Theo sắc lệnh được ông Trump ký ngày 3/6, mức thuế nhập khẩu thép và nhôm vào Mỹ sẽ tăng từ 25% lên 50% đối với hầu hết các quốc gia, bắt đầu có hiệu lực từ ngày 4/6. Tổng thống Mỹ lý giải động thái này là nhằm “bảo vệ ngành thép nội địa khỏi làn sóng thép giá rẻ ngoại nhập và nhu cầu toàn cầu suy yếu”.
Trong số các nước bị ảnh hưởng có Đức, Ý, Thụy Điển và Hà Lan – những quốc gia xuất khẩu thép lớn của châu Âu vào Mỹ. Tuy nhiên, Vương quốc Anh tạm thời được giữ nguyên mức thuế 25% trong lúc đàm phán nốt chi tiết của “Thỏa thuận Thịnh vượng Kinh tế” (Economic Prosperity Deal – EPD) ký hôm 8/5 giữa ông Trump và Thủ tướng Anh Keir Starmer.
Dẫu vậy, sắc lệnh mới cũng kèm theo điều kiện: nếu Nhà Trắng đánh giá London không tuân thủ đầy đủ thỏa thuận này, mức thuế có thể tăng lên 50% từ ngày 9/7.
Phản ứng trước động thái của Mỹ, Liên minh châu Âu tỏ rõ sự giận dữ. Một người phát ngôn của EU cho biết: “Biện pháp của Mỹ làm xói mòn nghiêm trọng các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra”. Brussels tuyên bố sẽ sẵn sàng áp dụng các biện pháp đối phó, có thể có hiệu lực ngay từ ngày 14/7 hoặc sớm hơn nếu cần thiết.
Thỏa thuận chưa hoàn tất, rủi ro vẫn còn nguyên
Phía Anh thừa nhận rằng mình đang chạy đua với thời gian. Một người phát ngôn chính phủ cho biết: “Chúng tôi vui mừng vì thép Anh không bị áp thêm thuế nhờ vào thỏa thuận đã ký. Nhưng chúng tôi cần tiếp tục làm việc với Mỹ để thực hiện đầy đủ thỏa thuận và loại bỏ hoàn toàn mức thuế 25%”.
Theo nội dung thỏa thuận sơ bộ công bố ngày 8/5, Mỹ sẽ dỡ bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu thép và nhôm từ Anh, đồng thời giảm thuế ô tô xuống còn 10%. Đổi lại, London cam kết đẩy nhanh thủ tục hải quan cho hàng Mỹ và mở cửa thị trường với hàng tỷ USD hàng nông sản, năng lượng, hóa chất và công nghiệp Mỹ, bao gồm cả thịt bò và ethanol.
Nhưng nhiều điểm quan trọng vẫn chưa được giải quyết – đặc biệt là yêu cầu của Mỹ về quyền sở hữu các nhà máy thép Anh. Chính quyền Trump muốn Anh loại bỏ sự kiểm soát của Trung Quốc tại các cơ sở sản xuất thép chiến lược.
British Steel – doanh nghiệp vận hành hai lò cao cuối cùng tại Anh – hiện vẫn do Tập đoàn Jingye (Trung Quốc) sở hữu, dù Chính phủ Anh đã giành quyền kiểm soát thực tế hồi tháng 4 để ngăn công ty đóng cửa.
Tình trạng bấp bênh này có thể khiến Anh phải nhanh chóng tìm kiếm một nhà đầu tư nội địa thay thế hoặc quốc hữu hóa toàn bộ British Steel – một giải pháp đắt đỏ với mức lỗ gần 700.000 bảng mỗi ngày.
Theo UK Steel, Mỹ chiếm khoảng 7% tổng xuất khẩu thép của Anh, tương đương hơn 200.000 tấn mỗi năm, trị giá hơn 400 triệu bảng (532 triệu USD). Bởi vậy, việc giữ được thị trường Mỹ là yếu tố then chốt cho sự sống còn của ngành này.
Tổng Giám đốc UK Steel – ông Gareth Stace – thừa nhận: “Sáng nay, chúng tôi có thể thở phào vì chỉ phải trả 25% thuế, thay vì 50%. Nhưng điều chúng tôi thực sự mong muốn là thuế được gỡ bỏ hoàn toàn như lãnh đạo hai nước đã cam kết.”
Trong khi đó, Bộ trưởng Kinh doanh Anh Jonathan Reynolds đã gặp Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer tại Paris hôm thứ Ba nhằm tăng tốc các cuộc đàm phán. Hai bên nhấn mạnh rằng “người dân và doanh nghiệp hai nước cần sớm cảm nhận được lợi ích của thỏa thuận”.
Trung Quốc
Một điểm nhạy cảm trong toàn bộ thỏa thuận là vấn đề Trung Quốc. Giới quan sát cho rằng yêu cầu của Mỹ về quyền sở hữu nhà máy thép là cách gián tiếp gây sức ép lên Trung Quốc, đồng thời buộc Anh phải giảm phụ thuộc vào dòng vốn và công nghệ từ Bắc Kinh.
Điều này khiến thỏa thuận Anh – Mỹ không chỉ đơn thuần là một thỏa thuận thương mại, mà còn là đòn bẩy địa chính trị trong bối cảnh các nền kinh tế phương Tây đang tìm cách kiềm chế ảnh hưởng công nghiệp của Trung Quốc.
Tuy nhiên, nếu không kịp chốt thỏa thuận trong 5 tuần tới, Vương quốc Anh sẽ gia nhập hàng ngũ các quốc gia châu Âu đang phải hứng chịu mức thuế 50% – một kịch bản có thể gây thêm đau đớn cho ngành công nghiệp vốn đã kiệt quệ.
