Châu Âu và châu Á có thể tận dụng chiến lược “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Mỹ Donald Trump để mang lại lợi ích cho riêng họ, qua đó thúc đẩy sự hình thành các khối tiền tệ ba cực, đe dọa vị thế thống trị của USD và định hình lại thị trường toàn cầu.

Đồng USD đã gặp khó khăn trong năm nay, đặc biệt là kể từ sau tuyên bố áp thuế đối ứng ngày 2/4 của ông Trump. Dù đồng tiền này đã có một tuần tăng giá mạnh nhất trong năm 2025 (khoảng 1% vào ngày 28/7 sau khi thông tin về thỏa thuận thương mại Mỹ – Liên minh châu Âu (EU) được công bố) thì xu hướng dài hạn vẫn có thể làm suy yếu vị thế của đồng bạc xanh.

Mối lo thâm hụt kép

Mặc dù Tổng thống Donald Trump có thể đang tìm cách tăng cường sự tự chủ của nước Mỹ, nhưng chính sách của chính quyền của ông lại có thể đang khiến “xứ sở cờ hoa” phụ thuộc hơn vào vốn nước ngoài.

Dự luật ngân sách gần đây mới được ông chủ Nhà Trắng thông qua bị các cơ quan giám sát tài chính đánh giá là “xấu xí” có thể khiến Mỹ trở thành nước nhập khẩu vốn lớn nhất thế giới, với thâm hụt thương mại tăng thêm khoảng 3,4 nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới, theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), khiến thâm hụt ngân sách có thể duy trì ở mức 6-7% trong nhiều năm.

Đáng chú ý, Mỹ cũng ghi nhận thâm hụt tài khoản vãng lai khoảng 4% trong vài năm qua và con số này đã tăng lên 6% GDP trong quý I/2025, theo Cục Phân tích Kinh tế Mỹ.

Việc chi tiêu vượt quá khả năng và duy trì hai thâm hụt lớn này khiến Mỹ cần lượng lớn dòng vốn từ nước ngoài.

Tuy nhiên, điều không may cho Washington là dòng vốn này có thể sắp khan hiếm hơn nếu châu Âu và châu Á quyết định giữ lại nhiều vốn hơn tại khu vực của họ.

Châu Âu đang thúc đẩy chi tiêu quốc phòng, với mục tiêu mới là chi 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng trong thập kỷ tới. Dù khối này đã đồng ý tăng mua năng lượng từ Mỹ theo thỏa thuận thương mại mới công bố, nhưng nhiều phần của thỏa thuận vẫn chưa rõ ràng và khối lượng mua dự kiến bị đánh giá là không thực tế. Trong khi đó, châu Á đang đẩy mạnh giao thương nội khối, với việc Trung Quốc chú trọng đa dạng hóa xuất khẩu.

Khối tiền tệ ba cực và sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc

Xu hướng tái định hình chuỗi cung ứng khu vực – bắt đầu từ đại dịch Covid-19 – đang tăng tốc khi ông Trump tìm cách đưa sản xuất về lại Mỹ và các cường quốc toàn cầu chú trọng đảm bảo nguồn nguyên liệu chiến lược trong khu vực (như đất hiếm và khoáng sản quan trọng) phục vụ an ninh quốc gia.

Sự chuyển dịch này có thể đặt nền móng cho việc hình thành các khối tiền tệ khu vực thực sự tại châu Á, châu Âu và châu Mỹ.

Diễn biến này sẽ có tác động lớn đến kinh tế toàn cầu, tỷ giá tiền tệ và thị trường vốn, có thể tạo ra một nền kinh tế toàn cầu cân bằng hơn với ba cực cung – cầu riêng biệt, mỗi cực theo sát động lực khu vực của mình thay vì cơ cấu hiện tại chủ yếu phản ứng theo Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và nội tình nước này.

Gần đây, các nhà hoạch định chính sách châu Âu đã bàn luận về cái gọi là “Đồng Euro toàn cầu”, theo lời Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde. Điều này gắn với một Liên minh châu Âu tiết kiệm và đầu tư nhằm tạo ra tài sản trú ẩn an toàn, có thể cạnh tranh với trái phiếu Chính phủ Mỹ và thị trường vốn châu Âu sâu rộng hơn để tài trợ cho cơ sở hạ tầng và đổi mới.

Dĩ nhiên, sự thay đổi này không thể xảy ra trong một sớm một chiều. Đồng USD vẫn là đồng tiền dự trữ hàng đầu thế giới và theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, thị trường nợ của Mỹ hiện lớn gấp 3 lần thị trường nợ của châu Âu.

Tuy nhiên, chỉ cần tỷ lệ vốn đầu tư của châu Âu ở lại nội khối tăng lên cũng có thể tạo ra khác biệt lớn. Theo tờ New York Times, thặng dư tài khoản vãng lai của châu Âu trung bình vào khoảng 400 tỷ USD những năm gần đây và khu vực này đầu tư khoảng 300 tỷ USD mỗi năm vào các tài sản tài chính ở nước ngoài.

Tại châu Á, Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc – ông Phan Cung Thăng (Pan Gongsheng) gần đây đã bày tỏ mong muốn để đồng nhân dân tệ đóng vai trò lớn hơn trong một thế giới tiền tệ đa cực.

Các quan chức khác cũng lên tiếng thảo luận về việc Trung Quốc sẽ mở rộng tiếp cận thị trường vốn trong nước cho nhà đầu tư ngoại quốc và tạo điều kiện để người dân đầu tư ra nước ngoài. Dù tài khoản vốn của Trung Quốc vẫn đóng nhưng các đồng tiền châu Á hiện chủ yếu giao dịch bằng đồng nhân dân tệ, thay vì đồng USD.

Bất chấp việc Trung Quốc đang đối mặt với thách thức như nguy cơ giảm phát, nhưng những nỗ lực của nước này – đặc biệt là trong việc kích cầu tiêu dùng và cắt giảm sản lượng dư thừa ở các lĩnh vực năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và pin – có thể giúp thu hút vốn nước ngoài thông qua việc cải thiện tăng trưởng và lợi nhuận doanh nghiệp.

Tuy chưa có gì đảm bảo những nỗ lực này sẽ thành công, nhưng sự quyết tâm của Chính phủ là khá rõ ràng. Quyết định gần đây chi 12,4 tỷ USD hỗ trợ chăm sóc trẻ em cho thấy Trung Quốc đã vượt qua “lằn ranh đỏ” về chính sách khi từ trước đến nay nước này thường tránh các biện pháp kích thích tài khóa trực tiếp kiểu này.

Trong một thế giới của các khối tiền tệ, cả châu Âu và châu Á có thể trở thành những người chiến thắng khi họ dần làm xói mòn vị thế của Mỹ với tư cách là cường quốc tài chính toàn cầu. Vì vậy, thay vì bị cuốn vào những biến động ngắn hạn của tỷ giá, các nhà đầu tư nên chú trọng đến những tín hiệu dài hạn.

“Phú quý giật lùi” với nền kinh tế số 1 thế giới

Sự thống trị kinh tế trong tương lai có thể phụ thuộc phần lớn vào khả năng tiếp cận nguồn năng lượng rẻ và hiệu quả để vận hành các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Trong cuộc đua giành quyền kiểm soát các ngành công nghiệp tương lai, Mỹ – nền kinh tế số 1 thế giới được cho là đang đi giật lùi.

Cường quốc này đang rút lui khỏi lĩnh vực năng lượng tái tạo, thể hiện qua việc chính quyền Washington gần đây đã xóa bỏ nhiều khoản trợ cấp cho năng lượng sạch. Tổng thống Donald Trump dường như đang đặt cược rằng Mỹ có thể duy trì vị thế thống trị năng lượng vô hạn chỉ bằng cách dựa vào nguồn nhiên liệu hóa thạch trong nước.

Điều này có thể dẫn đến chi phí điện không cạnh tranh trong tương lai, đặc biệt khi Trung Quốc đang dẫn đầu trong các công nghệ năng lượng sạch như năng lượng mặt trời và xe điện.

Nhà sử học Adam Tooze nhận định: “Lần đầu tiên trong hai thế kỷ, phương Tây không còn là người dẫn đầu về công nghệ tương lai mà là kẻ theo sau”.

Theo Bangkok Post