Ba tầng thuế quan: Cấu trúc của chiến lược “đòn bẩy cứng”?

Ngày 11/6, trên nền tảng mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang “tuyệt vời”, đồng thời tiết lộ: “Chúng ta nhận được tổng cộng 55% thuế quan, Trung Quốc nhận được 10%”.

Ông Trump cũng cho biết, Trung Quốc sẽ cung cấp trước đất hiếm cho Mỹ trong khuôn khổ thỏa thuận thương mại mới, gọi đây là thỏa thuận “đã hoàn tất”. Trong khi Mỹ đưa ra các nhượng bộ, như cho phép sinh viên Trung Quốc theo học tại các trường cao đẳng và đại học Mỹ.

Theo truyền thông quốc tế, con số 55% mà ông Trump đưa ra bao gồm: mức thuế cơ bản 10% được áp dụng với hầu hết đối tác trên toàn cầu (thuế đối ứng) theo tuyên bố hồi tháng 4; mức thuế 20% mà Mỹ tuyên bố áp trước tháng 4 liên quan đến cáo buộc liên quan đến chất fentanyl. Phần còn lại 25% là các mức thuế quan mà ông Trump đã áp đối với hàng hóa Trung Quốc từ nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên.

Trong khi đó, phía Trung Quốc vẫn sẽ áp mức thuế quan 10% lên hàng hóa Mỹ.

Cho dù ông Trump thông báo rằng thỏa thuận mà Mỹ và Trung Quốc “đã hoàn tất”, nhưng trên thực tế cần được lãnh đạo hai nước phê duyệt.

Có thể thấy, mức 55% là sự cộng dồn của các mức thuế cũ. Nó thể hiện chính sách thương mại của chính quyền ông Trump đối với Trung Quốc. Mức thuế đối ứng 10% được đề cập như một công cụ mang tính toàn cầu, áp dụng với “hầu hết đối tác thương mại”.

Bước đi này phản ánh xu hướng quay lại chủ nghĩa bảo hộ. Việc mở rộng đối tượng áp thuế không chỉ nhắm đến Trung Quốc mà còn tín hiệu gửi đến các quốc gia khác có thặng dư thương mại với Mỹ như Đức, Hàn Quốc…

Các mức thuế mới có thể phần nào phản ánh bức tranh thương mại Mỹ – Trung đang chuyển dịch sâu sắc, từ xung đột sang cạnh tranh chiến lược, từ đối đầu thuần túy sang đàm phán có điều kiện, mà cuộc gặp tại London đầu tháng 6 chính là bước ngoặt mới.

Sự tái cấu trúc chiến lược

Bất chấp các mức thuế cao đã được áp qua lại từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Mỹ và Trung Quốc vẫn duy trì quan hệ thương mại quy mô lớn, với tổng kim ngạch song phương năm 2024 đạt khoảng 550 tỷ USD, giảm so với mức đỉnh 2022 (690 tỷ USD).

Với những diễn biến gần đây, có thể thấy nước Mỹ đang tìm cách giảm phụ thuộc chiến lược vào Trung Quốc trong các lĩnh vực nhạy cảm như chất bán dẫn, đất hiếm, pin năng lượng. Trong khi đó, Trung Quốc cũng chủ động dịch chuyển thương mại, mở rộng xuất khẩu sang Đông Nam Á, Trung Đông và châu Phi, giảm vai trò của thị trường Mỹ trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

Dù vậy, Mỹ vẫn là thị trường then chốt đối với hàng tiêu dùng, linh kiện điện tử và thiết bị công nghệ Trung Quốc. Ngược lại, Trung Quốc vẫn cần nhập khẩu đậu tương, khí hóa lỏng LNG, phần mềm, chip cao cấp từ Mỹ.

Thỏa thuận khung đạt được tại London ngày 10/6 là một điểm sáng đáng chú ý.

Các mức thuế quan giúp Mỹ bảo vệ một số ngành công nghiệp trong nước, đặc biệt là chế tạo, kim loại, và sản xuất năng lượng sạch. Tuy nhiên, về dài hạn, người tiêu dùng Mỹ có thể phải đối mặt với việc giá hàng hóa cao hơn, đặc biệt là các sản phẩm điện tử và gia dụng. Ngành công nghệ cũng chịu ảnh hưởng khi không dễ dàng tiếp cận chuỗi cung ứng giá rẻ và linh hoạt từ Trung Quốc.

Nếu thỏa thuận về đất hiếm được thực thi nghiêm túc, Mỹ có thể phần nào giảm áp lực trong sản xuất quốc phòng và công nghệ cao. Tuy nhiên, điều này vẫn đặt Washington vào trạng thái “phụ thuộc có kiểm soát” vào Trung Quốc trong việc tiếp cận các nguyên liệu chiến lược.

Trung Quốc chịu tổn thất trực tiếp khi hàng hóa xuất khẩu vào Mỹ bị áp thuế, dẫn đến sụt giảm đơn hàng và áp lực chuyển dịch sản xuất. Tuy nhiên, biến khó khăn thành cơ hội, Bắc Kinh sẽ thúc đẩy chính sách “tuần hoàn kép”, tập trung vào tăng cường tiêu dùng và sản xuất trong nước, đồng thời giảm phụ thuộc vào xuất khẩu và toàn cầu hóa. Trung Quốc cũng đẩy mạnh mở rộng hợp tác kinh tế với các khu vực khác ngoài Mỹ.

Đất hiếm và chuỗi cung ứng năng lượng mới có thể là công cụ hiệu quả, giúp Trung Quốc tạo ra “vùng đệm chiến lược” trước các sức ép từ Mỹ. Việc giữ được kênh trao đổi sinh viên và hợp tác học thuật cũng giúp Bắc Kinh duy trì vị thế trong cuộc đua trí tuệ toàn cầu.

Các mức thuế quan, thỏa thuận đất hiếm và dòng sinh viên quốc tế có lẽ chỉ là những lát cắt trong một bức tranh lớn hơn: cuộc đua tái định hình trật tự kinh tế toàn cầu.

Trong giai đoạn này, cả Mỹ và Trung Quốc đều tìm cách giữ thế cân bằng – vừa cạnh tranh chiến lược, vừa duy trì kênh hợp tác có chọn lọc. Cuộc chơi vẫn tiếp diễn, có lẽ không bên nào “thắng toàn bộ”. Thay vào đó, khả năng quản trị rủi ro, duy trì đàm phán và tối ưu hóa lợi ích quốc gia mới là yếu tố quyết định vị thế trong kỷ nguyên địa chính trị thương mại mới.

>> Nóng: Mỹ – Trung đã chốt được khuôn khổ thương mại, chuyên gia nhận định Trung Quốc ‘thắng lớn’