Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà mới đây đã ký Quyết định số 232, phê duyệt Đề án “Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam”. Đây là một bước tiến quan trọng với những định hướng rõ ràng về lộ trình, chủ thể tham gia và phương thức giao dịch, đặt nền tảng cho sự vận hành của thị trường carbon nhằm giảm phát thải khí nhà kính.
Theo đề án, lộ trình triển khai được chia thành hai giai đoạn chính. Giai đoạn thí điểm sẽ được thực hiện từ năm 2025 đến năm 2028. Trong giai đoạn này, Chính phủ đặt mục tiêu hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon và cơ chế bù trừ tín chỉ trước tháng 6/2025.
Cơ sở hạ tầng phục vụ vận hành thị trường cũng sẽ được xây dựng, cùng với việc nâng cao năng lực quản lý và nhận thức của các bên liên quan, bao gồm doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân. Từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028, Việt Nam sẽ vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước, đồng thời tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý và kỹ thuật để đảm bảo vận hành hiệu quả.
Giai đoạn vận hành chính thức sẽ bắt đầu từ năm 2029. Trong giai đoạn này, phạm vi các lĩnh vực và cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính sẽ được mở rộng dần theo lộ trình. Các hạn ngạch phát thải có thể được phân bổ miễn phí hoặc thông qua đấu giá, với tỷ lệ cụ thể sẽ được xác định sau giai đoạn thí điểm, dựa trên các dữ liệu thực tế về hạn ngạch và khối lượng giao dịch. Chính phủ cũng sẽ xem xét bổ sung các loại tín chỉ carbon được xác nhận để giao dịch trên sàn, đồng thời quy định tỷ lệ tín chỉ carbon sử dụng để bù trừ phát thải trên tổng số hạn ngạch phát thải của các cơ sở.
Một điểm đáng chú ý trong giai đoạn thí điểm là chỉ các cơ sở phát thải khí nhà kính lớn thuộc danh mục do Thủ tướng Chính phủ ban hành, cùng các tổ chức và cá nhân đủ điều kiện, mới được tham gia giao dịch trên sàn giao dịch carbon. Đến năm 2029, khi thị trường vận hành chính thức, Chính phủ sẽ xem xét mở rộng chủ thể được tham gia giao dịch, đồng thời điều chỉnh điều kiện để tạo thuận lợi cho các tổ chức và cá nhân.
Hệ thống đăng ký quốc gia về hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon sẽ được thiết lập để quản lý, cập nhật, khai thác thông tin, cũng như xử lý các hoạt động vay mượn, nộp trả, chuyển giao và bù trừ hạn ngạch phát thải khí nhà kính. Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ chủ trì xây dựng, quản lý và vận hành hệ thống này. Đồng thời, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội được giao nhiệm vụ xây dựng và cung ứng dịch vụ sàn giao dịch carbon trong nước, đảm bảo đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ tổ chức, quản lý thị trường cũng như các tiêu chuẩn kỹ thuật.
Việc giao dịch trên thị trường carbon sẽ được thực hiện tập trung tại sàn giao dịch carbon, với hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon được cấp mã số duy nhất bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường. Các chủ thể tham gia giao dịch phải có tài khoản lưu ký giao dịch hạn ngạch hoặc tín chỉ carbon. Dữ liệu giao dịch sẽ được quản lý tập trung để đảm bảo tính đồng bộ và minh bạch. Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam chịu trách nhiệm cung ứng dịch vụ lưu ký và thanh toán giao dịch trên cơ sở kết quả giao dịch từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, đảm bảo nguyên tắc chuyển giao hàng hóa đồng thời với thanh toán tiền tại ngân hàng.
Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp với các bộ ngành và cơ quan liên quan tổ chức vận hành thị trường carbon, đảm bảo không để thị trường phát triển tự do, tự phát gây thất thoát tài nguyên và tài sản của Nhà nước.
Mục tiêu chính của đề án là phát triển thị trường carbon nhằm hỗ trợ giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết tại Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), với chi phí thấp, đồng thời tạo ra dòng tài chính mới cho các hoạt động cắt giảm phát thải. Đề án còn hướng tới thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp, tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên cả thị trường trong nước và quốc tế, cũng như phát triển kinh tế carbon thấp, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu và hướng tới phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Để hiện thực hóa các mục tiêu này, đề án đưa ra năm nhóm nhiệm vụ và giải pháp bao gồm phát triển hàng hóa trên thị trường carbon, xác định rõ chủ thể tham gia, xây dựng hệ thống đăng ký quốc gia và sàn giao dịch, tổ chức vận hành thị trường và nâng cao nhận thức, năng lực của các bên liên quan.
