Sáng ngày 27/6, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi). Luật mới được kỳ vọng sẽ tháo gỡ nhiều vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án đường sắt trọng điểm quốc gia, đặc biệt liên quan đến quy hoạch, đầu tư và cơ chế đấu thầu.

Một trong những điểm đột phá của luật là quy định mới về điều chỉnh quy hoạch. Theo đó, các dự án đường sắt và dự án tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng nếu đã phù hợp với quy hoạch mạng lưới đường sắt hoặc quy hoạch cấp tỉnh, sẽ được phê duyệt mà không cần phải điều chỉnh các quy hoạch có liên quan khác. Quy hoạch liên quan chỉ cần được cập nhật sau đó để đảm bảo đồng bộ.

Ngoài ra, luật cũng quán triệt nguyên tắc quản lý an toàn, tách bạch rõ ràng giữa chức năng quản lý Nhà nước và hoạt động kinh doanh, đồng thời đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng. Chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển ngành đường sắt được sửa đổi theo hướng thu hẹp đúng đối tượng và bổ sung cơ chế giám sát của Quốc hội để hạn chế thất thoát, lãng phí.

Trong đó, Nhà nước sẽ ưu tiên phân bổ ngân sách để đầu tư, nâng cấp, bảo trì và bảo vệ kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia và địa phương; đồng thời đẩy mạnh phát triển công nghiệp đường sắt và đào tạo nhân lực nhằm đưa đường sắt trở thành phương thức vận tải chủ đạo trong mạng lưới giao thông quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế gắn với đảm bảo quốc phòng – an ninh.

Đặc biệt, các doanh nghiệp tham gia đầu tư và kinh doanh trong lĩnh vực đường sắt sẽ được hưởng nhiều ưu đãi như miễn, giảm tiền sử dụng đất; hỗ trợ tín dụng; ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và chính sách hỗ trợ tại các địa bàn khó khăn. Thủ tục chuẩn bị dự án cũng được đơn giản hóa, đi kèm với các quy định đấu thầu đặc thù để phòng ngừa thất thoát ngân sách.

Luật Đường sắt (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, trong đó một số điều khoản cụ thể sẽ được áp dụng sớm từ ngày 1/1/2026 để đảm bảo tính khả thi trong triển khai.

Quốc hội chính thức thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi), mở đường cho doanh nghiệp tư nhân tham gia

Tư nhân đứng trước cơ hội bứt phá

Luật Đường sắt (sửa đổi) vừa được thông qua được kỳ vọng sẽ tạo cú hích cho loạt dự án lớn mà Chính phủ đang thúc đẩy, bao gồm 3 tuyến đường sắt kết nối Trung Quốc (Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, Hà Nội – Lạng Sơn, Hà Nội – Hạ Long – Móng Cái) với tổng vốn đầu tư khoảng 21,3 tỷ USD; tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam (67 tỷ USD) và chuỗi dự án metro tại Hà Nội và TP. HCM (77,2 tỷ USD).

Luật mới sẽ mở ra cơ hội lớn cho khu vực tư nhân, đặc biệt là hỗ trợ vốn và cơ chế cho các doanh nghiệp đang đề xuất tham gia đầu tư tuyến đường sắt “thế kỷ” như Vingroup (qua công ty thành viên VinSpeed), THACO hay liên danh Mekolor – Great USA. Trong đó, nhóm doanh nghiệp hạ tầng như Đèo Cả, Vinaconex (VCG), Fecon (FCN), Lizen (LCG)… có thể được tháo gỡ các rào cản về quy hoạch, giải phóng mặt bằng và đấu thầu, tạo thuận lợi để tham gia sâu hơn vào các dự án quốc gia.

Nhóm doanh nghiệp sản xuất vật liệu, thiết bị như Hòa Phát (cung cấp ray thép), Viettel (phát triển hệ thống tín hiệu đường sắt), Đèo Cả, Fecon (tham gia chế tạo toa tàu)… sẽ được hưởng các chính sách ưu đãi đầu tư rõ ràng và minh bạch hơn. Bên cạnh đó, hàng trăm doanh nghiệp phụ trợ trong chuỗi cung ứng cơ khí, logistics, thi công chuyên dụng… cũng có cơ hội tiếp cận các cơ chế hỗ trợ cụ thể khi công nghiệp đường sắt được thúc đẩy phát triển đồng bộ.