Ngày 10/5, lãnh đạo Pháp, Đức, Anh và Ba Lan đã tới Kiev hội đàm với Tổng thống Volodymyr Zelensky. Mục tiêu của họ là thể hiện tình đoàn kết và đưa ra lời kêu gọi Nga ngừng bắn vô điều kiện trong vòng 30 ngày. Tại đây, họ cũng có cuộc điện đàm kéo dài 20 phút với ông Trump – được phía Anh mô tả là “ấm áp”.
Sau cuộc trao đổi, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Anh Keir Starmer và Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cùng tuyên bố ủng hộ một lệnh ngừng bắn không kèm điều kiện, bắt đầu từ ngày 12/5 – với sự hậu thuẫn rõ ràng của ông Trump. Họ đồng loạt cảnh báo, nếu Moskva từ chối, phương Tây sẽ siết chặt trừng phạt và tăng viện trợ quân sự cho Ukraine.
Ngay sau đó, ông Trump xác nhận thông tin trên, và đặc phái viên của ông – Keith Kellogg – thậm chí còn cùng các đồng minh thúc ép Nga tuân thủ. Đây được xem là nỗ lực hiếm hoi thể hiện sự đồng thuận xuyên Đại Tây Dương về cuộc chiến Ukraine, sau nhiều tháng chính quyền Trump giữ khoảng cách với các đối tác châu Âu.
Tuy nhiên, chỉ ít giờ trước khi lệnh ngừng bắn dự kiến có hiệu lực, Moskva phản pháo. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov bác bỏ ngôn ngữ “kiểu tối hậu thư” và cho rằng phương Tây không thể ép buộc Nga theo cách đó. Tổng thống Vladimir Putin sau đó đề xuất một hướng đi khác: đàm phán trực tiếp Nga – Ukraine tại Istanbul vào ngày 15/5.
Dù không trực tiếp nhắc đến lệnh ngừng bắn của phương Tây, đề xuất của ông Putin ngay lập tức thu hút sự chú ý của ông Trump – đến mức khiến ông đổi giọng. Trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ viết: “Tổng thống Putin không muốn thỏa thuận ngừng bắn, mà muốn gặp gỡ trực tiếp tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ukraine nên đồng ý ngay lập tức”.
Thông điệp này, theo các nhà ngoại giao, khiến Kiev không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận lời mời đàm phán, bởi từ chối có thể khiến ông Trump phật lòng – và nguy cơ mất đi sự hậu thuẫn từ Washington. Tổng thống Zelensky sau đó xác nhận sẵn sàng gặp ông Putin ở Istanbul.
Dù vậy, đây là một canh bạc chính trị mạo hiểm. Ông Zelensky từng ký lệnh cấm đàm phán với Nga khi ông Putin còn tại vị. Nhưng kể từ sau cuộc đối đầu căng thẳng với ông Trump tại Nhà Trắng hồi cuối tháng 2, nhà lãnh đạo Ukraine buộc phải thích nghi, cố gắng bám sát kỳ vọng của Mỹ nhằm duy trì dòng viện trợ thiết yếu.
Các nhà quan sát không loại trừ khả năng có những toan tính hậu trường giữa Moskva và Washington nhằm tìm kiếm một bước ngoặt hòa bình. Một giả thuyết khác: ông Putin đang chủ động tạo cơ hội đối thoại với Mỹ, để vừa tránh bị cô lập, vừa giảm sức ép từ châu Âu – nơi đang kêu gọi ông Trump hành động cứng rắn hơn với Nga.
Bài đăng trên Truth Social của ông Trump đã giáng đòn mạnh vào nỗ lực thống nhất lập trường xuyên Đại Tây Dương. Các nhà ngoại giao châu Âu thừa nhận: kế hoạch thuyết phục Mỹ áp lệnh trừng phạt mới đã “đổ bể”. Một minh chứng rõ rệt là việc Anh bất ngờ hoãn công bố gói trừng phạt nhắm vào đội tàu “bóng đêm” vận chuyển dầu cho Nga – vốn dự kiến tung ra ngày 12/5.
Dù Liên minh châu Âu vẫn lên kế hoạch công bố gói trừng phạt riêng vào cuối tháng, giới phân tích cho rằng họ đã đánh mất “đòn bẩy chiến lược” – chính là sức mạnh từ hành động chung với Mỹ.
“Yếu tố có thể xoay chuyển cục diện là lệnh trừng phạt bổ sung từ Mỹ – không chỉ vì hiệu ứng kinh tế, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng nếu ông Trump xem ông Putin là vật cản hòa bình”, Patrick Wintour, cây bút kỳ cựu của The Guardian, nhận định.
Giờ đây, các lãnh đạo châu Âu chỉ còn biết chờ đợi xem liệu ông Putin có trực tiếp tới Istanbul để gặp ông Zelensky hay không – dù Moskva hiện không công nhận tính chính danh của nhà lãnh đạo Ukraine vì nhiệm kỳ đã kết thúc.
Trong vòng đàm phán tại Istanbul năm 2022, Nga chỉ cử Ngoại trưởng Sergei Lavrov làm trưởng đoàn. Nếu ông Putin xuất hiện lần này, điều đó có thể phản ánh một sức ép thực sự từ phía Nhà Trắng.
Người phát ngôn Điện Kremlin hôm 12/5 từ chối xác nhận khả năng ông Putin gặp ông Zelensky, chỉ tuyên bố rằng Moskva “nghiêm túc tìm kiếm một giải pháp hòa bình lâu dài”.
Về phần mình, ông Trump úp mở khả năng đến Istanbul: “Có thể sẽ có một kết quả tích cực từ cuộc gặp tại Thổ Nhĩ Kỳ ngày 15/5. Tôi nghĩ hai nhà lãnh đạo sẽ có mặt ở đó. Cá nhân tôi cũng đang cân nhắc việc tham dự, nhưng vẫn chưa chắc chắn”.
Hiện chưa rõ cuộc gặp có diễn ra hay không. Nhưng theo các nhà phân tích, điều rõ ràng nhất lúc này là ông Trump không xem ông Putin là người đang câu giờ – điều mà nhiều lãnh đạo châu Âu tin chắc.
“Đứng giữa hai lựa chọn: một là duy trì sự đồng thuận với châu Âu, hai là thúc đẩy mối quan hệ cá nhân với ông Putin, Tổng thống Trump đã chọn điều thứ hai”, nhà bình luận Wintour kết luận.
Theo CNN
