Trước sức hút từ chiến dịch “mua sắm như tỷ phú” của Temu, YouTuber Hope Allen đã quyết định tự mình trải nghiệm nền tảng này. Giữa đống quần áo, túi xách, dụng cụ, đồ chơi và dụng cụ nhà bếp giá siêu rẻ, có những món đồ trông giống hàng thiết kế nổi tiếng khiến nhiều người phải đặt câu hỏi. “Sao họ lại có thể làm như vậy?”
Tất cả các sản phẩm này đều được vận chuyển từ Trung Quốc bởi công ty mẹ của Temu, PDD Holdings, một tập đoàn tự nhận là “công ty nông nghiệp”, đang thực hiện một trong những cuộc mở rộng nhanh chóng và tham vọng nhất trong lịch sử ngành bán lẻ.
Với Temu, PDD đang định hình lại thị trường thương mại điện tử toàn cầu với tham vọng trở thành phiên bản tối ưu hơn của Amazon. Chỉ trong vòng hai năm, nền tảng này đã mở rộng hoạt động từ Trung Quốc đến 49 quốc gia.
Chiến lược của Temu tập trung vào việc thu hút người tiêu dùng phương Tây thông qua chiến dịch quảng cáo mạnh mẽ, kết hợp với công nghệ AI để dự đoán xu hướng mua sắm. Mô hình kinh doanh độc đáo của họ cho phép vận chuyển hàng hóa trực tiếp từ nhà máy Trung Quốc đến tay người tiêu dùng, giúp tối ưu chi phí và duy trì giá cả cạnh tranh.
Sau 9 năm phát triển, PDD đã vươn lên cạnh tranh ngang ngửa với Alibaba, tập đoàn thương mại điện tử hàng đầu thế giới, về cả quy mô bán lẻ lẫn giá trị vốn hóa. Với mức định giá 162 tỷ USD, PDD thường xuyên thay đổi vị trí với Alibaba để trở thành công ty Trung Quốc có giá trị nhất trên thị trường chứng khoán Mỹ.
Tuy nhiên, những con số ấn tượng đó lại đặt ra nhiều câu hỏi hơn là cung cấp câu trả lời.
Ví dụ, tại sao quy mô nhân sự và chi phí nghiên cứu của công ty lại tương đương với những doanh nghiệp nhỏ hơn nhiều? Vì sao các đối thủ cạnh tranh không đề cập đến tác động từ sự phát triển của PDD? Điều gì giải thích cho sự chênh lệch giữa các chỉ số trên bảng cân đối kế toán so với doanh thu? Và làm thế nào mà một công ty trị giá 200 tỷ USD lại sở hữu chưa đến 150 triệu USD tài sản cố định?
Những nghi vấn này dẫn đến một câu hỏi then chốt: Điều gì khiến các nhà đầu tư Mỹ tin tưởng vào một doanh nghiệp có nhiều điểm mờ ám, khi cáo tài chính của PDD thiếu rõ ràng, hoạt động kinh doanh lại diễn ra trong một môi trường pháp lý phức tạp và khó tiếp cận?
Trước những nghi vấn này, đại diện của PDD đã đưa ra phản hồi. Họ khẳng định rằng thông tin tài chính của công ty đã được công bố đầy đủ và minh bạch. Tuy nhiên, công ty từ chối đưa ra những bình luận chi tiết hơn, lý giải rằng điều này có thể vi phạm các quy định hiện hành.
Các nhà đầu tư Mỹ tỏ ra thận trọng với lời hứa hẹn từ các công ty Trung Quốc
PDD nổi lên như một hiện tượng đáng chú ý trong lĩnh vực thương mại điện tử. Hoạt động theo mô hình tương tự eBay và Amazon, công ty thu lợi nhuận từ phí hoa hồng giao dịch và quảng cáo trên nền tảng.
Trong quý gần đây nhất, doanh thu của PDD gần như tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước, đạt 9,4 tỷ USD, khiến người sáng lập Alibaba, Jack Ma, phải kêu gọi công ty cũ của mình “thay đổi và cải cách” để đáp ứng sự cạnh tranh. Đáng nói, dù đang đầu tư mạnh cho việc mở rộng Temu, PDD vẫn duy trì dòng tiền tự do ở mức 2,5 tỷ USD.
Điều đáng ngạc nhiên là công ty được những thành tích này với quy mô nhân sự khiêm tốn – chỉ 12.992 nhân viên vào đầu năm ngoái, một con số rất nhỏ so với 1,5 triệu nhân viên của Amazon hay quy mô nhân sự của Alibaba.
Khác biệt với các “ông lớn” thương mại điện tử như Amazon, JD.com và Alibaba, PDD có cơ sở hạ tầng vật lý tối thiểu. Trong khi Alibaba chi tới 5 tỷ USD mỗi năm cho cơ sở vật chất và thiết bị, bao gồm 1.100 nhà kho, PDD chỉ sở hữu 146 triệu USD tài sản cố định, chủ yếu là thiết bị văn phòng và công nghệ thông tin.
Trước khi bắt đầu mở rộng dịch vụ mua sắm hàng hóa, PDD hầu như không công bố thông tin về hợp đồng thuê kho. Công ty áp dụng chiến lược thuê ngoài đối với logistics, máy chủ và dịch vụ khách hàng, đồng thời duy trì cấu trúc tổ chức kín đáo – nhân viên sử dụng biệt danh và thông tin giữa các bộ phận được giới hạn chặt chẽ.
Colin Huang, cựu kỹ sư Google, đã thành lập Pinduoduo năm 2015 với chiến lược kinh doanh khá kín tiếng. Công ty nổi bật với cách tiếp cận độc đáo: biến mua sắm thành trò chơi. Tự ví mình như “Costco + Disney”, Pinduoduo tích hợp các trò chơi tương tự Farmville và Candy Crush vào nền tảng.
Bằng việc kết hợp thanh toán nhỏ lẻ, hệ thống phần thưởng tinh vi, voucher và ưu đãi, ứng dụng thu hút người dùng quay lại thường xuyên và thúc đẩy mua sắm bốc đồng cũng như giới thiệu cho bạn bè. Chiến lược này đã giúp Pinduoduo đạt 300 triệu khách hàng vào năm 2018 và huy động được 1,7 tỷ USD khi niêm yết trên Nasdaq chỉ sau 3 năm hoạt động.
Sau khi chuyển hướng sang mô hình bán lẻ trực tiếp vào cuối năm 2020, PDD báo cáo doanh số bán hàng lên tới 2 tỷ USD, nhưng không hề công bố số liệu tồn kho hay chi phí hàng bán. Hoạt động bán hàng này sau đó cũng đột ngột chấm dứt.
Kết quả thử nghiệm bị lãng quên
Sau khi người sáng lập Huang từ chức vào năm 2021, Chen và Jiazhen Zhao được bổ nhiệm làm đồng CEO, những người cũng kiểm soát cá nhân một nhà cung cấp dịch vụ thanh toán cho công ty, được họ mua lại nhờ khoản vay 100 triệu USD từ PDD. Người phát ngôn của PDD cho biết đây là “một thỏa thuận pháp lý đơn giản hơn để đảm bảo và hoàn tất việc mua lại giấy phép thanh toán”.
Sau đó, tình hình tài chính của PDD có bước chuyển biến tích cực. Từ việc lỗ 27 tỷ NDT trong 3 năm, công ty đã ghi nhận lợi nhuận 2,4 tỷ NDT trong quý II/2021. Đây là thành quả đáng kể sau khi PDD huy động được 11,6 tỷ USD từ phát hành cổ phiếu và trái phiếu chuyển đổi.
Tuy nhiên, thay vì đề cập đến thành công này trong cuộc họp báo tháng 8/2021, CEO Chen lại tập trung vào hoạt động cứu trợ lũ lụt tại Hà Nam. Đáng chú ý, ông công bố kế hoạch dành toàn bộ 10 tỷ NDT lợi nhuận đầu tiên cho một “sáng kiến nông nghiệp” với mục tiêu khá mơ hồ về thúc đẩy công nghệ và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực này.
PDD thực sự lớn đến mức nào?
Một thước đo phổ biến mà các doanh nghiệp thương mại điện tử thường công bố là tổng giá trị hàng hóa (GMV) được bán qua nền tảng. Trước đây, PDD cũng từng chia sẻ con số GMV ấn tượng lên tới 2,4 nghìn tỷ NDT (383 tỷ USD). Từ đó, PDD thu về tổng cộng 14,7 tỷ USD doanh thu từ các dịch vụ tiếp thị và giao dịch, với tỷ suất lợi nhuận 3,6% — gọi là “tỷ lệ chiết khấu”.
Tuy nhiên, hiện tại công ty đã ngừng công bố thông tin này.
Theo Bloomberg, các nhà phân tích đưa ra ước tính cho tổng GMV của năm ngoái có thể lên tới 3,9 nghìn tỷ NDT (550 tỷ USD), gần ngang bằng với dự báo GMV của Amazon trong năm nay. Mặc dù vậy, các chỉ số tài chính của PDD lại cho thấy sự tăng trưởng không đồng đều.
Cụ thể, trong quý vừa qua, doanh thu từ phí giao dịch tăng trưởng vượt trội so với dịch vụ tiếp thị, tăng hơn 3 lần so với cùng kỳ năm trước. Điều này cho thấy sự dịch chuyển đáng kể trong mô hình kinh doanh của PDD.
Tỷ lệ phí giao dịch cao bất thường của PDD năm 2021 cho thấy quy mô hoạt động khổng lồ của nền tảng này, thậm chí còn vượt xa Alibaba.
Khi được hỏi về vấn đề này, đại diện PDD cho biết sự tăng trưởng doanh thu chủ yếu đến từ sự tương tác ngày càng tăng của người dùng.
Sự tăng trưởng của PDD có thể đang chậm lại, theo dấu hiệu từ khoản nợ phải trả cho nhà bán hàng trên bảng cân đối kế toán của công ty. Dù vậy, với ước tính GMV năm 2023 lên tới 400-500 tỷ USD, PDD vẫn là một đối thủ đáng gờm trên thị trường thương mại điện tử toàn cầu.
Mặc dù các đối thủ lớn như Alibaba, eBay và Amazon chưa công khai thừa nhận tác động của Temu, CEO Etsy, Josh Silverman, đã nhận định rằng chiến dịch marketing rầm rộ của Temu đang thu hút một lượng lớn khách hàng mới, dù chưa chắc đã trung thành.
PDD cho biết họ dự kiến sẽ “tinh chỉnh cách tiếp cận tiếp thị, nhấn mạnh nhiều hơn vào việc xây dựng lòng trung thành mạnh mẽ từ khách hàng”.
Nếu những con số của PDD là chính xác, thì công ty này đang vận hành một trong những mô hình kinh doanh thành công nhất thế giới.
Tuy nhiên, sự phức tạp và quy mô hoạt động của PDD đặt ra nhiều nghi vấn. Làm thế nào một công ty với đội ngũ nhân sự tương đối khiêm tốn có thể quản lý lượng giao dịch khổng lồ và đảm bảo chất lượng hàng hóa?
PDD cho biết họ đã xây dựng một hệ thống quản lý phức tạp dựa trên công nghệ và hợp tác với nhiều đối tác. Tuy nhiên, thông tin chi tiết về hệ thống này vẫn còn rất hạn chế. Giám đốc điều hành Chen thường đưa ra những tuyên bố chung chung, mang tính hình thức thay vì đi sâu vào các vấn đề cốt lõi.
Một điều đáng chú ý là PDD không có một giám đốc tài chính cố định. Việc thay đổi liên tục nhân sự cấp cao tại bộ phận tài chính cũng khiến nhà đầu tư lo ngại về tính minh bạch và khả năng quản lý rủi ro của công ty.
Có vẻ như miễn là lợi nhuận vẫn tốt, các nhà đầu tư sẽ chấp nhận sự mập mờ này. Trên Phố Wall, 53 trong số 56 nhà phân tích khuyến nghị khách hàng mua cổ phiếu, không ai khuyên bán.
PDD đã trở thành một ẩn số đầy hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài nhờ cách tiếp cận phá vỡ quy tắc. Không giống như các công ty lớn khác của Trung Quốc niêm yết tại Mỹ, PDD, có trụ sở chính tại Dublin, đã chọn một con đường độc lập và không tham gia vào các đợt niêm yết thứ cấp tại Hồng Kông.
Cấu trúc sở hữu phức tạp này, với cổ phiếu được niêm yết tại Cayman Islands, đặt ra nhiều câu hỏi về rủi ro pháp lý và hoạt động. Điều này càng làm tăng thêm tính hấp dẫn mạo hiểm của khoản đầu tư vào PDD.
Người phát ngôn của PDD cho biết công ty sở hữu một hệ thống quản trị doanh nghiệp vững mạnh và cơ cấu tài chính lành mạnh. Theo đó, các báo cáo tài chính của công ty luôn tuân thủ đầy đủ các quy định và tiêu chuẩn ngành. Việc niêm yết tại Mỹ không chỉ giúp PDD tiếp cận nguồn vốn dồi dào mà còn mở ra cơ hội để công ty thực hiện tham vọng kinh doanh toàn cầu.
Huang vẫn là cổ đông lớn nhất của PDD và cổ phần của ông được hội đồng quản trị bỏ phiếu, trong đó có 3 giám đốc độc lập, gồm một cựu ngoại trưởng Singapore và một học giả người Hà Lan chuyên về an toàn thực phẩm.
Hayden Capital, một nhà đầu tư vào công ty, thừa nhận trong một bản ghi nhớ rằng “việc thiếu minh bạch và lo ngại về quản trị doanh nghiệp” đã từng là rào cản đối với các nhà đầu tư.
Công ty lập luận rằng các hành động thực tế của công ty sẽ chứng minh được sự minh bạch và cam kết của họ đối với cổ đông. Để thực sự hiểu được suy nghĩ của PDD, công ty New York tiếp tục, “chúng ta phải phân tích các hành động trong quá khứ”.
Theo FT
