Nếu muốn kinh tế tư nhân ‘cất cánh’…

Theo PGS, TS. Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, khi chúng ta thừa nhận kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế tại Nghị quyết 68 , cũng là lúc chúng ta thấy được thực tế các doanh nghiệp tư nhân đang rất vất vả, khó khăn và yếu sức. Yêu cầu bức thiết đặt ra là làm sao “hà hơi, thổi ngạt” cho kinh tế tư nhân đúng cách, để lực lượng này hồi sức, lớn lên, hoàn thành mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế, 20 doanh nghiệp hoạt động/nghìn dân và có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu vào năm 2030.

PGS, TS. Trần Đình Thiên chỉ ra, nếu muốn kinh tế tư nhân cất cánh, chúng ta cần hoàn thiện thể chế theo hướng thị trường thật sự, trong đó quyền sở hữu, quyền cạnh tranh bình đẳng và quyền được tự do kinh doanh phải được luật hóa rõ ràng.

Việt Nam phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp năm 2030. Ảnh: May 10 (trái), Vasep.

Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng khẳng định, tư nhân Việt Nam cực kỳ tài giỏi nên chỉ cần thị trường cạnh tranh bình đẳng, bảo đảm tự do kinh doanh thì họ sẽ không thua kém bất cứ ai. Thậm chí, họ đua tranh với cả thế giới rất dễ dàng. Minh chứng là năm 2016, nước ta chỉ có doanh nhân Phạm Nhật Vượng – Chủ tịch Tập đoàn Vingroup – nằm trong danh sách tỷ phú USD thế giới, nhưng hiện Việt Nam có 6 tỷ phú USD thế giới.

Các sản phẩm Việt Nam cũng hiện diện trên 200 thị trường, có 7 mặt hàng đạt kim ngạch trên 10 tỷ USD, 35 mặt hàng trên một tỷ USD. Không thiếu doanh nghiệp tăng trưởng vượt bậc về doanh thu, tham gia chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Việc này không chỉ mang ý nghĩa chính trị, mà còn có tác động kinh tế to lớn; thậm chí, hạ mức rủi ro xung đột thương mại , tránh bị áp thuế chống bán phá giá vô lý và tăng niềm tin với dòng vốn FDI dài hạn chảy vào nước ta.

Việc có một thể chế thị trường minh bạch, cạnh tranh và bền vững sẽ là nền tảng để doanh nghiệp tư nhân Việt Nam bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là điều mà các Hiệp định thương mại tự do (FTA) vẫn đang hé cửa, nhưng chúng ta lại chưa khai thác hiệu quả và triệt để.

“Tất nhiên là việc hay sẽ không dễ, nhưng bây giờ chúng ta đã có quyết tâm chính trị và đặc biệt cách làm rất đúng. “Việc doanh nghiệp tư nhân trở thành Thánh Gióng, đưa Việt Nam vươn mình trong kỷ nguyên mới là điều có thể đặt niềm tin”, PGS, TS. Trần Đình Thiên nói.

Xóa bỏ tư tưởng “con buôn”

Trao đổi với PV Tiền Phong , chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực cho biết, nhiều năm qua Việt Nam đã hình thành không ít doanh nghiệp, tập đoàn lớn trong một số ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế và vươn tầm quốc tế. Tuy nhiên, thực tế phần lớn doanh nghiệp tư nhân ở nước ta tồn tại ở quy mô vừa và nhỏ, hoạt động đơn lẻ, thiếu tính liên kết nên khó tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo công bố của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) mới đây, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa có định hướng rõ ràng khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, với gần 65% doanh nghiệp chưa có sự chuẩn bị. Chỉ có khoảng hơn 15% doanh nghiệp có chiến lược tổng thể dài hạn. Khả năng đáp ứng yêu cầu của đối tác khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp Việt chỉ ở mức trung bình, gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu về thời gian giao hàng và tiêu chuẩn kỹ thuật.

Trong những giai đoạn kinh tế khó khăn hay khi chuỗi cung ứng đứt gãy, doanh nghiệp trong nước không tạo được vòng tuần hoàn chia sẻ nguồn lực hoặc tối ưu hóa đầu vào – đầu ra.

Chuyên gia Cấn Văn Lực nhấn mạnh, sự hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân của Nhà nước cũng chưa đạt được hiệu quả thiết thực, đến nay vẫn chỉ có dưới 30% doanh nghiệp nhỏ và vừa có khả năng tiếp cận tín dụng. Việc tiếp cận đất đai , năng lực khoa học, công nghệ, thông tin, thị trường, nguồn nhân lực… vẫn đang là những điểm nghẽn cản trở doanh nghiệp tư nhân phát huy năng lực.

Vị chuyên gia cho rằng, để đạt được mục tiêu kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 55-58% GDP, khoảng 35-40% tổng thu ngân sách nhà nước và giải quyết việc làm cho khoảng 84-85% tổng số lao động… thì rào cản chính sách cần được tháo gỡ, dòng vốn cần được thông thoáng đến đúng chỗ, nhưng cần hơn là việc tổ chức, phối hợp nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam để xây dựng và mở ra thị trường kinh doanh tiềm năng.

“Những việc vừa nêu vượt quá tầm với của của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí là doanh nghiệp hay tập đoàn lớn. Những việc này cần chủ trương và chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước, để hỗ trợ như đặt hàng doanh nghiệp tham gia dự án, công trình trọng điểm quốc gia; hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thành doanh nghiệp dân tộc (căn cứ theo mức độ đóng góp, thay vì theo quy mô).

Cần tăng tính hợp tác, phát triển thị trường; quy định chi tiết về cơ chế, nguyên tắc phối hợp của các doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp Nhà nước, đối tác khác của Nhà nước trong các dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án trọng điểm quốc gia…” – ông Lực nói rõ.

Theo chuyên gia Cấn Văn Lực, hơn lúc nào hết, Nghị quyết 68 là cơ hội để bứt phá. Tuy nhiên, doanh nghiệp tư nhân cũng cần nhìn lại chính mình để khắc phục điểm yếu nội tại, đặc biệt là liên kết lại, tạo thành một cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh với tầm nhìn mở rộng, thay vì mạnh ai nấy sống để rồi giẫm đạp lên nhau một cách thiếu lành mạnh.

Trong khi đó, PGS, TS. Trần Đình Thiên nhấn mạnh đã đến lúc doanh nghiệp tư nhân phải dứt khoát “chia tay” tư tưởng làm ăn gian dối, tủn mủn theo cách manh mún, ngắn hạn để phát triển kinh tế tư nhân nhanh, bền vững và hiệu quả. Có như vậy thì giấc mơ “con buôn” thành “con cưng” của nền kinh tế mới trở thành hiện thực.

Khơi thông năng lượng đang bị nén lại

Bà Trần Thị Hồng Minh – Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược (CIEM), thuộc Ban Chính sách, chiến lược Trung ương – khẳng định, Nghị quyết 68 không mang tính chất ưu ái cho khu vực tư nhân, mà xuất phát từ thực tiễn khách quan và yêu cầu phát triển của đất nước thời gian tới.

Viện trưởng CIEM nhận định, thời điểm hiện tại chúng ta không thiếu chính sách đúng. Điều thiếu là một bộ máy thực thi có tư duy cải cách hành chính và năng lực hành động mạnh mẽ.

“Chúng ta phải có KPI với từng cán bộ, công chức làm thủ tục hành chính bằng cách để người dân đánh giá họ đã thực thi đúng chính sách chưa, đã phục vụ, hỗ trợ doanh nghiệp trọn trách nhiệm chưa. Phải làm sao để các bộ, ngành thành kiến trúc sư thể chế, chứ không phải chỉ là người soạn nghị quyết rồi giao việc cho cấp dưới làm.

Cần thay đổi tư duy, coi doanh nhân là người hợp tác, không phải đối tượng bị giám sát mặc định. Nếu làm được điều đó, Nghị quyết 68 sẽ đi vào cuộc sống, khơi thông năng lượng lớn nhất đang bị nén lại trong nền kinh tế – năng lượng về khát vọng làm ăn tử tế và lớn mạnh của khu vực tư nhân Việt Nam…” – TS. Trần Thị Hồng Minh cho hay.