Nằm ở độ cao gần 3.810 mét so với mực nước biển, hồ Titicaca là hồ nước ngọt cao nhất có thể đi lại trên thế giới, nằm trên dãy Andes và trải dài qua biên giới giữa Bolivia và Peru. Tại đây, người Uru đã xây dựng một cụm gồm khoảng 120 hòn đảo nổi gần thành phố Puno, và họ vẫn tiếp tục mở rộng thêm các hòn đảo mới.

Nguồn gốc của người Uru có thể được truy ngược về hơn 3.500 năm trước, kết nối với nền văn hóa Pukara cổ đại. Theo truyền thuyết, người Uru tự nhận mình là “Lupihaques” hay “con trai của Mặt Trời”, và họ coi mình là chủ sở hữu ban đầu của hồ Titicaca. Họ tin rằng dòng máu đen của mình giúp họ không bị ảnh hưởng bởi cái lạnh khắc nghiệt của vùng núi cao.

Lịch sử của người Uru vẫn còn nhiều bí ẩn, nhưng có giả thuyết cho rằng họ bắt đầu xây dựng các hòn đảo nổi như một biện pháp phòng thủ để tránh sự đe dọa từ các đế chế lớn như Inca. Việc tạo ra các khu định cư di động cho phép họ di chuyển đến những khu vực an toàn hơn trên hồ Titicaca, giúp duy trì một lối sống hòa bình và tránh được xung đột.

Trung tâm của văn hóa Uru chính là cây sậy totora, một loại cây thủy sinh mọc nhiều ở các vùng nông của hồ Titicaca. Người Uru thu hoạch cây sậy này và sử dụng cho hầu hết mọi khía cạnh của cuộc sống: xây dựng đảo, nhà cửa, làm thuyền, sản xuất hàng thủ công, dùng làm nhiên liệu và thậm chí làm thực phẩm.

Các hòn đảo được xây dựng bằng cách xếp chồng lớp rễ sậy totora và lau sậy lên nhau, tạo thành một bề mặt nổi dày khoảng 1-2 mét. Để duy trì, người Uru liên tục thêm các lớp lau sậy mới lên bề mặt, đặc biệt trong mùa mưa khi các lớp dưới cùng phân rã nhanh hơn mức bình thường. Những khối rễ sậy totora lớn sẽ tự nhiên nổi lên mặt nước, được buộc lại với nhau để làm nền móng cho đảo, sau đó sậy khô được chất đống lên trên theo các hướng xen kẽ.

Để giữ cho các hòn đảo không bị trôi tự do, người Uru sử dụng các cột bạch đàn và dây thừng để neo vào đáy hồ. Một hòn đảo điển hình có thể là nơi sinh sống của từ hai đến mười gia đình và có thể tồn tại trong khoảng 25 năm trước khi cần phải xây dựng lại hoàn toàn.

Những ngôi nhà truyền thống trên đảo chủ yếu được làm từ sậy totora, mặc dù một số nhà hiện nay đã có mái kim loại để bảo vệ tốt hơn khỏi thời tiết khắc nghiệt. Trong khi đó, các hòn đảo nhỏ được dùng làm nhà vệ sinh được đặt gần khu vực sinh sống chính. Nhiều hòn đảo hiện đại còn có các tấm pin Mặt Trời để cung cấp năng lượng cho đèn, tivi và các thiết bị hiện đại khác. Người Uru thậm chí còn có một đài phát thanh FM để phát nhạc và thông tin cho cộng đồng.

Cây sậy totora không chỉ được dùng để xây dựng mà còn là nguồn thực phẩm và thuốc quan trọng. Phần thân trắng mềm của cây sậy, gọi là “chullo”, được người Uru ăn để bổ sung iốt, giúp ngăn ngừa bướu cổ. Khi đau nhức, họ có thể quấn lau sậy quanh vùng bị đau, và phần màu trắng của cây sậy cũng được dùng để làm mát hoặc giảm bớt cảm giác nôn nao. Ngoài ra, trà làm từ hoa totora cũng là một phần quan trọng trong chế độ ăn uống của người Uru.

Ở thời điểm hiện tại, câu cá vẫn là hình thức kiếm ăn chính của người Uru, với các loài cá như cá hồi và cá da trơn. Người Uru còn thuần hóa các loài chim nước để hỗ trợ câu cá và thu hoạch trứng. Một số hòn đảo có ao nuôi cá quy mô nhỏ. Để kiểm soát chuột, nhiều gia đình còn nuôi mèo làm thú cưng.

Mặc dù người Uru đã cố gắng duy trì lối sống truyền thống, nhưng họ đã trải qua nhiều thay đổi đáng kể trong những thập kỷ gần đây. Một cơn bão lớn vào năm 1986 đã khiến nhiều hòn đảo phải được xây dựng lại gần bờ hơn, dẫn đến tiếp xúc nhiều hơn với xã hội hiện đại và tạo ra cơ hội kinh tế mới qua du lịch.

Ngày nay, người Uru tăng thu nhập bằng cách cung cấp các tour du lịch bằng thuyền và bán đồ thủ công mỹ nghệ cho du khách. Tuy nhiên, dân số người Uru đã giảm đáng kể, với nhiều người trẻ rời đảo để theo đuổi giáo dục và công việc trên đất liền. Hiện chỉ có khoảng 1.200 người Uru sống trên quần đảo Uros, phân bố trên 60-70 hòn đảo nhân tạo, khác xa với lãnh địa cũ trải dài khắp hồ Titicaca. Ngôn ngữ Uru cũng đã dần biến mất và được thay thế bằng Aymara và sau đó là tiếng Tây Ban Nha.

Những người Uru còn lại hiện vẫn đang cố gắng bảo tồn di sản văn hóa của họ trong khi thích nghi với những thay đổi của thế giới hiện đại. Trẻ em được học tiểu học trên các đảo có trường học, còn học sinh lớn hơn phải đến đất liền để tiếp tục học trung học và đại học. Các hòn đảo ngày nay chia sẻ các tiện nghi hiện đại như tấm pin Mặt Trời và cả thuyền cơ giới bên cạnh những chiếc thuyền lau sậy truyền thống.

Đối với du khách, quần đảo Uros mang đến một trải nghiệm văn hóa độc đáo. Các tour du lịch trong ngày từ Puno cho phép du khách khám phá những hòn đảo lau sậy đáng kinh ngạc này, tìm hiểu về kỹ thuật xây dựng truyền thống, thử mặc trang phục địa phương và đi trên những chiếc thuyền làm từ sậy. Một số tour du lịch thậm chí còn cung cấp cơ hội sống cùng gia đình người Uru qua đêm, cho phép khách du lịch trải nghiệm sâu sắc hơn cuộc sống hàng ngày trên những hòn đảo nổi độc đáo này.