Tờ Financial Times (FT) cho hay mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) Qwen của Alibaba đã được Apple chọn để chạy các chức năng AI trên iPhone tại Trung Quốc, trong khi Jack Ma xuất hiện trở lại trên truyền thông cùng nhà lãnh đạo đất nước.

Đáng nói hơn, Apple đã cân nhắc DeepSeek, nhưng nhà táo khuyết cuối cùng lại chọn đế chế của Jack Ma cho thị trường Trung Quốc.

Những dấu hiệu này đã cho thấy sự hồi sinh ngoạn mục của Jack Ma cũng như Alibaba, nhưng đằng sau đó là cả một canh bạc mang tên trí thông minh nhân tạo (AI) của huyền thoại làng công nghệ Trung Quốc trong thời gian ở ẩn.

Tháng 2/2025, Alibaba tuyên bố sẵn sàng chi 380 tỷ Nhân dân tệ (52,5 tỷ USD) để xây dựng cơ sở hạ tầng AI trong 3 năm tới, nhiều hơn tổng số tiền mà tập đoàn này đã chi trong 10 năm qua.

Theo FT, chính Jack Ma đã âm thầm chủ trì cuộc chuyển đổi chiến lược này khi vẫn đang bị “lưu đày”.

Xin được nhắc rằng vào cuối năm 2022, khi Trung Quốc đang nới lỏng ba năm kiểm soát đại dịch thì Alibaba, đế chế thương mại điện tử (TMĐT) khổng lồ của Jack Ma đã bị các cơ quan quản lý điều tra còn đối thủ cạnh tranh thì lấy mất thị phần.

Giá cổ phiếu của công ty đã giảm 80% so với mức đỉnh điểm. Bản thân vị tỷ phú này đã chuyển đến Tokyo, rút lui khỏi tầm nhìn của công chúng sau khi mất đi sự ủng hộ của Bắc Kinh.

Thế rồi nguồn tin thân cận của FT cho hay vào tháng 11/2024, sự thành công của ChatGPT đã khiến Jack Ma nhận ra Alibaba đang sa sút đến mức nào khi đế chế của mình không còn chạy đua những công nghệ tiên tiến nhất trên thế giới.

Kể từ đó, Jack Ma đã âm thầm gieo mầm hàng loạt cuộc chuyển đổi, từ tập trung phát triển TMĐT sang AI.

Trong 2 năm kể từ khi ChatGPT ra mắt, Jack Ma đã thầm lặng chủ trì một cuộc chuyển mình chiến lược được kỳ vọng sẽ đưa Alibaba vào vị trí dẫn đầu trong nỗ lực triển khai AI trên toàn quốc của Trung Quốc.

Tờ FT nhận định Alibaba đang có vị thế cao nhất trong việc tận dụng sự bùng nổ AI tại Trung Quốc chứ không phải DeepSeek. Trong ba năm qua, gã khổng lồ công nghệ này đã tăng cường đầu tư vào AI, hỗ trợ các công ty khởi nghiệp, chi tiêu xa xỉ cho chip và thuê hàng chục nhà nghiên cứu.

Thành công của Qwen với Apple chỉ là một trong số vô vàn những thành công mà Alibaba đang hướng tới. Hiện Qwen cũng đang là LLM dẫn đầu thị trường Trung Quốc.

Đặc biệt động thái mang tính biểu tượng khi Jack Ma được chọn ngồi ở hàng ghế đầu cùng với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp khác tại một cuộc họp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 2/2025 đã kích thích các nhà đầu tư.

Giá cổ phiếu Alibaba đã tăng vọt 66% kể từ đầu năm đến nay.

Âm thầm cải tổ

Sự sụp đổ của Alibaba diễn ra rất nhanh khi vào đầu tháng 11/2020, đây là một trong những công ty có giá trị nhất thế giới với kế hoạch huy động phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) lớn nhất thế giới trị giá 34,5 tỷ USD cho Ant Group.

Thế nhưng những phát ngôn “vạ miệng” của Jack Ma đã khiến Trung Quốc đột ngột hủy bỏ đợt IPO của Ant, còn nhà sáng lập này thì bị triệu tập đến Bắc Kinh.

Kể từ đó, Jack Ma biến mất khỏi tầm mắt công chúng còn cổ phiếu Alibaba lao dốc. Hãng Ant đã phải trải qua 3 năm bị điều tra trước khi chịu án phạt lên tới hàng tỷ USD, đồng thời có động thái chia tách nhằm giảm sức mạnh độc quyền của công ty.

Tệ hơn, mảng TMĐT cốt lõi của Alibaba dần mất thị phần cho đối thủ khi những người mua sắm thuộc tầng lớp trung lưu trước đây trung thành với Taobao và Tmall thì nay bắt đầu đổ xô đến nền tảng giá rẻ của PDD Holdings (PDD, Temu).

Trong khi đó, ByteDance (TikTok) đã thu hút những người mua sắm trẻ tuổi bằng các video ngắn gây nghiện cùng làn sóng livestream bán hàng.

Lợi nhuận của Alibaba đã giảm xuống còn 10 tỷ USD vào năm 2023, ít hơn một nửa so với mức đỉnh điểm hai năm trước đó.

Vào thời điểm đó, mặc dù Jack Ma đã từ chức khỏi mọi chức vụ chính thức tại Alibaba nhưng tỷ phú này vẫn giữ liên lạc chặt chẽ với các giám đốc điều hành của công ty và vẫn là người ra quyết định quan trọng về các chiến lược của công ty.

Dù cố gắng hạ thấp ảnh hưởng từ sự ra đi của bản thân đến Alibaba nhưng sau khi chứng kiến đế chế của mình lung lay dữ dội, Jack Ma đã buộc phải hành động.

Đầu tiên, Jack Ma quyết định đưa người đồng sáng lập và đồng minh thân cận nhất của mình là Joe Tsai lên làm chủ tịch để ổn định tình hình

Nguồn tin của FT cho biết ban đầu Tsai không hứng thú với việc điều hành Alibaba nhưng chính Jack Ma đã thuyết phục ông tham gia. Vị tân chủ tịch này được giao nhiệm vụ thoái vốn khỏi nhiều tài sản không mang tính chiến lược và cải thiện vị thế của công ty với các nhà đầu tư.

Nỗ lực đầu tiên của Alibaba là chia tập đoàn thành 6 đơn vị quản lý độc lập nhưng đã buộc phải ngừng sau 6 tháng vì tâm lý nhà đầu tư chứng khoán quá yếu để chấp nhận.

Vì vậy Jack Ma và Tsai quyết định một chiến lược khác: Biến Alibaba từ một hãng TMĐT thành tập đoàn AI.

Sau đó, chuyên gia công nghệ Eddie Wu đã được chọn để kế nhiệm Daniel Zhang làm giám đốc điều hành.

Alibaba bắt đầu thực hiện một số khoản đầu tư nhỏ vào nghiên cứu LLM vào năm 2019. Đến khi ChatGPT bùng nổ thì công ty xây dựng thêm một nhóm nghiên cứu nội bộ cũng như bắt đầu rót tiền vào các công ty khởi nghiệp LLM.

Những khoản đầu tư này được quản lý bởi cựu CEO Zhang, người vẫn đang làm việc tại Alibaba với tư cách là giám đốc mảng điện toán đám mây.

Tuy nhiên CEO mới Eddie Wu đã phản đối với Jack Ma và Tsai khi cho rằng AI và điện toán đám mây sẽ mở ra chìa khóa tương lai cho Alibaba, bởi vậy nên được chính CEO nắm giữ.

Vậy là trong lễ ra mắt tháng 9/2023, Alibaba tuyên bố CEO Wu sẽ quản lý cả mảng điện toán đám mây, vốn từng được giao cho cựu CEO Zhang.

Với sự hậu thuẫn của Jack Ma và Tsai, CEO Wu bắt đầu bán hầu hết những bộ phận bán lẻ đang gặp khó khăn của Alibaba để phân bổ lại nguồn lực cho AI.

Đánh bại DeepSeek

Trong 15 tháng kể từ khi đảm nhiệm, CEO Wu đã chi 81 tỷ Nhân dân tệ (11 tỷ USD) cho chi tiêu vốn, tăng từ 34 tỷ Nhân dân tệ cách đây 15 tháng.

Công ty đã đổ tiền vào các công ty khởi nghiệp, bao gồm Moonshot, MiniMax và Zhipu, với phần lớn khoản đầu tư vào điện toán đám mây và AI.

Alibaba cũng đã tăng cường đội ngũ đào tạo mô hình của mình tại Qwen lên khoảng 100 người, trở thành một trong những đội ngũ nghiên cứu LLM lớn nhất Trung Quốc, đồng thời nhóm này cũng bắt đầu đưa ra ngày càng nhiều mô hình cạnh tranh hơn.

Trong khi nhà sản xuất iPhone sử dụng LLM của OpenAI tại Hoa Kỳ và các thị trường phương Tây khác, thì đối với thị trường Trung Quốc, họ phải lựa chọn một trong những mô hình đã được phê duyệt do một công ty trong nước phát triển và Qwen là cái tên được chọn.

Nguồn tin của FT cho hay Apple đã cân nhắc các mô hình tiên tiến tương tự khác của Trung Quốc nhưng đã chọn Qwen vì quan hệ đối tác này đòi hỏi sự hỗ trợ đáng kể từ các kỹ sư chuyên dụng và các nguồn lực nền tảng, những thứ không có sẵn tại các công ty khởi nghiệp nhỏ hơn như DeepSeek.

Thêm nữa, vị trí dẫn đầu của Alibaba trong mảng điện toán đám mây cùng nguồn lực cơ sở hạ tầng khiến Qwen hấp dẫn hơn so với DeepSeek, nhất là các khách hàng doanh nghiệp đang tìm kiếm giải pháp đáng tin cậy lâu dài.

“Cuộc đua LLM là một cuộc chạy marathon chứ không chỉ là về hiệu suất của mô hình. Qwen có hiệu suất mạnh mẽ, trong khi mảng điện toán đám mây AliCloud có phạm vi bao phủ toàn diện hơn cho các nền tảng AI”, Phó chủ tịch Charlie Dai tại Forrester cho biết.

Tuy nhiên theo FT, trong khi Alibaba đã phát hành các mô hình AI ngày càng cạnh tranh thì họ lại không nhận được nhiều sự chú ý bên ngoài Trung Quốc do mọi người đổ dồn về OpenAI, Microsoft, Alphabet (Google), xAI của Elon Musk hay DeepSeek.

Hiện Alibaba đã lập ngân sách 39 tỷ Nhân dân tệ trong năm nay để mua chip AI, nhiều hơn 50% so năm ngoái và còn có thể cao hơn nếu tăng trưởng vượt kỳ vọng.

Ngoài ra, Alibaba cũng đang tìm cách cạnh tranh thu hút 1,1 tỷ cư dân mạng ở Trung Quốc khi áp dụng AI vào các sản phẩm thực tế.

Trong khi Qwen và Quark là câu trả lời của Alibaba cho ChatGPT và Gemini thì họ cũng đang phải cạnh tranh trực tiếp với Doubao của ByteDance và Yuanbao của Tencent, đi kèm với đó là những startup do DeepSeek dẫn đầu.

Tháng 3/2025, Qwen đã phát hành mẫu mới nhất của mình mang tên QwQ-32B, có thể tiết kiệm chi phí hơn R1 của DeepSeek dù cùng hiệu suất.

Ngoài ra, Alibaba đang đặt cược lớn vào Quark, một ứng dụng trình duyệt dùng trợ lý AI có khả năng suy luận.

Ngay cả các đơn vị TMĐT cốt lõi bao gồm Taobao và Tmall cũng đang được khuyến khích áp dụng nhiều công nghệ AI hơn. Các nhóm đang hợp tác chặt chẽ với các kỹ sư của Qwen để cùng phát triển các chức năng cải thiện hiệu quả và trải nghiệm của người dùng.

Trong cuộc họp báo cáo tài chính tháng 2/2025, CEO Wu tuyên bố mục tiêu của Alibaba là đạt được trí tuệ nhân tạo tổng quát hay AGI, nghĩa là AI có khả năng tư duy phản biện giống con người.

*Nguồn: FT