Trong thế giới đầu tư, thông minh không hẳn luôn là thế mạnh – ngược lại, đối với một số người, đó lại là cạm bẫy đưa họ đến thất bại. Một chuyên gia tâm lý tài chính gần đây đã chỉ ra rằng, không ít người vốn sở hữu trí tuệ cao lại dễ mắc phải sai lầm lớn: đó là để cảm xúc chi phối quá nhiều, từ đó đưa ra những quyết định thiếu lý trí. Điều này nhận được sự đồng tình mạnh mẽ từ nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett, người luôn đặt sự điềm tĩnh và suy xét tài chính vượt lên trên mọi yếu tố khác.

Chuyên gia nhấn mạnh, khi đám đông thị trường đang dâng cao bởi những lời hứa hẹn lợi nhuận “khủng”, người có IQ cao dễ bị cuốn theo cảm xúc lạc quan, tin rằng họ có thể tránh được rủi ro – trong khi thực tế, lúc đó chính là thời điểm nguy hiểm nhất. Họ đánh mất khả năng phản biện, bỏ qua việc phân tích cẩn thận cơ bản của chứng khoán và phớt lờ nguyên tắc bảo vệ vốn. Điều này tạo ra vòng xoáy nguy hiểm, dẫn đến tham lam quá mức rồi hoảng loạn khi mọi thứ đảo chiều.

Buffett đã nhiều lần nhắc lại những lời dạy từ người thầy đáng kính Benjamin Graham – rằng chính sự nhiệt tình thái quá trong đầu tư là thứ dễ dẫn đến thảm họa. Graham khẳng định: “Trong khi sự nhiệt tình cần thiết cho các thành tựu vĩ đại trong đời sống, trên thị trường chứng khoán, chính nó thường dẫn đến thảm họa.” Không phải ngẫu nhiên mà Buffett đặt trọng tâm vào khả năng kiểm soát cảm xúc hơn là tuổi tác hay kiến thức lý thuyết.

Thực sự, Buffett quan niệm rằng một trong những phẩm chất quan trọng nhất của nhà đầu tư là tâm lý bình thản. Khi mọi người hoảng loạn bán tháo, anh vẫn giữ vững quan điểm phân tích; khi mọi người đua nhau mua mọi lúc, anh ngược dòng, suy xét kỹ trước khi hành động. Lời khuyên nổi tiếng của ông là: hãy giữ bình tĩnh khi người khác hoảng loạn, và tỉnh táo khi người khác tham lam.

Buffett còn khuyến khích việc đầu tư một cách thận trọng, dài hạn và dựa trên sự hiểu biết sâu về doanh nghiệp, thay vì theo đám đông hay bị chi phối bởi phản ứng nhanh của thị trường. Ông tin rằng, ở những thời điểm thị trường đầy biến động, chỉ những người đủ điềm tĩnh, đủ tỉnh táo mới có thể nhìn ra giá trị thực và phản ứng đúng lúc.

Một nguyên tắc khác mà Buffett luôn tuân thủ là “vòng tròn năng lực”. Theo đó, mỗi nhà đầu tư chỉ nên đặt tiền vào lĩnh vực mà mình thực sự hiểu rõ. Ông nhấn mạnh rằng không cần hiểu biết rộng lớn, nhưng phải hiểu rõ giới hạn của mình và tránh đầu tư vượt khỏi lĩnh vực đó. Phải thừa nhận rằng sự tự tin thái quá vào kiến thức sẽ dễ dẫn đến những quyết định rủi ro và đáng tiếc.

Thực trạng này được minh chứng bằng hình ảnh của những nhà tư bản tài giỏi nhưng dễ bị cuốn vào cơn sốt đầu tư, áp dụng chiến lược theo đám đông rồi bán tháo khi thị trường lao dốc. Nhiều nghiên cứu kinh tế hành vi cho thấy những người giao dịch liên tục thường chịu kết quả kém vì chi phí giao dịch, thuế và lệ phí phát sinh. Buffett đã cho thấy thử thách đơn giản này khi ông đánh cược thắng lợi với quỹ đầu tư thụ động theo chỉ số, và cuối cùng quỹ chỉ số hiệu quả hơn nhóm quỹ đầu cơ trả phí cao.

Tóm lại, người đầu tư thông minh vẫn dễ mắc sai lầm nếu để cảm xúc kiểm soát. Sự nhiệt tình không có giới hạn trở thành “kẻ thù” tiềm tàng. Bí quyết mà Buffett đồng ý là thay vì lao theo đám đông, hãy giữ tâm lý vững vàng, bám rõ nguyên tắc đầu tư dài hạn và chỉ dấn thân vào những lĩnh vực mình thật sự hiểu rõ. Những yếu tố này, cộng với kỷ luật và kiên nhẫn, tạo nên sự khác biệt giữa người thắng và người thua trong thị trường.

Theo: CNBC