Ông Mohammad Riza Chalid, một thương gia dầu mỏ hiếm khi xuất hiện trước truyền thông nhưng được mệnh danh là “Bố già xăng dầu” vì đã thống trị ngành nhiên liệu Indonesia suốt nhiều thập kỷ, đang đối mặt với cuộc điều tra tham nhũng trị giá 18 tỷ USD của Tổng thống Prabowo Subianto.
Doanh nhân này có mối quan hệ chính trị cấp cao, từ lâu đã nắm giữ vai trò then chốt trong việc nhập khẩu hàng tỷ USD sản phẩm dầu mỏ, chủ yếu từ Singapore. Vụ việc nhắm vào nhà sản xuất dầu mỏ quốc doanh PT Pertamina, nơi từ lâu đã bị chỉ trích vì sự kém hiệu quả.
Vị thế của ông Chalid đang dần lung lay khi Indonesia nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào việc mua nhiên liệu nhập khẩu đắt đỏ. Tuy nhiên, ông vẫn là mục tiêu táo bạo nhất của chính quyền mới trong nỗ lực cải tổ hệ thống mua sắm năng lượng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Mặc dù Indonesia là thành viên đầu tiên của OPEC, sản lượng dầu của nước này đã giảm mạnh trong những thập kỷ gần đây, giảm gần 60% trong 25 năm qua do các mỏ dầu cũ kỹ và đầu tư giảm sút. Điều này đã đẩy chi phí nhập khẩu lên cao, làm tăng thêm những thách thức về năng lượng cho quốc gia lớn nhất Đông Nam Á này.
Theo cáo buộc của Văn phòng Tổng Chưởng lý, những sai phạm trong việc nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ từ năm 2018 đến 2023 đã gây thiệt hại cho nhà nước 285 nghìn tỷ rupiah, tương đương 18 tỷ USD. Cuộc điều tra này liên quan đến nhiều công ty, bao gồm ít nhất một công ty do ông Chalid kiểm soát.
Chuyên gia Siwage Negara thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak nhận định, Tổng thống Prabowo Subianto muốn khẳng định mình là một nhà lãnh đạo liêm chính, đủ can đảm để xóa bỏ tham nhũng. Đây là bước đi cần thiết để cải thiện quản trị trong các doanh nghiệp nhà nước.
Cuộc điều tra mở rộng vào Pertamina, một trong những vụ án chống tham nhũng lớn nhất trong nhiều thập kỷ, đã dẫn đến việc bắt giữ hơn 10 giám đốc điều hành, bao gồm cả con trai của ông Chalid, và thẩm vấn hơn 250 nhân chứng.
Ông Chalid bị Văn phòng Tổng Chưởng lý cáo buộc là chủ sở hữu hưởng lợi của PT Orbit Terminal Merak (OTM). Các nhà chức trách tin rằng công ty này đã ký một thỏa thuận thuê dài hạn với Pertamina để làm giàu bất chính thông qua các hợp đồng lưu trữ nhiên liệu mờ ám. Con trai ông, Muhammad Kerry Adrianto Riza, được liệt kê là cổ đông lớn của OTM thông qua một chuỗi các công ty mẹ.
Hiện tại, Tổng Chưởng lý Indonesia vẫn chưa chính thức buộc tội ông Chalid. Mặc dù bị triệu tập ba lần kể từ khi cuộc điều tra bắt đầu, ông Chalid đã không ra hầu tòa. Hồ sơ nhập cư cho thấy ông đã rời Indonesia sang Malaysia vào tháng 2/2025.
Ông Chalid vẫn chưa đưa ra bất kỳ tuyên bố công khai nào và cũng không có đại diện pháp lý nào được biết đến. Trong khi đó, con trai ông đã bị giam giữ, luật sư của anh này từng khẳng định với tạp chí Tempo rằng công việc kinh doanh của thân chủ mình “không liên quan gì đến cha mẹ anh ta”.
Chính quyền Indonesia đã nhiều lần công khai gọi tên Chalid là nghi phạm chính trong vụ án, và mới đây đã đề nghị Interpol ban hành Thông báo Đỏ. Đây là lệnh truy nã quốc tế, tuy không phải là lệnh bắt giữ, nhưng cho thấy sự quyết tâm của chính phủ trong việc truy lùng và bắt giữ một trong những doanh nhân có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất đối với giới chính trị tại quốc gia này.
Cơ quan điều tra cũng đã tiến hành thu giữ nhiều tài sản có liên quan đến ông Chalid, bao gồm một chiếc Toyota Alphard, một chiếc Mini Cooper, ba chiếc Mercedes sedan và một lượng lớn tiền mặt bằng nhiều loại tiền tệ.
Ông Simon Aloysius Mantiri, Giám đốc Điều hành Tập đoàn Pertamina, đã lên tiếng xin lỗi về vụ việc, đồng thời khẳng định Pertamina sẽ hợp tác chặt chẽ với chính phủ để nâng cao tính minh bạch.
Mặc dù các cuộc điều tra tham nhũng không phải là điều hiếm gặp ở Indonesia, nhưng đây là lần đầu tiên chính quyền của Tổng thống Prabowo nhắm vào một doanh nghiệp nhà nước lớn như Pertamina và một nhân vật tầm cỡ như Chalid. Động thái này cho thấy sự quyết tâm của chính phủ mới trong việc giải quyết vấn nạn tham nhũng, đặc biệt trong các tập đoàn nhà nước.
Ông Chalid là một doanh nhân kín tiếng, hiếm khi xuất hiện trước công chúng mặc du tài sản được thống kê vẫn không ngừng tăng hằng năm. Năm 2016, tạp chí kinh doanh GlobeAsia ước tính tài sản của ông lên tới 460 triệu USD. Chalid đầu tư mạnh vào nhiều lĩnh vực, từ đồn điền dầu cọ, bất động sản cho đến cả hãng hàng không giá rẻ PT AirAsia Indonesia, nơi ông là cổ đông lớn.
Sự nghiệp của Chalid gắn liền với việc Indonesia phụ thuộc nặng nề vào nhiên liệu nhập khẩu. Mặc dù là một nhà sản xuất dầu thô, Indonesia từ lâu đã thiếu năng lực lọc dầu để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của hơn 280 triệu người dân. Điều này đã tạo ra một “mảnh đất màu mỡ” cho các doanh nhân nhập khẩu như ông Chalid.
Tuy nhiên, Tổng thống Prabowo đang đặt mục tiêu giảm sự phụ thuộc này lên hàng đầu, tìm cách thu hút đầu tư vào các cơ sở chế biến trong nước và cắt giảm việc nhập khẩu quá nhiều từ Singapore – nơi ông Chalid đặt trụ sở.
Bộ trưởng Năng lượng Bahlil Lahadalia từng thẳng thắn phát biểu: “Chúng ta đang nhập khẩu nhiên liệu từ một quốc gia thậm chí còn không sản xuất được nó. Thật buồn cười.”
Để hiện thực hóa mục tiêu này, Indonesia đã ký thỏa thuận thương mại với nhiều quốc gia khác, bao gồm cả Mỹ, để thay thế một phần nguồn nhiên liệu nhập khẩu từ Singapore.
Theo nhà phân tích chính trị Kevin O’Rourke, chính sách mới này đã đẩy Chalid vào thế đối đầu với các mục tiêu của chính phủ. “Ông ấy không còn là người duy nhất nắm quyền nữa,” O’Rourke nhận định, cho thấy sự thay đổi chính sách đã làm cho “người chơi lớn nhất” của ngành trở nên dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết, đúng lúc chính quyền mới đang muốn tạo ra một dấu ấn mạnh mẽ.
Tham khảo BNN, Reuters
