Trung Quốc hiện kiểm soát gần như toàn bộ chuỗi giá trị đất hiếm – nhóm 17 kim loại đóng vai trò quan trọng trong sản xuất xe điện, vũ khí, thiết bị điện tử và động cơ công nghiệp.

Hồi tháng 3, Bắc Kinh đã cấm xuất khẩu đất hiếm giữa lúc căng thẳng thương mại với cựu Tổng thống Donald Trump leo thang, khiến xuất khẩu nam châm đất hiếm của nước này sụt tới 75% chỉ trong một tháng và buộc một số hãng ô tô phải tạm dừng sản xuất.

Động thái này thúc đẩy Mỹ đẩy nhanh chiến lược “thoát Trung” về tài nguyên chiến lược. Theo thỏa thuận công bố ngày 10/7, Bộ Quốc phòng Mỹ (DoD) sẽ trở thành cổ đông lớn nhất của MP Materials, đánh dấu khoản đầu tư nổi bật nhất của Washington vào ngành khoáng sản chiến lược tính đến hiện tại. Cổ phiếu MP tăng gần 50% sau tin tức này, chạm mức cao nhất kể từ tháng 4/2022.

Thỏa thuận với MP cho thấy sự thay đổi rõ rệt: Chính phủ Mỹ không chỉ bảo đảm giá sàn 110 USD/kg cho hai loại đất hiếm phổ biến nhất – gấp đôi mức giá tại Trung Quốc – mà còn cấp vốn trực tiếp qua Đạo luật Sản xuất Quốc phòng thời Chiến tranh Lạnh (Defense Production Act).

Bên cạnh khoản đầu tư 400 triệu USD vào cổ phiếu ưu đãi của MP và các quyền mua cổ phiếu (warrant), DoD cũng sẽ cho công ty vay thêm 150 triệu USD để mở rộng năng lực tách đất hiếm nặng tại cơ sở Mountain Pass, California. Tổng cộng, MP sẽ đầu tư thêm 600 triệu USD vốn tự có và vay thêm 1 tỷ USD từ JP Morgan và Goldman Sachs để xây dựng nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm thứ hai tại Mỹ – được gọi là cơ sở “10X Facility”.

“Đây là bước ngoặt của ngành sản xuất nam châm ngoài Trung Quốc, chấm dứt tình trạng ‘thắt cổ chai’ kéo dài”, chuyên gia Ryan Castilloux tại Adamas Intelligence nhận định.

Hiệu ứng domino: Cổ phiếu đất hiếm tại Úc tăng dựng đứng

Không chỉ tạo ra cú hích nội địa, thỏa thuận MP–DoD ngay lập tức gây phản ứng dây chuyền trên toàn cầu. Tại Úc – quốc gia sở hữu nguồn tài nguyên đất hiếm lớn và ổn định – cổ phiếu của Lynas Rare Earths, nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới ngoài Trung Quốc, tăng vọt tới 20%, lên mức cao nhất kể từ tháng 8/2022. Cổ phiếu của Iluka Resources thậm chí tăng 27%, mức tăng trong ngày lớn nhất từ trước đến nay.

Công ty chứng khoán Jefferies cho rằng: “Động thái này cho thấy Mỹ đang thực sự đẩy mạnh việc độc lập khỏi đất hiếm Trung Quốc. Lynas có thể là cái tên tiếp theo nhận được hỗ trợ từ Chính phủ Mỹ”.

Jefferies đã nâng khuyến nghị đối với Lynas từ “bán” lên “mua”, đồng thời nâng giá mục tiêu từ 6,40 AUD lên 10 AUD/cổ phiếu. Cổ phiếu Lynas cuối phiên giao dịch gần nhất đạt 9,67 AUD.

Ngay cả các công ty nhỏ trong lĩnh vực khai khoáng như Sayona Mining và Liontown Resources – vốn tập trung vào lithium – cũng hưởng lợi, với mức tăng lần lượt là 2,8% và 1,6%.

Cạnh tranh địa chính trị bước vào giai đoạn mới

Dù Trung Quốc hiện vẫn là trung tâm chế biến đất hiếm toàn cầu – thậm chí từng là điểm đến chính để MP gửi quặng tinh luyện – công ty Mỹ tuyên bố sẽ chấm dứt hoàn toàn việc gửi khoáng sản sang Trung Quốc từ tháng 4 vừa qua.

Hiện tại, MP đang mở rộng mạnh mẽ chuỗi cung ứng khép kín trong nước, từ khai thác đến chế biến và sản xuất nam châm – một bước tiến mang tính chiến lược đối với an ninh quốc gia.

“Chúng tôi đang đáp ứng nhu cầu an ninh quan trọng của nước Mỹ, nhưng vẫn giữ nguyên mô hình công ty niêm yết tự do”, CEO MP Materials James Litinsky phát biểu.

Với sự hậu thuẫn trực tiếp từ Chính phủ, cam kết mua sản phẩm 10 năm từ DoD, cùng biến động địa chính trị ngày càng khó lường, ngành đất hiếm đang bước vào một chu kỳ tái cấu trúc toàn cầu. Và Mỹ không còn giấu tham vọng dẫn dắt cuộc chơi.

Theo Reuters