Đề xuất giảm bậc thuế, điều chỉnh mức thuế suất

Tại hội thảo “Luật thuế thu nhập cá nhân – Đảm bảo công bằng, thúc đẩy tăng trưởng” do báo Lao Động tổ chức chiều 14/3, PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân), nhận định rằng biểu thuế lũy tiến tính thuế thu nhập cá nhân hiện nay gồm 7 bậc, với thuế suất từ 5% đến 35%. Tuy nhiên, các bậc thuế được thiết kế quá dày và biên độ giữa các bậc quá hẹp, khiến thuế suất và số thuế phải nộp tăng nhanh ngay cả khi thu nhập chỉ tăng nhẹ.

Hệ thống thuế này khiến người có thu nhập trung bình dễ dàng bị đẩy vào nhóm chịu thuế cao, tạo áp lực tài chính lớn và làm giảm động lực lao động.

Ông Nghị cho rằng một phương án cải cách hợp lý là điều chỉnh khoảng cách giữa các bậc thuế. Việc giãn cách theo một hệ số hợp lý, chẳng hạn hệ số 2, sẽ giúp hệ thống thuế trở nên ổn định hơn, tăng độ mở, khuyến khích gia tăng thu nhập và tránh tình trạng người lao động có thu nhập trung bình vẫn phải chịu thuế suất cao một cách bất hợp lý.

Bên cạnh đó, số lượng bậc thuế có thể giảm từ 7 xuống còn 5, giúp đơn giản hóa hệ thống tính thuế mà vẫn đảm bảo nguồn thu hợp lý cho ngân sách Nhà nước.

Ông đề xuất điều chỉnh biểu thuế như sau:

Bậc 1: Thu nhập từ 0 – 10 triệu đồng, thuế suất 5%

Bậc 2: Thu nhập từ 10 – 30 triệu đồng, thuế suất 10%

Bậc 3: Thu nhập từ 30 – 70 triệu đồng, thuế suất 15%.

Bậc 4: Thu nhập từ 70 – 150 triệu đồng, thuế suất 20%.

Bậc 5: Thu nhập trên 150 triệu đồng, thuế suất 25%.

Theo ông Nghị, cách điều chỉnh này sẽ giúp hệ thống thuế công bằng hơn, giảm áp lực tài chính cho người lao động, đồng thời vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách.

Ông Nghị đề xuất rằng mức thuế suất tối đa tại Việt Nam nên dừng ở 25%, nhất là trong bối cảnh thu nhập bình quân chưa cao và nền kinh tế vẫn cần tích lũy, đầu tư. Hiện nay, thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đang ở mức 20%, do đó, một mức thuế thu nhập cá nhân hợp lý sẽ tạo thêm động lực cho người lao động.

“Sau này, khi thu nhập bình quân đạt mức cao hơn, chúng ta có thể xem xét điều chỉnh tăng thuế,” ông Nghị nhận định.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA), cho rằng mức thuế suất cao nhất hiện nay lên tới 35%, tạo gánh nặng tài chính lớn cho người có thu nhập cao. Do đó, bà đề xuất bỏ mức thuế này và điều chỉnh khoảng cách giữa các bậc thuế, nhằm giảm áp lực thuế và đảm bảo sự công bằng hơn giữa các nhóm thu nhập.

Cần xác định mức thu nhập nào thực sự được coi là cao

PGS.TS Phan Hữu Nghị nhấn mạnh rằng khấu trừ thuế là một yếu tố quan trọng trong hệ thống thuế thu nhập cá nhân (TNCN) vì ảnh hưởng trực tiếp đến số đối tượng nộp thuế cũng như số thuế phải nộp.

Theo ông, khi xác định thu nhập chịu thuế, cần tính đến các chi phí thiết yếu để tạo ra thu nhập, bao gồm sinh hoạt hằng ngày (đi lại, ăn uống, tái sản xuất sức lao động) và cả những chi phí trong quá khứ như học hành, đào tạo. Tuy nhiên, hệ thống thuế hiện hành chưa phản ánh đầy đủ những yếu tố này, dẫn đến việc đánh thuế chưa thực sự công bằng đối với người lao động.

Một trong những tranh luận lớn hiện nay là mức giảm trừ gia cảnh. Hiện tại, mức này được áp dụng đồng nhất trên toàn quốc, bất kể sự khác biệt về chi phí sinh hoạt giữa các tỉnh thành. Ông Nghị cho rằng để xây dựng chính sách thuế hợp lý, cần có dữ liệu cụ thể về phổ thu nhập của người lao động. Theo ước tính, nhóm thu nhập từ 18-23 triệu đồng/tháng (8.400-10.500 USD/năm) hiện chiếm tỷ trọng lớn nhất trong lực lượng lao động.

“Khi xây dựng chính sách thuế, cần xác định mức thu nhập nào thực sự được coi là cao để bắt đầu áp thuế suất cao. Nếu ngưỡng này được đặt không hợp lý, có thể dẫn đến việc nhóm lao động thu nhập trung bình – vốn chiếm phần lớn – cũng bị đánh thuế nặng, gây áp lực tài chính lớn.”

Do đó, ông đề xuất điều chỉnh mức thu nhập bị đánh thuế cao lên từ 20-25 triệu đồng/tháng, nhằm phản ánh đúng thực trạng thu nhập và tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhóm trung lưu. Đồng thời, chính sách thuế cũng cần tập trung quản lý hiệu quả nhóm thu nhập siêu cao để đảm bảo sự công bằng trong hệ thống thuế.

Bên cạnh đó, việc xác định mức giảm trừ gia cảnh cần dựa trên các yếu tố như chỉ số giá tiêu dùng (CPI) để phản ánh lạm phát, thu nhập bình quân đầu người và mức lương tối thiểu. Nếu các chỉ số này tăng đáng kể, mức giảm trừ gia cảnh cũng cần được điều chỉnh tương ứng, thay vì giữ nguyên trong thời gian dài.

PGS.TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế (Học viện Tài chính), cho rằng trong khoảng 5 năm tới, Việt Nam vẫn thuộc nhóm nước đang phát triển có thu nhập trung bình, do đó cần chấp nhận mức giảm trừ gia cảnh tương đối cao so với GDP.

Ông đề xuất mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế nên tương đương khoảng 1,5 lần GDP bình quân đầu người. Nếu so sánh theo GDP theo ngang giá sức mua (PPP), mức này chỉ bằng khoảng 0,6 lần, tương đương với các nước có trình độ phát triển tương đồng. Đồng thời, ông đề xuất giữ nguyên nguyên tắc giảm trừ mỗi người phụ thuộc bằng 40% mức giảm trừ của bản thân người nộp thuế.

Ngoài ra, cần quy định mức giảm trừ gia cảnh được xác định hàng năm theo nguyên tắc điều chỉnh tương ứng với chỉ số CPI, đồng thời giao quyền quyết định mức điều chỉnh này cho Chính phủ nhằm đảm bảo chính sách thuế phù hợp với tình hình kinh tế thực tế.