình. Riêng TP. Huế là địa phương duy nhất đã xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể.

Bộ Xây dựng đã kiến nghị các địa phương đẩy nhanh tiến độ, đồng thời khẩn trương rà soát, điều chỉnh quy hoạch đô thị – nông thôn, kế hoạch sử dụng đất, xác định vị trí và lập dự án xây dựng các khu tái định cư. Các địa phương cũng được yêu cầu chủ động ứng vốn từ ngân sách địa phương để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng và thành lập Ban chỉ đạo chậm nhất trước ngày 1/7/2025.

Theo kế hoạch tổng thể, công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cần được hoàn thành cơ bản trước tháng 12/2026 nhằm bàn giao mặt bằng sạch cho các nhà thầu triển khai thi công. Riêng phần hạ tầng kỹ thuật liên quan đến hệ thống điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được giao chủ trì thực hiện tiểu dự án di dời các công trình điện từ 110kV trở lên, cũng phải hoàn tất trước thời hạn này.