Zhao Weiguo, cựu Chủ tịch Tập đoàn Tsinghua Unigroup – một trong những nhân vật chủ chốt trong nỗ lực phát triển ngành bán dẫn Trung Quốc – đã bị tuyên án tử hình treo (hoãn thi hành án 2 năm) vì tội tham nhũng.

Trước khi vướng vòng lao lý, Zhao từng là một doanh nhân đầy tham vọng, với mục tiêu đưa ngành công nghiệp chip Trung Quốc vươn ra toàn cầu. “Nếu đảo Đài Loan và Hàn Quốc làm được, Trung Quốc cũng sẽ làm được. Chỉ cần thời gian thôi”, ông tuyên bố trong một cuộc gặp gỡ với báo chí nhiều năm trước.

Tsinghua Unigroup từng dẫn đầu làn sóng đầu tư vào ngành chip với hàng loạt nhà máy đặt tại Nam Kinh, Thành Đô và Trùng Khánh. Zhao từng ký thỏa thuận mua cổ phần tại hãng lưu trữ dữ liệu Western Digital, công bố kế hoạch mua 25% cổ phần tại ba công ty đóng gói chip hàng đầu của Đài Loan, và nhận vốn đầu tư từ Intel cho đơn vị thiết kế chip di động. Ông thậm chí còn tuyên bố sẽ mua lại nhà sản xuất chip nhớ hàng đầu của Mỹ – Micron.

Tuy nhiên, đến năm 2022, mọi tham vọng đều sụp đổ khi Zhao bị điều tra. Nhiều dự án bị hủy bỏ do thiếu công nghệ và nhân lực, trong khi liên doanh với Intel cũng chấm dứt. Một số chuyên gia trong ngành nhận định rằng các thương vụ mua lại dồn dập do Zhao dẫn dắt đã góp phần khiến phương Tây siết chặt giám sát đối với chiến lược phát triển công nghệ của Trung Quốc.

Trong khi những kế hoạch quy mô lớn thất bại, các đối thủ trong khu vực đang chọn hướng đi thực tế và thận trọng hơn. Arthur Chiao – Chủ tịch hãng sản xuất chip nhớ Winbond (Đài Loan) – nhận định rằng “khu vực hóa” và “tùy chỉnh” sẽ là chìa khóa để thích ứng với bối cảnh địa chính trị đầy biến động. Công ty liên kết của Winbond, Nuvoton, đang cân nhắc mở thêm các trung tâm thiết kế tại Canada và Ấn Độ.

Tuy vậy, ông Chiao cũng tỏ ra dè dặt khi nói về triển vọng năm 2025. “Chúng tôi đang cố gắng tận hưởng những đơn hàng hiện có. Còn ngày mai sẽ ra sao thì chẳng ai biết được. Điều duy nhất có thể làm lúc này là sống từng ngày một”.

Huawei dấn thân vào hóa chất bán dẫn

Huawei – tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc – đang mở rộng sự hiện diện của mình sang một lĩnh vực chiến lược mới: hóa chất bán dẫn. Đây được xem là bước tiến âm thầm nhưng quan trọng trong nỗ lực tự chủ công nghệ, trong bối cảnh tập đoàn này vẫn nằm trong tầm ngắm của các lệnh trừng phạt từ Mỹ vì lo ngại an ninh quốc gia.

Theo phóng viên Cheng Ting-Fang của Nikkei Asia, Huawei đang hậu thuẫn một liên doanh có tên Zhuhai Cornerstone Technologies, chuyên phát triển các giải pháp “đầu cuối” cho vật liệu và hóa chất quan trọng trong ngành sản xuất chip. Một trọng tâm lớn của dự án là chất cản quang – thành phần then chốt trong quy trình in mạch tích hợp, vốn lâu nay bị chi phối bởi các công ty Nhật Bản như Shin-Etsu, JSR và TOK.

Trong hai năm qua, Cornerstone đã tuyển dụng các chuyên gia giàu kinh nghiệm từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan, đồng thời xây dựng mạng lưới dây chuyền sản xuất và trung tâm nghiên cứu phát triển (R&D) tại nhiều địa phương ở Trung Quốc, bao gồm Thâm Quyến và Chu Hải.

Các chuyên gia nhận định rằng vật liệu và hóa chất trong ngành bán dẫn cần đạt độ tinh khiết và chất lượng cực cao – tương đương với tầm quan trọng của thiết bị sản xuất – nhằm đảm bảo hiệu quả và độ tin cậy trong toàn bộ quy trình chế tạo chip.

Xiaomi lấn sân thiết kế chip

Xiaomi – nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn nhất Trung Quốc và đứng thứ ba toàn cầu – đang bước vào lĩnh vực thiết kế chipset di động, một thị trường vốn khắc nghiệt và chỉ còn lại vài “người chơi” lớn sau nhiều năm hợp nhất và yêu cầu vốn đầu tư cao.

Chủ tịch sáng lập Lei Jun khẳng định việc sở hữu chip riêng là điều kiện để Xiaomi trở thành một công ty công nghệ thực thụ. Ông tuyên bố chip mới của hãng có thể sánh ngang với sản phẩm của Apple – đối thủ mà Xiaomi công khai nhắm đến.

Tuy nhiên, đây không phải là ví dụ duy nhất cho sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt giữa Trung Quốc và Mỹ trong lĩnh vực công nghệ tiêu dùng. Các ông lớn như Google, Microsoft, Alibaba và Tencent đều đã tung ra loạt mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) thế hệ mới, mạnh mẽ và hiệu quả hơn.

Theo Yifan Yu và Cissy Zhou của Nikkei Asia, trọng tâm của cuộc đua AI hiện không còn nằm ở câu hỏi “AI của ai mạnh hơn”, mà là “AI của ai hữu ích hơn”. Trong bối cảnh các nhà đầu tư ngày càng chú trọng đến hiệu quả thực tế, sự trỗi dậy của các “tác nhân AI” – những trợ lý kỹ thuật số có khả năng thực hiện tác vụ phức tạp – đang được xem là bước phát triển quan trọng, nhằm hiện thực hóa giá trị từ các khoản đầu tư lớn vào chip và hạ tầng dữ liệu.

Ấn Độ tăng tốc

Foxconn – đối tác lắp ráp chính của Apple tại Ấn Độ – đang đầu tư 1,5 tỷ USD để xây dựng một nhà máy linh kiện mới gần thành phố Chennai, bất chấp áp lực gia tăng từ Tổng thống Donald Trump yêu cầu Apple đưa hoạt động sản xuất trở lại Mỹ. Thông tin do John Reed và Tim Bradshaw của Financial Times cho biết.

Nhà máy mới, do đơn vị Yuzhan Technology India của Foxconn vận hành, sẽ chuyên lắp ráp mô-đun màn hình. Cơ sở này nằm gần một nhà máy hiện hữu tại bang Tamil Nadu – nơi Foxconn đã lắp ráp iPhone trong nhiều năm qua.

Dự án được kỳ vọng sẽ củng cố vai trò của Ấn Độ trong chuỗi cung ứng toàn cầu của Apple, dù hiện tại phần lớn linh kiện vẫn được nhập khẩu. Chính quyền bang Tamil Nadu đã phê duyệt khoản đầu tư trị giá 131,8 tỷ rupee (tương đương 1,5 tỷ USD) từ Foxconn vào tháng 10 năm ngoái, trước thời điểm Tổng thống Trump tái đắc cử. Dự án này dự kiến tạo ra khoảng 14.000 việc làm tại địa phương.

Trong hồ sơ nộp lên Sở giao dịch chứng khoán London gần đây, Foxconn xác nhận khoản đầu tư nhưng không nêu rõ mục đích cụ thể. Việc Apple tăng cường hiện diện sản xuất tại Ấn Độ được cho là nhạy cảm trong bối cảnh Washington gia tăng áp lực lên các tập đoàn công nghệ Mỹ nhằm tái định vị chuỗi cung ứng về trong nước.

Chỉ vài giờ sau khi thông tin từ Financial Times được công bố, Tổng thống Trump đã lên tiếng đe dọa sẽ áp mức thuế 25% đối với các sản phẩm của Apple và Samsung nếu hai công ty này không chuyển hoạt động sản xuất về Mỹ.

Châu Á: Điểm đến lý tưởng của các nhân tài từ Harvard

Bên cạnh đó, các trường đại học hàng đầu châu Á đang tận dụng cơ hội hiếm có để thu hút nhân tài quốc tế, trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump đưa ra những chính sách được cho là cản trở khả năng tuyển sinh của Đại học Harvard đối với sinh viên nước ngoài. Theo phóng viên Yifan Yu của Nikkei Asia, những động thái này đã mở ra khoảng trống mà các trường như Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông (HKUST) và Đại học Tokyo nhanh chóng bày tỏ sẵn sàng lấp đầy.

Không dừng lại ở đó, chính quyền Trump cũng đang xem xét khả năng thu hồi quyền làm việc sau tốt nghiệp dành cho sinh viên quốc tế – một đặc quyền vốn được xem là yếu tố then chốt khiến nhiều sinh viên chọn Mỹ làm điểm đến du học.

Sự thay đổi chính sách này có thể tạo ra tác động sâu rộng. Trong năm học 2023–2024, sinh viên đến từ châu Á chiếm hơn 70% tổng số sinh viên quốc tế tại Mỹ. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu các hạn chế được áp dụng, dòng chảy nhân tài toàn cầu – đặc biệt là từ châu Á – có thể chuyển hướng mạnh mẽ sang các trung tâm giáo dục tại châu lục này.

Tham khảo Nikkei Asia