Trong bối cảnh thương mại quốc tế bị ảnh hưởng bởi chiến tranh thương mại và các lệnh cấm nhập khẩu, Mỹ nổi lên như một thị trường tiềm năng cho cá tra Việt Nam. Theo báo cáo từ Phú Hưng Securities (PHS), sản lượng cá tra Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ trong 9 tháng đầu năm 2024 đạt 85 nghìn tấn, tăng 38,6% so với cùng kỳ năm trước, với kim ngạch xuất khẩu tăng 24,5% lên 256 triệu USD​. Sự phục hồi này là một tín hiệu lạc quan, mở ra triển vọng tích cực cho ngành cá tra Việt Nam trong năm 2025 khi Mỹ trở thành điểm đến hàng đầu, thay thế cho các sản phẩm cá thịt trắng bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm từ Nga.

Xu hướng xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường Mỹ qua các tháng (2023-2024) – Nguồn: Agromonitor, Công ty Cổ phần Chứng khoán Phú Hưng (PHS) tổng hợp.

Cơ hội và thách thức từ chính sách thương mại Mỹ

Bối cảnh thương mại quốc tế hiện nay cho thấy Mỹ đang dần hạn chế nhập khẩu từ Nga, bao gồm cả sản phẩm thủy sản chế biến từ bên thứ ba. Lệnh cấm này tác động đến các dòng cá như cá tuyết và cá minh thái của Nga. PHS nhận định rằng cá tra Việt Nam đang có cơ hội lớn khi trở thành lựa chọn thay thế trong phân khúc cá thịt trắng, với giá cạnh tranh hơn so với các loại cá khác trên thị trường Mỹ​.

Tuy nhiên, rủi ro chính sách có thể gia tăng nếu Donald Trump tái đắc cử vào cuối năm 2024. Theo PHS, ông Trump có thể áp mức thuế cao từ 10% đến 20% đối với hàng nhập khẩu từ nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, và thuế 60% với các mặt hàng Trung Quốc. Điều này có thể tạo thêm áp lực cho ngành xuất khẩu cá tra Việt Nam, đặc biệt khi sản phẩm này đã chịu thuế chống bán phá giá tại thị trường Mỹ​.

Sự khan hiếm nguồn cung từ Trung Quốc và Nga

Tình trạng thiếu hụt cá rô phi từ Trung Quốc đã thúc đẩy nhu cầu cá tra tại Mỹ. Sự sụt giảm trong sản lượng cá rô phi, do điều kiện thời tiết khắc nghiệt và khó khăn trong nuôi thả, khiến Trung Quốc không thể cung cấp đủ cho thị trường Mỹ. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho cá tra Việt Nam tăng cường thị phần​.

Nga là nguồn cung thủy sản lớn cho Trung Quốc và EU, nhưng các lệnh cấm vận từ Mỹ đã làm giảm đáng kể lượng cá minh thái và cá tuyết Nga xuất khẩu sang Mỹ. Các sản phẩm này chủ yếu được chế biến tại Trung Quốc trước khi nhập vào Mỹ. PHS ghi nhận rằng khối lượng nhập khẩu cá minh thái của Mỹ đã giảm 28% trong năm nay, xuống còn 10 nghìn tấn, trong khi cá tuyết cũng giảm 7%​. Điều này tạo lợi thế cho cá tra Việt Nam khi thay thế hai dòng cá thịt trắng phổ biến trong chuỗi nhà hàng và siêu thị Mỹ.

Thị phần các loại cá phi lê nhập khẩu vào Mỹ theo từng quý (2022-2024) – Nguồn: ITC, Công ty Cổ phần Chứng khoán Phú Hưng (PHS) tổng hợp.

Sự chuyển dịch chiến lược tại các thị trường lớn

Nhờ nhu cầu tăng mạnh tại Mỹ, sản phẩm cá tra từ Việt Nam có cơ hội tăng giá bán tại thị trường này. Hiện tại, giá cá tra xuất khẩu trung bình sang Mỹ đạt 3,2 USD/kg, tăng 11,2% so với cùng kỳ năm trước. Đây là một tín hiệu tích cực cho thấy giá cá tra có thể tiếp tục phục hồi trong năm tới khi nhu cầu tăng và nguồn cung từ Nga giảm sút​.

Xu hướng đơn giá xuất khẩu cá tra Việt Nam tại các thị trường chính (USD/kg) (2023-2024) – Nguồn: Agromonitor, Công ty Cổ phần Chứng khoán Phú Hưng (PHS) tổng hợp.

Đối với thị trường Trung Quốc, cá tra Việt Nam đang phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các loại cá thịt trắng nhập khẩu, đặc biệt là cá minh thái Nga, với mức giá thấp và được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng. PHS cho biết, tỷ trọng cá tra phi lê đông lạnh của Việt Nam tại Trung Quốc đã giảm từ 75% năm 2019 xuống còn 57% vào năm 2023, trong khi sản phẩm cá tra nguyên con đông lạnh lại tăng về sản lượng tiêu thụ​.

Tại EU, xuất khẩu cá tra Việt Nam vẫn gặp thách thức về giá và chất lượng khi so sánh với các dòng cá thịt trắng như cá minh thái và cá tuyết từ Na Uy và Nga. PHS dự đoán rằng cá tra Việt Nam sẽ khó cạnh tranh trực tiếp tại thị trường này trong ngắn hạn, do EU có các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và an toàn thực phẩm​.

Triển vọng xuất khẩu cá tra Việt Nam năm 2025 nhìn chung khá lạc quan, đặc biệt tại thị trường Mỹ nhờ sự giảm sút nguồn cung từ Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, theo PHS, những rủi ro chính sách từ Mỹ và áp lực cạnh tranh tại Trung Quốc sẽ là các yếu tố cần theo dõi để duy trì sự phát triển bền vững cho ngành​.