Thép trở thành “chiến địa” bảo hộ thương mại: EU phát động thái trả đũa

Ngày 12/3, Liên minh châu Âu (EU) chính thức công bố gói thuế quan trả đũa trị giá 28 tỷ USD đối với hàng xuất khẩu Mỹ, chỉ vài giờ sau khi Tổng thống Donald Trump áp thuế 25% lên tất cả các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu. Không có miễn trừ, không có ngoại lệ – kể cả với các đồng minh.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Ursula von der Leyen gọi mức thuế của Mỹ là “hạn chế thương mại vô lý”, khẳng định EU sẽ không khoanh tay đứng nhìn. Gói thuế quan của EU không chỉ nhắm vào thép và nhôm, mà còn áp dụng với hàng loạt mặt hàng dệt may, đồ da, nhựa, gỗ, cùng nhiều sản phẩm nông nghiệp như thịt bò, hải sản, trứng và rau.

“

Trong một thế giới đầy bất ổn, gây gánh nặng lên nền kinh tế bằng thuế quan không mang lại lợi ích cho bất kỳ ai.

Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu nhấn mạnh

EU dự kiến triển khai biện pháp đối phó theo hai giai đoạn, bắt đầu từ 1/4 và có hiệu lực hoàn toàn từ 13/4. Tuy nhiên, bà Ursula von der Leyen vẫn nhấn mạnh rằng EU sẵn sàng đàm phán, nếu Mỹ điều chỉnh chính sách thuế quan của mình.

Quyết định của EU đẩy căng thẳng thương mại lên một nấc thang mới, trong bối cảnh nhiều quốc gia khác cũng đang chuẩn bị đáp trả chính sách bảo hộ của Mỹ. Hàn Quốc và Việt Nam đã áp thuế chống bán phá giá, EU siết chặt phòng vệ thương mại, Mỹ Latinh kêu gọi thêm bảo hộ – tất cả tạo nên một trận tuyến thương mại toàn cầu, với trung tâm là ngành thép.

Thị trường thép toàn cầu chao đảo: Rủi ro bủa vây doanh nghiệp Việt

Không phải ngẫu nhiên mà thép lại trở thành tâm điểm trong cuộc chiến thương mại lần này. Đối với nhiều quốc gia, ngành thép không chỉ là một lĩnh vực công nghiệp quan trọng, mà còn là biểu tượng của sức mạnh kinh tế. Chính vì vậy, khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng, ông không chờ đợi lâu để biến thép thành tuyến phòng thủ thương mại hàng đầu.

“Mức thuế càng cao, khả năng họ xây dựng càng cao… Chiến thắng lớn nhất là nếu họ chuyển đến đất nước chúng ta và tạo ra việc làm”, ông Donald Trump, Tổng thống Mỹ hàm ý muốn các doanh nghiệp nước ngoài rót vốn vào Mỹ để xây nhà máy.

Dự án Dung Quất 2 vốn đầu tư 85.000 tỷ đồng của Tập đoàn Hòa Phát sắp vận hành

Các quốc gia sản xuất thép lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam, Ấn Độ đang phải đối mặt với một kịch bản không mấy sáng sủa: Cung vượt cầu ngày càng trầm trọng, trong khi chính sách bảo hộ của Mỹ đang siết chặt cánh cửa vào thị trường này.

Tại một sự kiện ngày 10/3 do Chứng khoán Nhất Việt (VFS) tổ chức, Tiến sĩ Cấn Văn Lực – Chuyên gia Kinh tế trưởng ngân hàng BIDV, cảnh báo rằng Việt Nam có thể chịu tác động tiêu cực nhiều hơn tích cực từ chính sách thuế quan của Mỹ.

“Doanh nghiệp Mỹ đang quay về nội địa rất nhiều. Nếu Tổng thống Trump tiếp tục tăng thuế, các doanh nghiệp Việt trong lĩnh vực thép, nhôm, gỗ, ván gỗ có thể chịu ảnh hưởng nặng nề. Nếu các nước đáp trả, tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2025 có thể giảm 0,3 điểm %, lạm phát sẽ tăng từ 0,2-0,5 điểm % và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có thể trì hoãn quá trình giảm lãi suất”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Doanh nghiệp Việt Nam ứng phó thế nào?

Không nằm ngoài vòng xoáy căng thẳng thương mại, nhiều doanh nghiệp thép Việt Nam đang chịu áp lực lớn, đặc biệt là những công ty xuất khẩu sang Mỹ.

Ngày 4/2, Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố kết quả sơ bộ điều tra thuế chống trợ cấp đối với tôn mạ chống ăn mòn từ Việt Nam. Theo đó: Tôn Đông Á (GDA) và Hoa Sen (HSG) có mức trợ cấp thấp nhất (gần 0%); Hòa Phát (HPG) và Nam Kim (NKG) chịu mức trợ cấp cao 46,73%.

Mỹ cũng đang xem xét áp thuế chống bán phá giá từ 10-25% đối với tôn mạ Việt Nam, dự kiến công bố kết quả vào tháng 4/2025.

Theo Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), xuất khẩu tôn mạ sang Mỹ – Mexico đóng góp đáng kể vào doanh thu của các doanh nghiệp Việt: Hoa Sen (18,6%), Nam Kim (26,2%), Tôn Đông Á (31,9%). Với mức trợ cấp cao và tỷ trọng xuất khẩu lớn, Nam Kim là gương mặt chịu rủi ro lớn nhất.

Với doanh thu từ thị trường Mỹ – Mexico chỉ chiếm 2,9% tổng doanh thu, Hòa Phát được đánh giá ít chịu ảnh hưởng nhất từ các biện pháp chống bán phá giá. Các sản phẩm thép thượng nguồn như thép xây dựng, HRC chủ yếu tiêu thụ trong nước, trong khi xuất khẩu chiếm 30% tổng sản lượng, tập trung vào ASEAN và châu Á (Malaysia, Indonesia,…), đóng góp 40% doanh thu xuất khẩu.

Theo KBSV, nhu cầu HRC để sản xuất tôn mạ xuất khẩu sang Mỹ – Mexico ước tính 450.000 tấn/năm. Nếu xuất khẩu tôn mạ của Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á giảm 25% trong 2025, mức hao hụt chỉ ảnh hưởng 2% công suất của Hòa Phát.

Ngoài ra, công ty còn mở rộng sang thép chất lượng cao như tanh lốp, dây hàn, cáp thang máy, giúp giảm rủi ro từ chính sách thuế quan của Mỹ. “Nếu xuất khẩu tôn mạ sang Mỹ giảm 25% trong năm 2025, nhu cầu HRC hao hụt chỉ chiếm 2% tổng công suất của Hòa Phát”, KBSV nhận định.