Tổng thống đắc cử Donald Trump cam kết sẽ ưu tiên hàng đầu trong nhiều chính sách kinh tế. Ông vận động tranh cử dựa trên những lời hứa sẽ tăng thuế hàng hóa nước ngoài, giảm thuế trong nước và trục xuất hàng triệu người nhập cư bất hợp pháp.

Theo AP, dù lạm phát dâng cao thời chính quyền Biden và giảm về mức gần như trở lại bình thường, nhiều người Mỹ vẫn thất vọng vì giá cao. Với phiếu bầu của mình, hàng chục triệu người Mỹ bày tỏ tin tưởng rằng Trump có thể khôi phục mức giá thấp và ổn định kinh tế mà họ từng trải qua trong nhiệm kỳ đầu của ông, ít nhất là thời điểm trước khi Covid-19 xuất hiện.

“Thành tích của Trump đã được chứng minh là tích cực nên mọi người nhìn lại và nghĩ trao cơ hội lần nữa cho ông ấy”, Douglas Holtz-Eakin, cựu cố vấn kinh tế Nhà Trắng, cựu Giám đốc Văn phòng Ngân sách Quốc hội và hiện là Chủ tịch tổ chức tư vấn Diễn đàn hành động Mỹ lý giải.

Kể từ hôm 5/11, chỉ số công nghiệp trung bình Dow Jones đã tăng hơn 1.700 điểm, phần lớn nhờ kỳ vọng rằng việc cắt giảm thuế và nới lỏng các quy định trên diện rộng sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tăng lợi nhuận doanh nghiệp.

Cục Dự trữ Liên bang (Fed) tự tin lạm phát đang chậm lại, gần chạm mục tiêu 2% nên giảm lãi suất thêm 25 điểm cơ bản (0,25%). Tuy nhiên, người tiêu dùng vẫn đối diện áp lực giá cả leo thang. Giá trung bình vẫn cao hơn 19% so với trước khi lạm phát bắt đầu tăng tốc vào năm 2021.

Hóa đơn hàng tiêu dùng và tiền thuê nhà tăng vọt, gây khó khăn cho các hộ gia đình thu nhập thấp. Lương theo giờ được điều chỉnh theo lạm phát, đã tăng trong hơn hai năm, song vẫn dưới mức trước khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức.

Các cử tri mang theo sự thất vọng đó vào cuộc bầu cử. Theo cuộc khảo sát với hơn 120.000 cử tri trên toàn quốc của AP VoteCast, cứ 10 người thì có 3 cho biết gia đình họ đang “tụt hậu” về tài chính. Khoảng 80-90% người được hỏi lo lắng về chi phí hàng hóa, chăm sóc sức khỏe, nhà ở hoặc xăng dầu.

“Chính quyền Biden-Harris khiến mọi người cảm thấy tình hình tài chính của họ kém hơn. Và chúng ta đã thấy kết quả”, Holtz-Eakin bình luận.

Tuy vậy, nhiều nhà kinh tế lại lo ngại các biện pháp của Trump có thể khiến giá cả càng leo thang. Trọng tâm chương trình nghị sự kinh tế của ông là đánh thuế nhập khẩu, cách tiếp cận mà ông khẳng định sẽ làm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ và buộc các nước khác phải nhượng bộ.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã tăng thuế với hàng từ Trung Quốc. Ở nhiệm kỳ này, Trump hứa hẹn điều tương tự, như tăng thuế lên 60% với sản phẩm từ Trung Quốc và áp thuế 10 hoặc 20% với tất cả hàng nhập khẩu.

Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ước tính các chính sách của Trump sẽ khiến giá cả tăng mạnh trong hai năm tới. Lạm phát từ mức dự kiến 1,9% vào 2026 sẽ tăng lên 6-9,3% nếu các chính sách của Trump được thực hiện đủ.

Hai chuyên gia Kimberly Clausing và Mary Lovely của Viện Peterson tính toán rằng đề xuất áp thuế 60% với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, cùng thuế 20% với các mặt hàng khác sẽ khiến một hộ gia đình điển hình ở Mỹ chịu thiệt hại sau thuế khoảng 2.600 USD mỗi năm.

Tháng trước, 23 nhà kinh tế đoạt giải Nobel đã ký một lá thư cảnh báo rằng chính sách của chính quyền Trump sẽ khiến giá tăng, thâm hụt lớn và bất bình đẳng hơn. “Trong số những yếu tố quan trọng nhất quyết định thành công kinh tế, là pháp quyền, sự chắc chắn về kinh tế và chính trị, Trump đe dọa tất cả những điều này”, họ viết.

Ông Trump còn đe dọa trục xuất hàng triệu người nhập cư bất hợp pháp, điều có thể làm suy yếu một trong những yếu tố đã giúp Mỹ kiềm chế lạm phát mà không rơi vào suy thoái, theo các chuyên gia.

Theo báo cáo của Văn phòng Ngân sách Quốc hội, người nhập cư ròng – số lượng đến trừ rời đi – đã đạt 3,3 triệu vào năm 2023. Các nhà tuyển dụng cần có lực lượng lao động mới này. Sau khi nền kinh tế phục hồi từ suy thoái do đại dịch, các công ty gặp khó khăn trong tuyển dụng đủ lao động. Người nhập cư đã lấp đầy khoảng trống này.

Bốn năm qua, 73% những người gia nhập lực lượng lao động là nhập cư. Hai nhà kinh tế Wendy Edelberg và Tara Watson của dự án Hamilton thuộc Viện Brookings cho rằng làn sóng nhập cư đã giúp Mỹ tạo việc làm, mà không gây nóng quá mức khiến lạm phát tăng.

Viện Peterson ước tính việc trục xuất toàn bộ 8,3 triệu người nhập cư được cho là làm việc bất hợp pháp tại Mỹ sẽ khiến GDP giảm 5.100 tỷ USD và tăng lạm phát thêm 9,1 điểm phần trăm vào 2028.

AP cho rằng ông Trump đang thừa hưởng một nền kinh tế giá cả cao đến khó chịu, nhưng về cơ bản vẫn mạnh mẽ. Tăng trưởng đạt mức ổn định 2,8% trong quý III. Tỷ lệ thất nghiệp là 4,1% – khá thấp so với tiêu chuẩn lịch sử.

Trong số các quốc gia giàu có, chỉ có Tây Ban Nha dự kiến có tốc độ tăng trưởng nhanh hơn Mỹ năm nay, theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Tạp chí Economist gần đây đánh giá Mỹ là quốc gia có kinh tế khiến thế giới “ghen tị”.

Phiên An (theo AP)