Ngày 29/10 vừa qua, Việt Nam và UAE đã ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện (CEPA) tại Abu Dhabi, đánh dấu một bước tiến lịch sử. Đây là Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) đầu tiên của Việt Nam với một quốc gia Trung Đông và cũng là lần đầu tiên UAE thiết lập quan hệ Đối tác Toàn diện với một quốc gia Đông Nam Á.

Các mối quan hệ ngoại giao của Việt Nam theo cấp độ đối tác – Nguồn: Vietcap tổng hợp.

Theo báo cáo từ Công ty Cổ phần Chứng khoán Vietcap, điều này không chỉ tạo nền tảng cho hợp tác song phương bền vững mà còn mở rộng phạm vi hợp tác sang các lĩnh vực quan trọng khác như an ninh, nông nghiệp, công nghệ, năng lượng, và đặc biệt là ngành Halal – một lĩnh vực có tiềm năng tăng trưởng vượt bậc tại Trung Đông.

Mở rộng thương mại hai chiều và chính sách thuế quan ưu đãi

Hiện nay, UAE là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tại khu vực Trung Đông, với kim ngạch xuất khẩu hàng năm dao động từ 4 đến 5 tỷ USD. Trong 9 tháng đầu năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang UAE đạt khoảng 4,3 tỷ USD, tăng 43,6% so với cùng kỳ năm trước, chiếm khoảng 1,4% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu giữa Việt Nam và UAE giai đoạn 2013 – 2024 – Nguồn: Tổng cục Hải quan (TCHQ), Vietcap.

Đáng chú ý, kim ngạch nhập khẩu từ UAE vẫn ở mức khiêm tốn, đạt khoảng 653,5 triệu USD trong cùng kỳ, tăng 21% so với năm ngoái và chiếm khoảng 0,2% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam.

Đối với năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang UAE đạt xấp xỉ 5 tỷ USD, trong khi nhập khẩu chỉ chiếm khoảng 800 triệu USD.

Hiệp định CEPA đặt ra mục tiêu thương mại song phương sẽ vượt mức 10 tỷ USD trong thời gian tới. Theo cam kết, UAE sẽ xóa bỏ thuế quan đối với 99% kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam, trong khi Việt Nam sẽ dỡ bỏ 98,5% thuế nhập khẩu với hàng hóa từ UAE.

Các dòng sản phẩm hưởng lợi từ chính sách ưu đãi này bao gồm điện thoại và linh kiện (đạt 2,5 tỷ USD, chiếm 58,9% tổng kim ngạch xuất khẩu sang UAE trong 9 tháng đầu năm 2024), máy móc thiết bị (381 triệu USD, chiếm 8,8%), máy tính và linh kiện điện tử (357 triệu USD, chiếm 8,3%). Các sản phẩm này có lợi thế rất lớn tại UAE nhờ vào sự miễn giảm thuế quan, đặc biệt khi cạnh tranh với các quốc gia không có FTA với UAE.

Cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu và nhập khẩu chính giữa Việt Nam và UAE trong 9 tháng đầu năm 2024 – Nguồn: Tổng cục Hải quan (TCHQ), Vietcap.

Các ngành hàng nông sản và công nghiệp Halal

Sự ưu đãi thuế quan từ CEPA không chỉ giới hạn ở các ngành công nghiệp mà còn hỗ trợ mạnh mẽ cho các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của Việt Nam. Theo dữ liệu từ báo cáo của Vietcap, các sản phẩm như hạt điều, tiêu, trái cây và rau củ có tiềm năng lớn để mở rộng xuất khẩu sang UAE.

Trong 9 tháng đầu năm 2024, hạt điều và tiêu là hai mặt hàng nông sản nổi bật, lần lượt chiếm khoảng 2,4% và 1,6% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang UAE. Sự loại bỏ các rào cản thuế quan tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu nông sản bền vững, đặc biệt là các mặt hàng có nhu cầu cao tại Trung Đông.

Cùng với đó, lĩnh vực Halal – các sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn Hồi giáo – là một ngành đang phát triển mạnh mẽ tại UAE. UAE không chỉ là một thị trường tiêu thụ lớn mà còn là cửa ngõ để hàng hóa Halal từ Việt Nam tiếp cận khu vực Trung Đông, châu Phi và các quốc gia Hồi giáo khác.

Theo Vietcap, dân số Hồi giáo trên toàn thế giới đạt 2,1 tỷ người, tương đương khoảng 25% dân số toàn cầu. Việt Nam đã có các bước đi tích cực khi công bố tiêu chuẩn quốc gia về chứng nhận Halal vào năm 2023 và thành lập Trung tâm chứng nhận Halal quốc gia vào năm 2024, nhằm đảm bảo tiêu chuẩn cho các sản phẩm xuất khẩu. Hiện tại, Việt Nam có khoảng 20 mặt hàng xuất khẩu đạt tiêu chuẩn Halal, nhưng con số này được dự báo sẽ tăng nhanh nhờ CEPA.

Tăng cường thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)

CEPA không chỉ thúc đẩy thương mại mà còn kỳ vọng gia tăng dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ UAE vào Việt Nam. Tính đến tháng 9/2024, tổng FDI từ UAE đạt 74,1 triệu USD, xếp hạng 52 trong số 144 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Theo nhận định từ Vietcap, với quan hệ đối tác toàn diện mới, Việt Nam có tiềm năng thu hút thêm nguồn vốn từ UAE trong các lĩnh vực như năng lượng sạch, công nghệ cao và đặc biệt là ngành Halal.

Năng lượng là một lĩnh vực quan trọng trong hợp tác đầu tư giữa hai quốc gia. UAE, một quốc gia giàu dầu mỏ với nền kinh tế phát triển từ năng lượng, có khả năng đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam, phù hợp với xu hướng phát triển xanh của cả hai nước. Ngoài ra, ngành công nghệ cũng đang thu hút sự quan tâm đầu tư từ UAE, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy chuyển đổi số.

Phát triển bền vững và cơ hội trong thương mại số

Ngoài các lợi ích về kinh tế, CEPA còn đặt ra những mục tiêu phát triển bền vững, bao gồm chuyển đổi số và tăng cường thương mại xanh. Với các điều khoản thuận lợi cho thương mại số, CEPA tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam áp dụng công nghệ vào quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu hóa hoạt động xuất khẩu và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về bảo vệ môi trường.

Phát triển xanh cũng là một trong những yếu tố trọng tâm của CEPA, phù hợp với xu hướng giảm phát thải toàn cầu. Việc áp dụng công nghệ hiện đại và tuân thủ các tiêu chuẩn phát triển bền vững không chỉ giúp Việt Nam nâng cao chất lượng hàng hóa mà còn giúp mở rộng thị trường xuất khẩu sang các quốc gia có yêu cầu nghiêm ngặt về môi trường như châu Âu và Bắc Mỹ.

Theo dự báo từ Vietcap, CEPA là động lực thúc đẩy không chỉ thương mại mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho quan hệ lâu dài giữa Việt Nam và UAE. Các chính sách thuế quan ưu đãi sẽ giúp hàng Việt Nam nâng cao khả năng cạnh tranh, đồng thời UAE sẽ là đối tác quan trọng để Việt Nam thâm nhập sâu vào thị trường Trung Đông. Việc tối ưu hóa chi phí xuất khẩu và tăng cường chuỗi logistics sẽ giúp Việt Nam không chỉ giảm chi phí mà còn cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng.