Gian lận thương mại bùng phát khi thuế quan Mỹ leo thang
Khi các mức thuế của Tổng thống Trump liên tục tăng trong những tháng gần đây, nhiều công ty Mỹ cũng bắt đầu nhận được những lời mời gọi đầy nghi vấn, đề xuất cách để né thuế.
Các công ty vận chuyển, chủ yếu có trụ sở tại Trung Quốc, đã tiếp cận các doanh nghiệp Mỹ nhập khẩu hàng may mặc, phụ tùng ô tô và trang sức, chào mời những “giải pháp” giúp họ tránh được thuế.
“Chúng tôi có thể né thuế cao từ Trung Quốc, điều chúng tôi đã làm rất nhiều lần trước đây”, một email gửi đến một nhà nhập khẩu tại Mỹ viết. “Đánh bại thuế quan Mỹ”, email khác quảng cáo, cam kết giữ mức thuế ở “mức cố định 10%”, “Vận chuyển không lo rủi ro”. Một email khác còn thông báo: “Tin vui! Thuế quan cuối cùng cũng đã bị xóa bỏ!”
Những đề nghị như vậy đang lan truyền qua email, video trên TikTok và nhiều nền tảng khác, phản ánh làn sóng gian lận thương mại mới, theo các giám đốc doanh nghiệp và quan chức chính phủ. Khi Mỹ tăng mạnh thuế đối với hàng hóa nhập khẩu, các doanh nghiệp lại càng có động lực tìm cách lách luật.
Các công ty Trung Quốc quảng cáo những dịch vụ này mô tả phương pháp của họ là hợp pháp. Đổi lại một khoản phí, họ giúp hàng hóa vào Mỹ với mức thuế thấp hơn. Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết đây là hình thức gian lận hải quan. Các công ty có thể đang lách luật bằng cách thay đổi thông tin khai báo với hải quan Mỹ để hàng hóa đủ điều kiện hưởng thuế thấp. Một số còn chuyển hàng sang nước khác có mức thuế thấp hơn rồi mới xuất tiếp sang Mỹ, kỹ thuật này được gọi là “chuyển tải” (transshipment).
Chính quyền Trump cho biết trong tháng này họ sẽ tăng cường chống gian lận thương mại, bao gồm cả hành vi trốn thuế. Chính phủ cũng đang thúc giục các quốc gia khác tăng cường thực thi, trong đó có các cuộc đàm phán thương mại với Việt Nam, Mexico và Malaysia. Nhưng nhiều công ty Mỹ cho rằng quy mô gian lận hiện nay đã vượt xa khả năng kiểm soát của các chính phủ.
Các thủ đoạn này đang khiến chính phủ Mỹ mất hàng tỷ USD tiền thuế mỗi năm, theo các lãnh đạo doanh nghiệp và giới chức. Đồng thời, chúng khiến các doanh nghiệp tuân thủ luật pháp cảm thấy bất công và lo ngại bị yếu thế trong cạnh tranh.
“Nếu không ai hành động, những kẻ gian lận sẽ tiếp tục thắng thế”, David Rashid, chủ tịch điều hành công ty phụ tùng ô tô Plews nói. Công ty này đã kêu gọi chính phủ mạnh tay với hành vi gian lận thương mại từ các đối thủ.
Ông Rashid cho biết hàng hóa được giao dịch không công bằng đã len lỏi khắp chuỗi cung ứng tại Mỹ, “Rất dễ để che mắt người khác, nhất là khi họ muốn được che mắt”.
Gian lận để né thuế không phải là chuyện mới ở Mỹ, từng xảy ra từ thời các thuộc địa buôn lậu hàng hóa vào các cảng do Anh kiểm soát. Tuy nhiên, khi ông Trump nâng thuế lên mức chưa từng thấy trong gần một thế kỷ, các công ty cho rằng gian lận hải quan cũng đang leo thang theo.
Ngay trong những tháng đầu nhiệm kỳ, ông Trump đã áp thuế 10% với hầu hết các sản phẩm nhập khẩu, kèm mức 25% đối với thép, nhôm và ô tô. Ông liên tục thay đổi thuế theo từng quốc gia mà không báo trước, gây áp lực lớn lên các doanh nghiệp phụ thuộc vào thương mại quốc tế.
Các mức thuế ba chữ số mà ông Trump áp lên Trung Quốc hồi tháng Tư, rồi tạm giảm trong 90 ngày, đặc biệt khiến các nhà nhập khẩu khó khăn. Một số doanh nghiệp tạm ngừng đơn hàng, nhưng số khác lại chọn cách gian lận để đối phó với thuế mới.
Leslie Jordan, người đã có gần 40 năm làm trong ngành may mặc, cho biết các thủ đoạn gian lận đang trở nên “tràn lan”, với nhiều công ty đề nghị bà và các nhà nhập khẩu khác những cách rõ ràng là phi pháp để lách thuế.
Trong nhiều năm, các công ty vận chuyển Trung Quốc đã đề nghị giúp nhà máy của bà “sửa” tờ khai hải quan, và khẳng định rằng khả năng bị phát hiện rất thấp vì hải quan Mỹ hiếm khi kiểm tra container. Bà Jordan luôn từ chối. Nhưng các mức thuế hiện tại đang khiến công việc kinh doanh của những công ty làm ăn chân chính trở nên khó khăn, buộc bà phải nộp hàng chục nghìn USD tiền thuế cho mỗi lô hàng.
Bà Jordan cho biết thuế quan đã “kích thích những kẻ cơ hội gian lận ở cả Trung Quốc lẫn Mỹ” và đặt “nhiều doanh nghiệp chân chính vào thế bất lợi”. “Mọi người không đủ khả năng để chịu đựng”, bà nói. “Họ tuyệt vọng”.
Kush Desai, người phát ngôn Nhà Trắng, cho rằng “thay vì tìm cách lách thuế trái phép, các nhà xuất khẩu nước ngoài nên yêu cầu chính phủ của họ đàm phán thương mại với Mỹ”.
John Foote, luật sư chuyên về hải quan tại công ty Kelley Drye & Warren, nhận định sự gia tăng gian lận là “dấu hiệu của một kỷ nguyên thuế cao đang đến”. Ông cho biết đã nhận được nhiều câu hỏi tưởng như vô hại từ các công ty về việc liệu họ có thể dùng một số phương pháp để tránh thuế không. Mỗi lần trả lời “Không, đó là gian lận hải quan”, ông lại đánh dấu một lần lên bảng trắng trong văn phòng. Tính đến giữa tháng Năm, ông đã ghi 11 lần. “Nếu điều gì đó nghe có vẻ quá tốt để là thật, thì khả năng cao là nó không thật”, ông nói.
Bài học né thuế vỡ lòng
Chính phủ Mỹ áp thuế nhập khẩu dựa trên ba yếu tố: loại hàng hóa, giá trị khai báo bằng đô la và nước xuất xứ. Một số doanh nghiệp tìm cách thay đổi các yếu tố này để giảm mức thuế phải nộp, dẫn đến nhiều hành vi gian lận phổ biến trong ngành.
Một phương thức được người trong ngành nhắc đến là khai giá trị hàng hóa thấp hơn giá thực tế. Do thuế được tính theo phần trăm giá nhập khẩu, việc giảm giá khai báo sẽ giúp giảm thuế.
Một thủ đoạn khác là khai sai loại hàng hóa. Ví dụ, một doanh nghiệp nhập khẩu có thể khai rằng một lô áo sơ mi được làm từ chất liệu chịu mức thuế thấp hơn, dù thực tế không phải vậy.
Một cách nữa là chuyển hàng sang nước thứ ba trước khi đưa vào Mỹ để tận dụng mức thuế thấp hơn.
Chiêu này đặc biệt hiệu quả từ khi Tổng thống Trump nâng thuế lên tối thiểu 145% với hàng Trung Quốc nhưng giữ thuế với các nước lân cận như Malaysia và Campuchia ở mức chỉ 10%. Một doanh nghiệp muốn né thuế có thể gửi hàng từ Trung Quốc sang các nước này rồi mới chuyển tiếp sang Mỹ để được áp thuế thấp hơn.
Mỹ áp thuế dựa trên nơi cuối cùng sản xuất ra sản phẩm. Do đó, tính hợp pháp của cách làm trên phụ thuộc vào việc có công đoạn sản xuất đáng kể tại nước thứ ba hay không. Nếu các bộ phận giày làm ở Trung Quốc được lắp ráp tại Malaysia, sản phẩm có thể được tính là xuất xứ Malaysia. Nhưng nếu hàng chỉ đi qua để đổi xuất xứ mà không sản xuất gì thêm thì hành vi đó là vi phạm pháp luật Mỹ.
Một quảng cáo gửi đến nhà nhập khẩu vào mùa xuân đã công khai mô tả thủ đoạn này: “Tuyến chuyển tải Malaysia: Đóng lại container tại Malaysia dưới giấy chứng nhận xuất xứ của nhà xuất khẩu Malaysia” – ám chỉ tài liệu chứng minh nguồn gốc sản phẩm.
Quy mô của vấn đề này rất khó đo lường vì khó kiểm soát hoạt động thực tế tại các nhà máy nước ngoài. Nhưng từ khi ông Trump bắt đầu áp thuế lên hàng Trung Quốc, lượng hàng xuất khẩu từ Trung Quốc sang các nước khác trước khi đến Mỹ đã tăng đáng kể.
Tháng 4 vừa qua, xuất khẩu trực tiếp từ Trung Quốc sang Mỹ giảm 21% so với cùng kỳ năm trước, nhưng xuất khẩu từ Trung Quốc sang các nước Đông Nam Á lại tăng đúng mức tương ứng.
Phần lớn hàng hóa Trung Quốc hiện đi vòng qua Đông Nam Á. Nhưng giới chức Mỹ ngày càng chú ý đến vai trò của Mexico như một điểm trung chuyển. Báo cáo từ công ty phân tích dữ liệu Exiger cho thấy hơn 3.000 doanh nghiệp tại Mexico phụ thuộc vào hàng Trung Quốc cho ít nhất 75% chuỗi cung ứng. Nhiều công ty trong số này là chi nhánh của doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc và chủ yếu bán hàng sang Mỹ.
>> Siêu cường đụng độ: Nhật Bản sẽ coi Trung Quốc là ‘mối đe dọa chiến lược số 1’
Exiger cho rằng các tuyến vận chuyển này không chỉ giúp Trung Quốc né thuế mà còn né cả các đạo luật Mỹ về lao động cưỡng bức và an ninh quốc gia.
Các công ty Trung Quốc giờ đây còn chào mời phương thức gọi là “giao hàng đã nộp thuế” (delivered duty paid – D.D.P.), nhằm giảm rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp Mỹ. Theo phương thức này, thay vì doanh nghiệp Mỹ đứng tên nhập khẩu và chịu trách nhiệm đóng thuế, phía Trung Quốc sẽ giữ quyền sở hữu hàng hóa đến khi giao tại Mỹ, đồng thời thay mặt đóng phí hải quan cho Mỹ.
Điều này khiến doanh nghiệp Mỹ không nắm được hàng có gian lận thuế hay không. Và nếu chính phủ Mỹ muốn kiện bên Trung Quốc, có thể sẽ phát hiện công ty đó chỉ là “vỏ rỗng” không ai chịu trách nhiệm pháp lý.
Tuy nhiên, luật sư John Foote cảnh báo rằng cách làm này vẫn là “rủi ro pháp lý lớn” cho doanh nghiệp Mỹ. Ông cho biết dù phương thức này có thể làm giảm trách nhiệm của bên mua, nhưng không thể hoàn toàn miễn trừ, nhất là nếu các điều khoản thương mại chỉ có thể đạt được nhờ gian lận hải quan.
Cuộc rượt đuổi không hồi kết giữa chính phủ Mỹ và gian lận thương mại
Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng chính phủ Mỹ hiện không đủ năng lực để kiểm soát làn sóng gian lận thương mại ngày càng gia tăng.
Tháng Năm vừa qua, Bộ Tư pháp Mỹ tuyên bố gian lận thương mại và hải quan sẽ trở thành ưu tiên mới dưới thời chính quyền Trump. Tuy nhiên, các quan chức từ Bộ Tư pháp và cơ quan Hải quan từng tập trung vào tội phạm thương mại lại đã bị điều chuyển sang các lĩnh vực khác như nhập cư trong vài tháng gần đây.
Nhiều công ty Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề bởi gian lận thương mại cho biết họ rất thất vọng sau khi cố hợp tác với chính phủ nhưng không đạt kết quả như mong muốn.
Brad Muller, Phó Chủ tịch phụ trách tiếp thị và đối ngoại của Charlotte Pipe and Foundry – một nhà sản xuất 124 năm tuổi tại Charlotte, Bắc Carolina – cho biết công ty ông đã thắng nhiều vụ kiện thương mại trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, dẫn đến việc Mỹ áp thuế cao đối với hàng Trung Quốc.
Tuy nhiên, ngay sau đó, các công ty Trung Quốc bắt đầu chuyển tải sản phẩm qua Campuchia, Malaysia và các nước khác. Ông Muller cho biết chính phủ Mỹ không thể ngăn chặn các hành vi này.
“Cơ quan hải quan có thể lần ra và đóng cửa các công ty này, nhưng rồi họ lại lập ra công ty mới ngay đối diện, như trò chơi Whac-a-Mole (trò chơi đập chuột chũi)”, ông nói – ám chỉ kiểu xử lý một điểm thì điểm khác lại nổi lên.
Ông Muller nói thêm rằng công ty ông hoàn toàn ủng hộ việc áp thuế, nhưng hệ thống đang hoạt động “kém hiệu quả” và “mập mờ, dễ bị lợi dụng để gian lận”. “Các lỗ hổng trong hệ thống thương mại hiện rõ đến mức không thể chối cãi”, ông nói. “Và cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đã phớt lờ vấn đề này suốt một thời gian dài”.
Phát ngôn viên Trish Driscoll của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới (CBP) cho biết cơ quan này đang sử dụng các công cụ thực thi, tình báo và hợp tác liên ngành để chống gian lận thuế quan. Bà nói thêm rằng, nhờ các biện pháp mới từ Tổng thống, CBP hiện đang áp dụng những hình phạt nghiêm khắc nhất theo luật. Trong tuần từ ngày 5 đến ngày 9 tháng Năm, CBP đã thu về hơn 630 triệu USD từ việc rà soát hơn 2.000 lô hàng bị phát hiện có dấu hiệu trốn thuế.
Các nhà nhập khẩu đang kêu gọi Quốc hội cấp thêm nguồn lực cho chính phủ để truy quét gian lận, bao gồm việc thông qua luật mới cho phép tăng hình phạt hình sự đối với tội phạm thương mại.
Ông Muller khẳng định ông ủng hộ việc Tổng thống Trump dùng thuế quan để chống lại hàng hóa được sản xuất không công bằng, nhưng cách tiếp cận của ông Trump thường “thiếu nhất quán và cảm tính”, trong khi tình hình hiện tại đòi hỏi một giải pháp toàn diện hơn. “Chúng ta cần Quốc hội can thiệp và đưa ra giải pháp mang tính hệ thống, để Tổng thống không phải tiếp tục hành động kiểu bắn trước rồi mới hỏi sau”, ông cho biết.
Theo The New York Times
>> Doanh nghiệp Mỹ vẫn ‘bám trụ’ thị trường Trung Quốc bất chấp mức thuế tăng sốc tới 145%
