Năm 1800: Quốc hội phải can thiệp, Hiến pháp được sửa đổi
Kết quả cuộc bầu cử tổng thống năm 1800 giữa hai chính khách John Adams và Thomas Jefferson kỳ lạ đến mức Mỹ phải sửa đổi Hiến pháp.
CNN cho biết, vào giai đoạn đầu hình thành các đảng phái chính trị ở xứ sở cờ hoa, việc bầu lãnh đạo đất nước rất khác những gì đang diễn ra ngày nay. Lúc đó, mỗi thành viên của Đại cử tri đoàn (những người được chọn đại diện các cử tri Mỹ bỏ phiếu bầu lãnh đạo Nhà Trắng) có quyền bỏ 2 phiếu bầu không phân định chức danh. Ứng cử viên nào nhận được nhiều phiếu ủng hộ nhất sẽ trở thành tổng thống, còn ứng viên về nhì sẽ làm phó tổng thống.
Theo hệ thống này, sau cuộc tổng tuyển cử năm 1796, chính khách Adams của đảng Liên bang trở thành tổng thống, nhưng phải chấp nhận đối thủ Jefferson của đảng Dân chủ – Cộng hòa giữ chức phó tổng thống.
4 năm sau, ông Adams chọn Charles Cotesworth Pinckney làm bạn đồng hành trong cuộc tái đấu vào Nhà Trắng với ông Jefferson, người chọn liên danh tranh cử với Aaron Burr. Trong cuộc tổng tuyển cử năm 1800, ông Adams thất cử khi chỉ giành được 65 phiếu đại cử tri, xếp thứ 3 sau bộ đôi Jefferson và Burr.
Tuy nhiên, do hiểu lầm trong khâu thống nhất ứng viên giữa các đại cử tri của đảng Dân chủ – Cộng hòa, cả ông Jefferson và ông Burr đều đạt 73 phiếu, đánh dấu kết quả hòa. Do vậy, lần đầu tiên trong lịch sử Mỹ, Hạ viện phải vào cuộc để phân định xem ai trong số 2 chính khách cùng một đảng sẽ trở thành tổng thống.
Trong cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống tại Hạ viện, mỗi bang chỉ được phân bổ một phiếu duy nhất. Khi đó nước Mỹ có 16 bang, tương đương 16 phiếu. Nếu ai đạt được hơn 8 phiếu thì thắng cử.
Tuy nhiên, mọi chuyện không dễ dàng. Khi các nghị sĩ bắt đầu bỏ phiếu vào tháng 2/1801, cả ông Jefferson và ông Burr đều không giành được hơn 8 phiếu. Hạ viện đã phải bỏ phiếu 35 lần trong vòng một tuần, nhưng vẫn không thể tìm được người chiến thắng.
Alexander Hamilton, Bộ trưởng Tài chính đầu tiên của Mỹ đã thay đổi tình thế bằng cách vận động các thành viên đảng Liên bang hậu thuẫn ông Jefferson. Các tài liệu có ghi, mặc dù không có thiện cảm với ông Jefferson, nhưng ông Hamilton coi phó tổng thống đương nhiệm là lựa chọn an toàn hơn ông Burr. Cuối cùng, ở lần bỏ phiếu thứ 36 tại Hạ viện, ông Jefferson giành được 10 phiếu và trở thành tổng thống, còn ông Burr trở thành phó tổng thống trong chính quyền Jefferson.
Sau cuộc bầu cử gay cấn, các nhà lập pháp Mỹ đã thông qua Tu chính án thứ 12 của Hiến pháp nhằm quy định các đại cử tri sẽ phải bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống một cách riêng rẽ.
Năm 1824: Lần đầu tiên ứng viên giành nhiều phiếu đại cử tri nhất không thắng cử
Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 1824 khá đặc biệt khi đảng Liên bang đã tự giải thể năm đó và tổng tuyển cử giống như cuộc nội chiến trong đảng Dân chủ – Cộng hòa.
Các cuộc bỏ phiếu diễn ra từ ngày 26/10 – 1/12/1824 với 4 ứng cử viên chính là Thượng nghị sĩ Andrew Jackson, Ngoại trưởng John Quincy Adams, Chủ tịch Hạ viện Henry Clay và Bộ trưởng Tài chính William Crawford đều thuộc đảng Dân chủ – Cộng hòa. Ứng viên Jackson lần lượt giành được 153.544 phiếu phổ thông và 99 phiếu đại cử tri, đều cao hơn cả 3 đối thủ còn lại. Ông Adams về nhì với 84 phiếu đại cử tri, ông Crawford và ông Clay lần lượt xếp thứ 3 và thứ 4 với 41 phiếu đại cử tri và 37 phiếu đại cử tri.
Tuy nhiên, kết quả bầu cử vẫn bị coi là bất phân thắng bại vì ông Jackson đã không đạt quá bán tổng số phiếu đại cử tri (131/261 phiếu) để đủ điều kiện chiến thắng và trở thành tổng thống.
Theo Tu chính án thứ 12, trong trường hợp này, kết quả bầu tổng thống lại được phân định ở Hạ viện, lần thứ 2 trong lịch sử Mỹ. Vì các nhà lập pháp chỉ có thể bỏ phiếu bầu chọn giữa 3 ứng cử viên nên ông Clay, ứng viên có số phiếu đại cử tri thấp nhất đã bị loại khỏi cuộc đua vào Nhà Trắng, nhưng vẫn giữ vai trò lãnh đạo Hạ viện.
Sau một tháng đàm phán hậu trường, những nghị sĩ ủng hộ ông Clay đã nhất trí chuyển sang hậu thuẫn ông Adams, giúp chính khách này chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện vào ngày 9/2. Động thái đánh dấu đây là cuộc bầu cử tổng thống duy nhất của Mỹ mà ứng cử viên đạt nhiều phiếu đại cử tri nhất không thắng cử.
Khi ông Adams lên nắm quyền ở Nhà Trắng và bổ nhiệm ông Clay làm ngoại trưởng, ông Jackson đã rất tức giận và gọi những gì diễn ra là “cuộc mặc cả tham nhũng”. Ông Jackson sau đó rút khỏi Thượng viện và “thề” sẽ phục thù trong cuộc bầu cử tổng thống lần tiếp theo với tư cách ứng viên độc lập. Vào năm 1828, ông Jackson một lần nữa chạy đua vào Nhà Trắng và lần này ông đánh bại đối thủ cũ – đương kim Tổng thống khi đó Adams.
>> Bầu cử tổng thống Mỹ và tác động tới châu Á
