Kim loại đó là palladium.
Trung tâm nghiên cứu chung của Ủy ban châu Âu (EC) cho biết, Nga đang thống trị thị trường palladium toàn cầu, nắm giữ thị phần đáng kể trong cả sản lượng khai thác và xuất khẩu. Cụ thể, Nga chiếm khoảng 40% nguồn cung khai thác của thế giới và khoảng 30% lượng palladium xuất khẩu toàn cầu.
Palladium được nhà hóa học và vật lý người Anh William Hyde Wollaston phát hiện vào năm 1802.
Vị thế này mang lại lợi thế lớn cho “xứ sở bạch dương” khi sở hữu kim loại (palladium) từng vượt vàng để trở thành kim loại quý đắt nhất thế giới.
Vai trò không thể thiếu của 5 gram palladium
Palladium (Pd) là một vật liệu trắng bóng, một trong 6 kim loại thuộc nhóm bạch kim (cùng với ruthenium, rhodium, osmium, iridium và bạch kim). “Át chủ bài” trong nhu cầu palladium đến từ ngành công nghiệp ô tô.
Bullion by Post (UK) cho biết, 86% lượng tiêu thụ palladium toàn cầu phụ vụ cho việc sản xuất bộ chuyển đổi xúc tác trong ô tô – một thành phần chính của động cơ đốt trong cung cấp năng lượng cho phần lớn các loại xe cơ giới được sản xuất trên toàn thế giới.
Nhờ có trung bình 5 gram palladium trong mỗi bộ chuyển đổi xúc tác mà chúng có thể giúp giảm lượng khí thải độc hại do động cơ chạy bằng xăng trong ô tô tạo ra.
Chúng là carbon monoxide (CO), hydrocarbons (HC), nitrogen oxides (NOx), và các hạt bụi mịn. Các loại khí thải này không chỉ gây hại cho sức khỏe con người mà còn gây ô nhiễm không khí, gây mưa axit, và góp phần vào hiệu ứng nhà kính.
Sử dụng kim loại quý để làm sạch khí thải, bộ chuyển đổi xúc tác là một bộ phận quan trọng của các loại xe hiện đại có lượng khí thải thấp. Nguồn: Andrew Collins/Walker Exhaust
Cơ chế hoạt động:
Palladium được phủ trên bề mặt cấu trúc gốm hoặc kim loại dạng tổ ong trong bộ chuyển đổi xúc tác. Khi khí thải đi qua, palladium xúc tác các phản ứng hóa học, chuyển đổi các chất độc hại thành các hợp chất vô hại hoặc ít độc hại hơn.
Ví dụ: Palladium thúc đẩy phản ứng oxy hóa carbon monoxide (CO) thành carbon dioxide (CO2), một chất ít độc hại hơn.
Hay nó cũng hỗ trợ oxy hóa hydrocarbon (HC) chưa cháy hết trong khí thải thành CO2 và nước (H2O).
Trong một số hệ thống, palladium có thể hỗ trợ khử NOx thành nitơ (N2) và oxy (O2).
Sự trỗi dậy của palladium
Vàng và bạc thường là lựa chọn hàng đầu của các nhà đầu tư muốn mua kim loại quý, nhưng palladium đã trở thành đối thủ của vàng trong những năm gần đây.
Biểu đồ trên cho thấy giá palladium trong 10 năm qua. Kim loại này đã tăng trưởng đáng kể từ năm 2016, lên đến đỉnh điểm là hơn 3.440 USD một ounce vào tháng 3/2022. Nguồn: Bullion by Post (UK)
Mặc dù khá xa lạ so với vàng, palladium thực sự đã vượt qua vàng để trở thành kim loại quý đắt nhất vào tháng 1/2019 – lần đầu tiên palladium đạt được điều này. Sau khi đạt mức giá kỷ lục vào tháng 3/2022 (3.440 USD một ounce), palladium giảm trở lại dưới vàng để ngang bằng với mức giá bạch kim.
Dù vậy, việc palladium hiếm hơn vàng (các khoáng chất và quặng palladium không phổ biến trong lớp vỏ Trái đất) cộng với vai trò của nó trong việc bảo vệ môi trường đang mở ra một kênh đầu tư mới cho các nhà đầu tư toàn cầu. Vào ngày 26/6/2025, giá palladium đạt mức 1.111 USD một ounce.
Các lĩnh vực ứng dụng khác của palladium là điện tử, đồ trang sức, mục đích y tế, nha khoa và các ứng dụng hóa học khác. Palladium cũng là thành phần chính của pin nhiên liệu, được sử dụng để chuyển đổi năng lượng hóa học từ nhiên liệu thành điện. Việc sử dụng palladium trong xe hybrid cũng là một nguồn nhu cầu ngày càng tăng, theo Bloomberg.
Khu vực Norilsk-Talnakh ở phía bắc Siberia – cách Moscow khoảng 2.800km về phía đông bắc – là một nguồn palladium chính của Nga. Nguồn kim loại này chủ yếu được khai thác bởi Norilsk Nickel (còn được gọi là Nornickel, công ty khai khoáng hàng đầu của Nga).
