Tại diễn đàn “Làm chủ công nghệ số, làm chủ quá trình chuyển đổi số Việt Nam bằng doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam” mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài phát biểu sâu sắc, thẳng thắn đặt câu hỏi về bản chất thực sự của những con số xuất khẩu ấn tượng trong lĩnh vực linh kiện, điện tử.

Những con số về thứ hạng xuất khẩu điện thoại di động, linh kiện máy tính, gia công phần mềm và thiết bị linh kiện điện tử có thể khiến chúng ta tự hào, nhưng đồng thời cũng buộc chúng ta phải nhìn nhận thực tế: Chúng ta thực sự nắm giữ bao nhiêu giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu?

Bài toán chuỗi giá trị: Việt Nam đang đứng ở đâu?

Trích dẫn từ báo cáo của lãnh đạo các bộ, ngành, Tổng Bí thư cho biết Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại di động thông minh, thứ 5 về linh kiện máy tính, thứ 6 về thiết bị máy tính, thứ 7 về gia công phần mềm và thứ 8 về linh kiện điện tử. Đây đều là những thành tích mà bất kỳ quốc gia nào cũng mong muốn đạt được.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu chỉ đạo tại Diễn đàn quốc gia về phát triển doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam lần thứ VI – Ảnh: TTXVN

Tuy nhiên, Tổng Bí thư đặt câu hỏi quan trọng: “Chúng ta đã bao giờ nhìn sâu vào bản chất những số liệu này chưa? Chúng ta đóng góp được bao nhiêu phần trăm giá trị trong những con số này?”.

Ông nhấn mạnh nếu một sản phẩm như chiếc áo được bán ra mà toàn bộ thiết kế, chất liệu vải, nút, chỉ đều từ nước ngoài, thì phần đóng góp thực tế của Việt Nam là gì, hay chỉ là công lao động và sự ô nhiễm môi trường?

Điều này đặt ra câu hỏi, liệu chúng ta có đang “ngộ nhận”, “tự huyễn hoặc” hay “tự ru mình”?

Sự phụ thuộc vào khu vực FDI

Một trong những thách thức lớn mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra là sự phụ thuộc vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Ngành điện tử và sản xuất linh kiện, điện thoại của Việt Nam phụ thuộc gần như hoàn toàn vào các tập đoàn FDI.

Ông dẫn chứng: “Samsung đầu tư vào Việt Nam từ năm 2008, nhưng tại Thái Nguyên, trong số 60 doanh nghiệp đối tác cấp I cung ứng cho Samsung, chỉ có 5 doanh nghiệp Việt Nam. Tại Bắc Ninh, trong số 176 đối tác cấp I, chỉ có 12 doanh nghiệp trong nước, còn lại là 164 doanh nghiệp nước ngoài”.

Các doanh nghiệp nội địa chủ yếu cung cấp các dịch vụ như an ninh, suất ăn công nghiệp, xử lý rác thải, những khâu có giá trị gia tăng thấp. Thực trạng này cho thấy dù Việt Nam là một trung tâm sản xuất lớn trên bản đồ toàn cầu, nhưng vai trò thực tế trong chuỗi cung ứng vẫn chưa đáng kể. Điều này đồng nghĩa với việc phần lớn giá trị kinh tế từ các sản phẩm công nghệ xuất khẩu không thuộc về Việt Nam, mà thuộc về các tập đoàn nước ngoài.

“Tôi muốn nêu rõ những bất cập này để chúng ta nhìn thẳng vào sự thật rằng doanh nghiệp của chúng ta đang đứng ở đâu trong chuỗi giá trị toàn cầu cũng như trong năng lực cạnh tranh quốc tế để mà cố gắng”, Tổng Bí thư nêu rõ.

Hiện nay, dù thu hút tốt vốn đầu tư nhưng đóng góp của khu vực FDI đối với việc nâng cao tiến bộ khoa học nội địa còn thấp; trên 80% doanh nghiệp FDI sử dụng công nghệ trung bình; 14% sử dụng công nghệ lạc hậu, khoảng 5% sử dụng công nghệ cao.

Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ phải thu hút FDI có chọn lọc tốt hơn, tránh trở thành cứ điểm “lắp ráp – gia công”, là bãi rác về công nghệ của thế giới, trong khi doanh nghiệp trong nước không học hỏi được gì.

>>Hàng loạt ‘kỳ lân’ công nghệ Việt xuất khẩu tỷ đô, trở thành ngôi sao mới trên bản đồ kinh tế số