Trong vòng hơn một thế kỷ qua, ngày 24 tháng 3 đã chứng kiến những khám phá thay đổi cuộc sống con người, từ y học đến thiên văn học.
Nổi bật nhất trong số đó là sự kiện ngày 24 tháng 3 năm 1882, khi nhà khoa học Robert Koch công bố phát hiện vi khuẩn gây bệnh lao – một kẻ giết người thầm lặng từng cướp đi sinh mạng của hàng triệu người.
Lao vẫn là một trong những căn bệnh truyền nhiễm gây tử vong cao trên thế giới. Mỗi ngày có hơn 4.100 người chết vì bệnh lao và gần 28.000 người mắc.
Phát hiện vi khuẩn lao: Bước ngoặt của y học hiện đại
Trước thế kỷ 19, bệnh lao được gọi là “cái chết trắng” – một căn bệnh bí ẩn khiến hàng triệu người trên thế giới rơi vào cảnh tuyệt vọng. Không ai biết chính xác nguyên nhân gây ra nó, và các phương pháp điều trị gần như vô vọng.
Tuy nhiên mọi thứ thay đổi vào ngày 24 tháng 3 năm 1882, khi Robert Koch, một nhà khoa học người Đức, đứng trước Hội Sinh lý học Berlin để công bố khám phá của mình: vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis chính là thủ phạm đứng sau căn bệnh chết người này.
Theo báo cáo của WHO, mặc dù đã đạt được một số thành tựu đáng kể trong công tác chống lao trong thời gian qua, nhưng bệnh lao vẫn tiếp tục là một trong các vấn đề sức khoẻ cộng đồng chính trên toàn cầu.
Koch không chỉ đơn thuần tìm ra vi khuẩn mà còn chứng minh mối liên hệ trực tiếp giữa nó và bệnh lao thông qua các thí nghiệm tỉ mỉ. Ông sử dụng kỹ thuật nhuộm vi khuẩn bằng thuốc nhuộm aniline, sau đó quan sát qua kính hiển vi để phát hiện những vi sinh vật nhỏ bé nhưng nguy hiểm chết người.
Để củng cố phát hiện của mình, Koch nuôi cấy vi khuẩn trong phòng thí nghiệm và lây nhiễm chúng sang động vật, tái tạo chính xác các triệu chứng của bệnh lao. Công trình này không chỉ xác định tác nhân gây bệnh mà còn đặt nền móng cho các phương pháp chẩn đoán khoa học hiện đại.
Tại thời điểm đó, bệnh lao là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới, đặc biệt ở các thành phố đông đúc và điều kiện vệ sinh kém. Phát hiện của Koch đã mở ra một kỷ nguyên mới trong y học, khi con người lần đầu tiên có thể đối mặt với kẻ thù vô hình bằng tri thức thay vì sự sợ hãi.
Dù ông không trực tiếp phát triển thuốc chữa bệnh lao, nhưng khám phá của ông là tiền đề cho sự ra đời của các loại kháng sinh như streptomycin sau này, cũng như các chiến dịch phòng chống bệnh lao trên toàn cầu.
Chính vì tầm quan trọng ấy, ngày 24 tháng 3 được chọn làm Ngày Thế giới Phòng chống Lao, tưởng nhớ công lao của Koch và nhắc nhở nhân loại về cuộc chiến chưa bao giờ chấm dứt với căn bệnh này.
Ý nghĩa của phát hiện ngày 24 tháng 3 năm 1882 trên thực tế còn vượt xa khỏi phạm vi phòng thí nghiệm. Trước khi Koch công bố khám phá của mình, bệnh lao thường bị quy cho những nguyên nhân siêu nhiên hoặc điều kiện thời tiết.
Sự hiểu biết mơ hồ khiến việc điều trị chỉ dựa vào nghỉ ngơi, không khí trong lành, hoặc các bài thuốc dân gian không hiệu quả. Với việc chỉ ra vi khuẩn là nguồn gốc, Koch đã thay đổi cách tiếp cận của y học, chuyển từ chữa trị triệu chứng sang tấn công nguyên nhân gốc rễ.
Công trình của ông cũng truyền cảm hứng cho các nhà khoa học khác nghiên cứu sâu hơn về vi sinh vật và các bệnh truyền nhiễm. Những khái niệm như “tiệt trùng” và “cách ly” bắt đầu được áp dụng rộng rãi, giảm thiểu sự lây lan của bệnh lao và nhiều căn bệnh khác.
Hơn nữa, phương pháp nghiên cứu của Koch – sau này được gọi là “Nguyên tắc Koch” – trở thành tiêu chuẩn vàng trong việc xác định tác nhân gây bệnh, ảnh hưởng đến hàng loạt khám phá y học sau này, từ bệnh dịch hạch đến bệnh tả.
Có thể nói, ngày 24 tháng 3 năm 1882 không chỉ là ngày phát hiện một vi khuẩn, mà còn là ngày khoa học y học bước sang một trang mới, nơi con người bắt đầu giành lại quyền kiểm soát sức khỏe của chính mình.
Ngày 24 tháng 3 không chỉ gắn liền với y học mà còn là thời điểm đánh dấu những cột mốc khác trong lịch sử khoa học. Một ví dụ đáng chú ý là sự kiện ngày 24 tháng 3 năm 1993, khi sao chổi Shoemaker-Levy 9 được phát hiện bởi nhóm nhà thiên văn Carolyn và Eugene Shoemaker cùng David Levy tại Đài thiên văn Palomar, California, Hoa Kỳ.
Khám phá này đã thu hút sự chú ý toàn cầu khi sao chổi va chạm với sao Mộc vào năm 1994, cung cấp dữ liệu quý giá về khí quyển của hành tinh khổng lồ này và tác động của các thiên thể trong Hệ Mặt Trời. Sự kiện ấy không chỉ là một thành công của thiên văn học mà còn mở ra những câu hỏi mới về vũ trụ, nhắc nhở chúng ta về sự rộng lớn và bí ẩn của không gian bao la.
Nhìn lại những gì diễn ra vào ngày 24 tháng 3 qua các năm, từ phát hiện vi khuẩn lao đến quan sát các thiên thể, chúng ta thấy được sức mạnh của khoa học trong việc thay đổi cuộc sống và mở rộng tầm nhìn của nhân loại.
