Thị trường chứng khoán Việt Nam đang chịu áp lực rất lớn từ khối ngoại khi liên tục bán ròng mạnh tay trên diện rộng. Giá trị bán ròng trên HoSE từ đầu năm 2024 đến hết phiên 12/7 ghi nhận 58.882 tỷ đồng (~2,3 tỷ USD), xô đổ kỷ lục bán ròng hơn 58.000 tỷ ghi nhận hồi năm 2021.

Như vậy, chỉ vừa đi qua hơn nửa chặng đường năm nay song dòng vốn ngoại đã xác lập một kỷ lục mới. Không loại trừ khả năng những cột mốc lớn hơn sẽ sớm được thiết lập khi mà khối ngoại vẫn chưa có tín hiệu dừng xả hàng, triền miên bán ra cả nghìn tỷ đồng mỗi phiên.

Thống kê trong 1 thập kỷ từ 2010 tới hết năm 2019, khối ngoại chủ yếu mua ròng cổ phiếu Việt Nam, chỉ duy nhất bán ròng trong năm 2016 với giá trị không quá lớn. Đặc biệt năm 2018, nhà đầu tư ngoại giải ngân tới hơn 43.000 tỷ mua ròng cổ phiếu trên HoSE,

Tuy nhiên xu hướng bắt đầu đảo ngược từ năm 2020, cường độ “xả hàng” cũng trở nên áp đảo so với lực mua trước đó. Chỉ sau hơn 4 năm, đà bán ròng của khối ngoại đã triệt tiêu hoàn toàn đà mua ròng xuyên suốt 10 năm về trước. Kết quả, dòng vốn ngoại luỹ kế từ năm 2010 tới nay đã chuyển sang bán ròng gần 29.000 tỷ đồng.

Nhiều nút thắt chưa thể tháo gỡ

Nếu xét về tỷ trọng, hiện giao dịch khối ngoại không còn quá ảnh hưởng đến thị trường như trước, thậm chí một số giai đoạn có phần lép vế trước dòng tiền nội. Tuy nhiên, động thái bán ròng triền miên của khối ngoại ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư trong nước.

Nhìn lại, các giai đoạn khối ngoại mua ròng mạnh chủ yếu mang tính thời điểm, tranh thủ bắt đáy khi định giá xuống thấp sau các nhịp rơi sâu của thị trường. Dòng tiền này đến ồ ạt nhưng rút đi cũng nhanh chóng khiến chứng khoán Việt Nam thiếu động lực cho một “uptrend” bền vững.

Cần nói rằng sự chênh lệch môi trường lãi suất, chính sách tiền tệ, tỷ giá cao… đã tác động đáng kể tới hành động của nhà đầu tư ngoại trong thời gian qua. Điều này gây ra hoạt động tái cấu trúc dòng vốn trên toàn cầu, những thị trường tăng trưởng yếu hơn, đồng tiền mất giá hay những thị trường cận biên sẽ bị rút vốn mạnh để phân bổ vào những nơi thị trường hiệu quả hơn. Không chỉ Việt Nam, mà các thị trường trong khu vực như Thái Lan, Trung Quốc cũng chịu ảnh hưởng rõ rệt.

Đặc biệt, xu hướng bán ròng cũng cho thấy sự thận trọng nhất định của nhà đầu tư nước ngoài vào chứng khoán Việt Nam. Câu chuyện nâng hạng TTCK hấp dẫn dòng vốn ngoại vẫn chỉ dừng lại ở kỳ vọng. Thực tế ghi nhận thị trường sau nhiều năm vẫn dậm chân tại vùng cũ, VN-Index “tàu lượn” quanh 1.200 -1.300 điểm, vốn hoá cũng chưa thể bứt phá hoàn toàn.

Thêm vào đó, một số yếu tố riêng cũng có thể gây ra tác động tiêu cực tới khối ngoại như sự chênh lệch về tỷ trọng giữa các nhóm ngành trên sàn, thiếu những hàng “ngon”. Các cổ phiếu tài chính (ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm), bất động sản áp đảo về mặt số lượng cũng như tỷ trọng vốn hóa (khoảng 60% toàn thị trường). Đây là các nhóm ngành có tính chu kỳ cao và phục thuộc nhiều vào tăng trưởng tín dụng. 

Trong khi đó, các lĩnh vực đang trở thành “hot trend” trên toàn cầu như công nghệ, y tế, dược phẩm, bán lẻ, tiện ích,… lại chiếm tỷ trọng nhỏ với số lượng cổ phiếu khiêm tốn. Đây là những nhóm ngành thu hút sự quan tâm lớn của khối ngoại và thường được nhà đầu tư chấp nhận mức định giá cao. Sự thiếu hụt này là một trong những rào cản khiến nhà đầu tư ngoại khó tiếp cận với chứng khoán Việt Nam.

Đà bán ròng sẽ kéo dài đến khi nào?

Trong báo cáo gần đây, SSI Research đánh giá dòng tiền đầu tư trên TTCK Việt Nam ghi nhận rút ròng mạnh. Tính từ đầu năm, các quỹ ETF đã rút ròng tổng cộng 15.700 tỷ, tương đương giảm khoảng 21% tổng tài sản vào cuối năm 2023, đưa tổng tài sản các quỹ ETF về 66.000 tỷ đồng. Đồng thời, SSI cũng quan sát thấy dòng vốn rút ra ở các quỹ chủ động chuyên đầu tư vào Việt Nam.

Theo SSI, với số lượng tài sản còn lại không còn quá lớn, cường độ rút ròng trong thời gian tới của các quỹ ETF sẽ hạn chế hơn nhiều so với giai đoạn quý 2. Riêng đối với quỹ chủ động, với số lượng doanh nghiệp có thể đầu tư khá hạn chế, đặc biệt không có nhiều lựa chọn trong các ngành đang được quan tâm như ngành công nghệ và các rủi ro về lãi suất và tỷ giá là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến dòng vốn vào Việt Nam ở giai đoạn hiện tại.

Tích cực hơn, theo quan điểm của ông Bùi Văn Huy – Giám đốc điều hành Chi nhánh phía Nam CTCP Chứng khoán DSC, khối ngoại đã bán ròng hơn 50.000 tỷ đồng kể từ đầu năm, nhưng mức độ ảnh hưởng lên thị trường Việt Nam không quá lớn. Minh chứng là bất chấp khối ngoại bán ròng rã, thị trường vẫn không rơi mà neo trên vùng 1.280 điểm. Quy mô giao dịch của khối ngoại chỉ chiếm quanh 18-20% trên tổng quy mô giao dịch toàn thị trường, thấp hơn nhiều so giai đoạn trước năm 2020, đạt mức 30-50% tổng quy mô toàn thị trường.

Một số nguyên nhân dẫn đến áp lực bán ròng của khối ngoại trong thời gian qua là chênh lệch lãi suất giữa các nền kinh tế; Quỹ ngoại đánh giá tương quan về định giá, lợi nhuận kỳ vọng giữa các khu vực đầu tư; Một số quỹ ETF rút ròng, giải thể; TTCK Việt Nam thiếu tính đa dạng về sản phẩm, và lĩnh vực đầu tư (nhóm ngành).

Tuy nhiên, ông Huy nhìn thấy áp lực bán ròng của khối ngoại cũng đã giảm rõ rệt trong thời gian gần đây. Vị chuyên gia này kỳ vọng áp lực bán ròng từ khối ngoại hạ nhiệt dần, thậm chí quay trở lại, khi câu chuyện nâng hạng thị trường Việt Nam đang cận kề.

Việc hệ thống KRX đi vào vận hành thời gian tới sẽ là cơ sở hạ tầng cần thiết để triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), từ đó giải quyết một trong những nút thắt trọng yếu của việc lên hạng là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (prefunding). Với những nỗ lực của cơ quan quản lý thời gian qua, kỳ vọng nâng hạng TTCK Việt Nam vào năm 2025 được nhiều chuyên gia đánh giá khả thi.