Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 28/5 đã tuyên bố, chính phủ Mỹ sẽ bắt đầu “quyết liệt thu hồi visa” của sinh viên Trung Quốc – bao gồm những người có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc hoặc theo học các ngành “nhạy cảm” về công nghệ và an ninh quốc gia.

Tuyên bố cứng rắn của ông Rubio tiếp nối chuỗi chính sách nhập cư khắt khe của chính quyền Tổng thống Donald Trump, bao gồm đẩy mạnh trục xuất và thắt chặt visa sinh viên. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết sẽ phối hợp với Bộ An ninh Nội địa để xét duyệt lại toàn bộ tiêu chí cấp visa cho công dân Trung Quốc và Hong Kong.

“Nếu các cơ sở nghiên cứu của Mỹ bị Trung Quốc lợi dụng để né tránh luật kiểm soát xuất khẩu, thì đó không còn là học thuật thuần túy nữa, mà là vấn đề an ninh quốc gia,” ông Rubio nói.

Theo Bộ Thương mại Mỹ, sinh viên quốc tế – chủ yếu đến từ Ấn Độ và Trung Quốc – đã đóng góp hơn 50 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ trong năm 2023. Trong đó, sinh viên Trung Quốc từng đạt đỉnh với gần 370.000 người vào năm 2019, nhưng đã giảm xuống còn 277.000 người vào năm 2024, do căng thẳng song phương, đại dịch COVID-19 và các chính sách siết chặt thị thực.

Các trường đại học Mỹ – đặc biệt là nhóm trường nghiên cứu lớn – đang ngày càng chịu áp lực từ chính phủ trong việc cắt giảm quan hệ với Trung Quốc, bao gồm việc đóng cửa các Viện Khổng Tử và ngừng hợp tác nghiên cứu với các đối tác Trung Quốc.

Một thẩm phán liên bang gần đây đã tạm thời ngăn chặn việc Bộ Ngoại giao thu hồi quyền tuyển sinh sinh viên quốc tế của Đại học Harvard – nơi có lượng lớn sinh viên Trung Quốc – nhưng vụ việc vẫn khiến giới học thuật lo ngại về sự can thiệp chính trị vào giáo dục.

Mỹ lo ngại “gián điệp học thuật”, Trung Quốc phản ứng

Washington từ lâu đã nghi ngờ Bắc Kinh lợi dụng môi trường nghiên cứu mở tại Mỹ để thực hiện hoạt động gián điệp và đánh cắp sở hữu trí tuệ. Một số nghị sĩ ví các viện nghiên cứu được chính phủ Trung Quốc tài trợ như cánh tay nối dài của tuyên truyền và tuyển mộ gián điệp.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc từng phản đối mạnh mẽ các cáo buộc này, cam kết sẽ “kiên quyết bảo vệ quyền lợi hợp pháp của du học sinh Trung Quốc”, đồng thời kêu gọi Washington chấm dứt các hành động phân biệt đối xử.

Bà Yaqiu Wang – nhà nghiên cứu nhân quyền người Trung Quốc đang sống tại Mỹ – cho rằng Bắc Kinh thực sự đã lợi dụng sự cởi mở của học thuật Mỹ, nhưng cảnh báo việc thu hồi hàng loạt visa sẽ phản tác dụng, “Các lệnh cấm toàn diện không chỉ đe dọa quyền lợi và sinh kế của hàng trăm nghìn sinh viên Trung Quốc, mà còn làm suy yếu vị thế khoa học của nước Mỹ – nơi từng là điểm đến hàng đầu của nhân tài toàn cầu”.

Trong khi đó, nhiều sinh viên Trung Quốc bắt đầu chuyển hướng sang châu Âu hoặc quay trở lại Trung Quốc sau khi tốt nghiệp, góp phần làm “chảy máu chất xám ngược” khỏi nước Mỹ.

Theo CNBC