Theo VnExpress, chiều ngày 25/6/2025, Chính phủ đã kiến nghị Quốc hội chấp thuận bổ sung các hình thức đầu tư khác, bao gồm đối tác công tư (PPP), đầu tư kinh doanh… cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, bên cạnh phương án đầu tư công hiện tại.

Cụ thể, theo tờ trình, dự án này đã được Bộ Chính trị thống nhất chủ trương đầu tư công. Tuy nhiên, sau khi Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành, nhiều doanh nghiệp như CTCP Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed, Tập đoàn Trường Hải (THACO) và liên danh Mekolor – Great USA… đã đề xuất tham gia đầu tư theo hình thức tư nhân trực tiếp.

Chính phủ đánh giá rằng hiện chưa có hình thức đầu tư PPP, tư nhân trực tiếp hoặc phương thức khác được quy định áp dụng cụ thể cho dự án đường sắt tốc độ cao. Trong khi đó, các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn đều đã cho phép mở rộng vai trò khu vực tư nhân trong các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia.

Bộ Chính trị đã xác định rõ chủ trương “mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân vào các dự án quan trọng quốc gia như đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị”. Đồng thời, Nghị quyết số 198/2025 của Quốc hội cũng nêu rõ định hướng cho phép khu vực tư nhân tham gia các dự án trọng điểm thông qua đầu tư trực tiếp hoặc theo hình thức PPP.

Thực tiễn quốc tế cho thấy hạ tầng đường sắt chủ yếu được đầu tư bằng vốn công do suất đầu tư cao, hiệu quả tài chính thấp và thời gian thu hồi vốn kéo dài. Một số nước đã thử nghiệm PPP nhưng vẫn cần hỗ trợ tài chính từ Nhà nước.

Do đó, Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép mở rộng hình thức đầu tư với các phương án ngoài đầu tư công như PPP hoặc đầu tư kinh doanh và đưa nội dung này vào nghị quyết tại kỳ họp thứ 9. Trường hợp cần cơ chế vượt thẩm quyền, Chính phủ sẽ báo cáo để Quốc hội xem xét.

Đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam (Ảnh minh họa)

VinSpeed, THACO… đề xuất gì cho tuyến đường sắt “thế kỷ”?

Trước đó, THACO và VinSpeed đã lần lượt trình các đề xuất đầu tư lớn. Điểm chung trong 2 phương án là tổng mức đầu tư lên tới 61,35 tỷ USD (chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng và tái định cư). Trong đó, doanh nghiệp tự thu xếp 20% vốn, tương đương 12,27 tỷ USD; phần còn lại hơn 49 tỷ USD dự kiến huy động từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước, có bảo lãnh của Chính phủ và được hỗ trợ lãi suất trong vòng 30 năm. Cả hai bên cũng đề xuất được khai thác quỹ đất dọc tuyến đường sắt để phát triển đô thị.

Về tiến độ, VinSpeed cam kết hoàn thành toàn bộ dự án trong vòng 5 năm, thực hiện theo một giai đoạn. Trong khi đó, THACO đề xuất triển khai trong 7 năm, chia làm 2 giai đoạn. So với phương án Nhà nước đầu tư trực tiếp trong 10 năm, cả hai đề xuất đều rút ngắn thời gian thực hiện đáng kể.

Trong khi đó, một liên danh giữa doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ, gồm CTCP Mekolor (Việt Nam) và Great USA (Hoa Kỳ) đã có văn bản trình Thủ tướng Chính phủ, đề xuất đầu tư dự án với tổng vốn lên tới 100 tỷ USD, theo hình thức đầu tư trực tiếp bằng vốn tự có.

Dự án dự kiến được đưa vào khai thác sau 5 năm kể từ ngày nhận mặt bằng sạch, với thời hạn vận hành trong 49 năm. Điểm nổi bật trong đề xuất này là cam kết chịu toàn bộ chi phí chuyển giao công nghệ từ đối tác quốc tế cũng như miễn phí 100% giá vé trong 6 tháng cho tất cả người dân khi tham gia vận chuyển bằng tuyến đường sắt trên.