Ngân hàng Nhà nước cho biết đang lấy ý kiến về Nghị định quy định điều kiện tài sản bảo đảm khoản nợ xấu được thu giữ.
Theo NHNN, Luật số 96/2025/QH15 được Quốc hội thông qua là một trong những hoạt động lập pháp nhằm góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước như Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra và đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới; tạo lập khuôn khổ pháp lý đồng bộ về xử lý nợ xấu, đặc biệt đã ghi nhận chính thức quyền của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (TCTD), tổ chức mua bán, xử lý nợ trong việc thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ) của khoản nợ xấu. Các quốc gia ghi nhận quyền thu giữ TSBĐ của chủ nợ như là một biện pháp tự cứu của chủ nợ có bảo đảm (self-help remedies of secured creditors).
Lợi thế rõ ràng đối với các chủ nợ khi lựa chọn phương pháp này là giảm chi phí thu hồi nợ nhưng phương pháp này cũng có thể dẫn đến việc chiếm hữu bất hợp pháp hoặc tình trạng lạm dụng của các chủ nợ có thể tạo ra xung đột giữa những người dân, thậm chí là những bên không tham gia giao dịch tín dụng.
Do vậy, trong quá trình xây dựng Luật số 96/2025/QH15, NHNN đã tham mưu Chính phủ để trình Quốc hội quy định về thu giữ TSBĐ, được thiết kế theo hướng chặt chẽ về điều kiện cũng như quy trình thực hiện. Tuy nhiên, NHNN cũng ghi nhận khuyến nghị của các chuyên gia về việc giới hạn TSBĐ được thu giữ nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân. Theo đó, các chuyên gia đề nghị quy định giới hạn tài sản bảo đảm (i) không phải là nơi ở duy nhất của người dân; (ii) không là tư liệu sản xuất duy nhất đảm bảo thu nhập tối thiểu; (iii) giá trị tài sản không vượt quá một ngưỡng nhất định.
Theo Dự thảo được NHNN công bố. Tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ khi đáp ứng các điều kiện quy định tại Điều 198a Luật số 32/2024/QH15 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 96/2025/QH15 và các điều kiện sau:
a) Tài sản bảo đảm không phải là nhà ở duy nhất của bên bảo đảm;
b) Tài sản bảo đảm không phải là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm.
Theo NHNN, để đảm bảo việc thu giữ tài sản bảo đảm không ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt, lao động và sản xuất của người dân, dự thảo Nghị định đã quy định cụ thể về điều kiện tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ ngoài các điều kiện theo quy định tại Luật số 96/2025/QH15.
Quy định này cũng được xây dựng trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế của một số quốc gia như Pháp, Canada, Liên Bang Nga, Đức. Qua rà soát, pháp luật ở các nước trên hầu như chỉ có các quy định hạn chế trong thu giữ tài sản của bên phải thi hành án để thực hiện việc thi hành bản án, quyết định có hiệu lực.
Phạm vi hạn chế được xem xét trên toàn bộ các tài sản của bên phải thi hành án để thanh toán cho người được thi hành án – là các chủ nợ không có bảo đảm (judgement creditors). Trong khi đó, đối với các chủ nợ có bảo đảm, tài sản bảo đảm là tài sản đã được xác định tại thời điểm ký thỏa thuận/giao dịch bảo đảm nhưng chỉ có một số ít các quốc gia có điều chỉnh về các hạn chế khi thực hiện thu giữ tài sản bảo đảm bởi chủ nợ có bảo đảm.
Trên thực tế, mặc dù để thực hiện thu giữ theo quy định tại Điều 198a Luật số 32/2024/QH15 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 96/2025/QH15, TCTD, tổ chức mua bán, xử lý nợ xấu phải tuân thủ các điều kiện, trình tự, thủ tục nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, đối với một số trường hợp như tài sản bảo đảm là công cụ lao động duy nhất mang lại thu nhập tối thiểu cho bên bảo đảm, việc thu giữ tài sản bảo đảm có thể khiến bên bảo đảm càng khó khăn về tài chính cũng như không đảm bảo khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; tương tự, việc thu giữ tài sản bảo đảm là nhà ở duy nhất cũng có thể khiến bên bảo đảm và gia đình không còn nơi ở để sinh hoạt.
Trong Nghị định này, nhà ở duy nhất là công trình xây dựng duy nhất thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm nơi bên bảo đảm ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống.
Công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất là phương tiện lao động mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất cho bên bảo đảm.
Thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm được xác định tương ứng với mức lương tối thiểu theo vùng nơi bên bảo đảm sinh sống và làm việc theo quy định của Chính phủ về mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.
