Trước đây, các tập đoàn công nghệ chỉ được xem là “tay chơi nhỏ” trong lĩnh vực năng lượng, tập trung vào các dự án điện mặt trời, điện gió để giảm lượng khí thải carbon.

Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi chóng mặt. Với sự phát triển của AI, các Big Tech đã trở thành một trong những thế lực chi phối ngành năng lượng Mỹ, thậm chí vượt trội hơn cả nhiều công ty điện lực truyền thống.

Các công ty này không chỉ đầu tư vào sản xuất điện mà còn thành lập các công ty con chuyên kinh doanh năng lượng. Phần lớn điện họ sản xuất được bán lại cho các công ty điện lực để phân phối đến các hộ gia đình và doanh nghiệp. Hoạt động này đã làm mờ ranh giới giữa người tiêu dùng và nhà sản xuất, đồng thời đẩy chi phí lên cao.

Trong bối cảnh đó, chính quyền Tổng thống Trump đã thông qua dự luật “One Big Beautiful Bill”. Dù được ca ngợi là sẽ thúc đẩy sự phát triển của AI và củng cố vị thế dẫn đầu của Mỹ, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng đạo luật này có thể làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng năng lượng.

Thay vì đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo, đạo luật này tập trung vào việc thúc đẩy sản xuất dầu mỏ và khí đốt, đồng thời cắt giảm các khoản tài trợ cho năng lượng sạch. Điều này có thể làm tăng giá điện và gây áp lực lớn hơn lên lưới điện quốc gia, vốn đã quá tải vì nhu cầu năng lượng khổng lồ từ các trung tâm dữ liệu AI.

Các nhà phê bình lo ngại rằng, thay vì giải quyết gốc rễ vấn đề, chính sách này đang tạo ra một “cuộc chiến” mới giữa nhu cầu năng lượng của AI và khả năng cung cấp của hệ thống điện, với rủi ro cuối cùng là người tiêu dùng sẽ phải chịu thiệt thòi.

Từ các trung tâm dữ liệu AI…

Quả thật, động lực chính thúc đẩy nhu cầu điện năng tăng vọt là các trung tâm dữ liệu AI mọc lên như nấm ở Virginia, Ohio và nhiều bang khác. Những tòa nhà khổng lồ chứa đầy máy chủ này đã tiêu thụ hơn 4% tổng lượng điện của Mỹ vào năm 2023. Các nhà phân tích dự báo con số này có thể tăng lên đến 12% chỉ trong ba năm tới.

Sự bùng nổ này đến từ việc các máy tính chuyên đào tạo và vận hành AI tiêu thụ năng lượng lớn hơn nhiều so với các máy chủ thông thường dùng để phát video trực tuyến trên Netflix hay TikTok.

Giám đốc điều hành Amazon, Andy Jassy, từng chia sẻ với các nhà đầu tư rằng “rào cản lớn nhất” để công ty tăng doanh số chính là “điện năng”. Cuộc đua xây dựng nhà máy điện và đường dây truyền tải đang diễn ra mạnh mẽ, khi các Big Tech ngày càng trở nên giàu có nhờ AI. Cuối tháng 7, Microsoft đã trở thành công ty đại chúng thứ hai đạt mức giá trị 4 nghìn tỷ USD.

Dù một số khách hàng doanh nghiệp vẫn chưa thực sự hài lòng với hiệu quả của AI, các tập đoàn công nghệ vẫn không ngừng đổ hàng trăm tỷ USD vào công nghệ này, bất chấp hóa đơn tiền điện của người dân đang tăng chóng mặt.

… Đến hóa đơn tiền điện của mỗi hộ gia đình

Sự phát triển mạnh mẽ của AI không chỉ làm tăng nhu cầu điện năng mà còn trực tiếp đe dọa làm tăng hóa đơn tiền điện của người dân và các doanh nghiệp nhỏ. Kể từ năm 2020, giá điện trung bình trên toàn nước Mỹ đã tăng hơn 30%. Mặc dù phần lớn mức tăng này là do các công ty điện lực phải nâng cấp lưới điện để ứng phó với thời tiết khắc nghiệt, nhưng các chuyên gia dự đoán AI sẽ là động lực chính thúc đẩy giá điện tiếp tục tăng trong những năm tới.

Các báo cáo gần đây chỉ ra rằng các trung tâm dữ liệu sẽ đòi hỏi những nâng cấp lưới điện cực kỳ tốn kém. Chi phí này có khả năng được phân bổ cho người dân và doanh nghiệp nhỏ thông qua việc tăng giá, trừ khi các cơ quan quản lý và nhà lập pháp có biện pháp buộc các công ty công nghệ phải chịu trách nhiệm.

Một báo cáo vào tháng 6 của Đại học Carnegie Mellon và Đại học Bang Bắc Carolina ước tính hóa đơn tiền điện trung bình của người dân Mỹ sẽ tăng 8% trên toàn quốc vào năm 2030, và có thể lên tới 25% ở những bang tập trung nhiều trung tâm dữ liệu như Virginia.

Tác động này đã bắt đầu xuất hiện ở một số nơi. Tại Ohio, hóa đơn tiền điện của một hộ gia đình trung bình đã tăng ít nhất 15 USD mỗi tháng từ tháng 6, theo dữ liệu từ một công ty điện lực địa phương.

Big Tech nói gì?

Trước làn sóng chỉ trích, các công ty công nghệ khẳng định họ không cố gắng đẩy chi phí năng lượng cho người tiêu dùng. Bobby Hollis, người đứng đầu bộ phận mua sắm năng lượng của Microsoft, chia sẻ: “Chúng tôi không muốn thấy khách hàng khác phải gánh chịu chi phí phát triển của chúng tôi”. Họ cho biết sẵn sàng chi trả cho lượng điện đã sử dụng và các thiết bị cần thiết để phục vụ nhu cầu đó.

Tuy nhiên, người dân vẫn đang lo ngại về việc ai sẽ là người thực sự chịu trách nhiệm cho những chi phí khổng lồ này, khi nhu cầu điện năng cho AI ngày càng tăng lên.

Nhưng ngay cả khi họ bày tỏ thiện chí, việc khiến các công ty bồi thường toàn bộ cho người tiêu dùng sẽ không dễ dàng vì việc xác định số tiền mà những người dùng lớn như trung tâm dữ liệu phải trả không hề đơn giản.

Mặc dù các ông lớn công nghệ đã thể hiện thiện chí, việc buộc họ bồi thường toàn bộ chi phí cho người tiêu dùng không hề dễ dàng. Lý do là việc xác định số tiền mà các “khách hàng lớn” như trung tâm dữ liệu phải trả không hề đơn giản.

Cuộc đua điện năng này đang làm dấy lên căng thẳng giữa các công ty công nghệ và ngành điện lực truyền thống. Trong những năm gần đây, các Big Tech đã tham gia sâu vào các cuộc tranh luận về chính sách năng lượng. Họ tích cực vận động hành lang các nhà lập pháp và cơ quan quản lý, thậm chí đưa ra các đề xuất giá riêng, một điều chưa từng có tiền lệ.

Vấn đề chính là, trong nhiều thập kỷ, các công ty điện lực thường chi trả cho các dự án lưới điện bằng cách tăng giá cho toàn bộ người dùng. Nhưng giờ đây, nhu cầu điện năng khổng lồ từ các trung tâm dữ liệu đang buộc các công ty điện lực phải chi hàng tỷ USD, và nhanh hơn rất nhiều so với trước đây. Điều này khiến các nhà lập pháp và người tiêu dùng lo ngại rằng các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ sẽ phải gánh chịu những khoản hóa đơn ngày càng tăng.

Mặt khác, đối với các công ty điện lực, hợp tác với các ông lớn công nghệ vừa khó khăn, vừa mang lại lợi nhuận béo bở. Các bang cho phép các công ty điện lực thu phí khách hàng để bù đắp chi phí và tạo lợi nhuận cho cổ đông. Việc các trung tâm dữ liệu mới đòi hỏi đầu tư hàng tỷ đô la vào đường dây điện và nhà máy sẽ đảm bảo lợi nhuận lớn hơn cho các công ty điện lực theo thời gian.

Calvin Butler, Giám đốc điều hành của Exelon và Chủ tịch của Viện Điện lực Edison, cho biết: “Ưu tiên hàng đầu của tôi là duy trì nguồn điện. Việc các công ty công nghệ tham gia vào ngành của chúng tôi khiến đây là một thời điểm rất thú vị. (Họ) chỉ cần đóng góp công bằng cho lưới điện của mình”.

Ai sẽ gánh chi phí điện ngày càng tăng?

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, một cuộc tranh cãi về chi phí đang diễn ra giữa các bên. Các công ty điện lực cho rằng họ cần một loại hình khách hàng mới – các trung tâm dữ liệu – phải cam kết trả tiền cho năng lượng trong nhiều năm, một điều chưa từng có với các khách hàng khác.

Tuy nhiên, các ông lớn như Amazon, Google, Meta, và Microsoft lại phản đối. Họ cho rằng các trung tâm dữ liệu không nên bị đối xử khác biệt so với các khách hàng công nghiệp lớn khác, như các nhà máy.

Trong khi các công ty điện lực và chính phủ Mỹ muốn trung tâm dữ liệu phải trả tiền cho ít nhất 85% lượng điện mà họ yêu cầu, bất kể có sử dụng hết hay không, thì các tập đoàn công nghệ chỉ đồng ý cam kết thanh toán 75%. Điều này đồng nghĩa với việc các khách hàng còn lại – hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ – sẽ phải gánh thêm chi phí cho việc nâng cấp lưới điện. Các công ty công nghệ cũng muốn nâng cao ngưỡng xác định một trung tâm dữ liệu có phải là người dùng lớn hay không, so với đề xuất của ngành tiện ích.

Cuộc chiến này đang dần nghiêng về phía các công ty công nghệ. Ở nhiều bang, chính sách khuyến khích cạnh tranh đã cấm các công ty điện lực sở hữu nhà máy điện. Tuy nhiên, các Big Tech lại không bị ràng buộc bởi quy định này. Nhiều công ty đã đầu tư vào các nhà máy điện, mua lại và kiểm soát nguồn cung cấp từ các nhà sản xuất khác, trở thành cả người tiêu dùng khổng lồ và nhà cung cấp điện lớn.

Trong năm năm qua, doanh thu từ việc bán điện của các công ty con năng lượng của các tập đoàn công nghệ đã đạt 2,2 tỷ USD, phần lớn trong số đó được tạo ra kể từ năm 2022. Đây là một nguồn doanh thu tuy nhỏ nhưng đang tăng trưởng nhanh chóng.

Tham khảo New York Times, Fortune