Một trong hai vấn đề trọng điểm được ông Đoàn Nguyên Đức – Chủ tịch HĐQT CTCP Hoàng Anh Gia Lai (HAGL, mã chứng khoán HAG) – xin cổ đông tại ĐHCĐ thường niên 2025 là phương án phát hành 12 triệu cổ phiếu cho người lao động của Công ty.

HAGL nhấn mạnh rằng việc phát hành cổ phiếu thưởng lần này không đơn thuần là phúc lợi, mà là hành động tri ân đội ngũ lao động đã đồng hành cùng doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn nhất cũng như để “giữ chân” họ trong giai đoạn phát triển sắp tới.

Từng nợ lương 5-6 tháng người lao động vẫn gắn bó

“Với HAGL, những ai theo dõi lâu sẽ biết công ty đã trải qua thời kỳ khó như thế nào. Từ năm 2016 khi mất thanh khoản, chống chọi được đến hôm nay là quá trình quyết liệt của cả tập thể, không của riêng ai”, ông Đức nói.

Chủ tịch HAGL kể lại thời điểm năm 2016–2017, khi Công ty nợ lương tới 5 tháng nhưng nhiều cán bộ vẫn kiên trì bám trụ. Theo ông, lực lượng này – đặc biệt là đội ngũ cán bộ tại các nông trường – đóng vai trò cốt lõi trong hành trình vượt khó của Công ty.

“Nếu hôm nay cổ đông không thông qua, thì tôi cũng bỏ tiền túi để thưởng cho họ. Không có những người này trong suốt 10 năm qua, HAGL đã không còn tồn tại”, ông nhấn mạnh.

Thực tế, đây không phải lần đầu bầu Đức mạnh tay chi thưởng cho lao động Công ty, đặc biệt là những công nhân tại các nông trường. Đầu năm 2023, HAGL chia sẻ đã áp dụng chế độ đãi ngộ mới cho công nhân chuối.

Cụ thể, bên cạnh lương cố định HAGL quyết định chia thưởng 1.200 đồng/kg cho khối lượng vượt năng suất so với mốc tiêu chuẩn. Cơ sở đưa ra mức thưởng này, theo bầu Đức đây chính là chi phí chăm sóc vườn chuối cộng dồn.

“Con số 1.200 đồng/kg nghe thì nhỏ, nhưng tính trên quy mô hàng chục ha có thể lên đến hàng trăm triệu đồng. Lấy ví dụ đơn giản, 1ha chuối trồng được khoảng 2.300 cây, tương đương 2.300 buồng chuối. Với một nhân viên quản lý nông trại quy mô 50ha, tương đương mức thưởng gần 140 triệu đồng/kg vượt năng suất”, ông Đức lúc bấy giờ chia sẻ.

Chế độ mới theo đó ghi nhận được sự hưởng ứng của các công nhân nông trường chuối, từ lãnh đạo cho đến cấp dưới. Một số nông trại chuối của HAGL cũng ghi nhận tăng trưởng đến 31% năng suất từ sau chế độ đãi ngộ mới này.

ĐHĐCĐ thường niên 2023, HAGL đã xin cổ đông phương án phát hành ESOP. Tuy nhiên, tại Đại hội năm nay, HAGL trình huỷ phương án cũ và thay thế bằng 12 triệu cổ phiếu.

“Tìm Giám đốc nông trường khó hơn tìm Giám đốc ngân hàng”

Bên cạnh tri ân, một trong những lý do quan trọng để HAGL trình phương án phát hành cổ phiếu thưởng là giữ chân nhân sự chủ chốt, đặc biệt trong bối cảnh ngành nông nghiệp phát triển, thu hút nhiều nguồn lực đầu tư và cạnh tranh nhân sự ngày càng gay gắt.

HAGL cho biết sẽ xây dựng tiêu chí xét chọn cụ thể để phân bổ cổ phiếu thưởng, dựa trên thời gian làm việc, vị trí công tác và mức độ cống hiến. Những người gắn bó 5–10 năm sẽ được ưu tiên.

Dự kiến phương án sẽ được triển khai trong năm 2026. Tổng giá trị phát hành theo mệnh giá là 120 tỷ đồng, sử dụng nguồn thặng dư vốn cổ phần, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối hoặc các quỹ khác theo báo cáo tài chính kiểm toán 2025.

Thông qua phương án này, người đứng đầu HAGL cũng “tiết lộ” tình trạng “chèo kéo” lao động nông trường hiện nay giữa các công ty nông nghiệp.

“Để tìm được một giám đốc ngân hàng hay công ty chứng khoán ở T p.HCM thì không khó. Nhưng để tìm một giám đốc nông trường lại cực kỳ khó. Họ vừa phải có trình độ, vừa chấp nhận hy sinh – sống ở vùng sâu vùng xa, cả ngày không có một chiếc xe, xa gia đình, mỗi năm chỉ về nhà một lần”, ông Đức nói.

Bức tranh nhân sự ngành nông nghiệp Việt Nam đang ra sao?

Theo Liên minh HTX Việt Nam, tổng số lao động có việc làm năm 2024 đạt 51,9 triệu người, tăng 1,1% so với năm 2023. Trong đó, lao động ở khu vực thành thị đạt 19,9 triệu người (tăng 831,2 nghìn người), trong khi lao động ở nông thôn chỉ còn 32,0 triệu người (giảm 246,1 nghìn người).

Sự dịch chuyển lao động từ nông thôn ra thành thị ngày càng rõ rệt, đặt ra thách thức lớn cho ngành nông nghiệp và hệ thống hợp tác xã trong việc thu hút và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tỷ lệ lao động có bằng cấp trong ngành nông nghiệp chỉ tăng từ 4,1% (năm 2015) lên 6,1% (năm 2025). Trong khi đó, lực lượng lao động trong lĩnh vực này tiếp tục giảm với tốc độ trung bình 142,2 nghìn người/năm, tương đương mức suy giảm 37,2% trong giai đoạn trên.

Hệ quả, tình trạng thiếu hụt lao động chất lượng cao ngày càng trở thành vấn đề nghiêm trọng đối với các HTX và doanh nghiệp nông nghiệp.

Tại Hội nghị thường niên năm 2025 của Tổ chức Hợp tác nông dân Châu Á (AFGC) tại Việt Nam, đại diện Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định rằng lao động trong nông nghiệp không hẳn là thiếu, nhưng lao động chất lượng cao thì lại vô cùng khan hiếm.

Thực tế, không chỉ Việt Nam, nhiều quốc gia có nền nông nghiệp phát triển cũng đang đối mặt với tình trạng này. Tại Nhật Bản, nhiều nhà máy, dây chuyền sơ chế, chế biến nông sản đang hoạt động cầm chừng hoặc buộc phải đóng cửa do thiếu lao động, trong khi tỷ lệ già hóa ngày càng cao.

Ông Norikazu Toma, Giám đốc điều hành JA Zenchu Japan, cho biết trong 20 năm qua, số lượng nông dân Nhật Bản đã giảm một nửa, xuống còn khoảng 1,1 triệu người, chiếm chưa đến 1% tổng dân số. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ nông dân từ 65 tuổi trở lên đã tăng 17,8% trong gần hai thập kỷ qua, chiếm tới 71,7% tổng số lao động ngành.

Hay tại Philippines, theo ông Raul Q. Montemayor, Giám đốc quốc gia Liên đoàn Nông dân Tự do (FFF) và Liên đoàn HTX Nông dân Tự do (FFFC), lực lượng lao động trong ngành nông nghiệp và thủy sản tại đây đã giảm xuống còn 10,7 triệu người vào cuối năm 2024, chỉ chiếm 21,3% tổng lực lượng lao động…