(Ảnh minh hoạ: Unsplash)
Thế giới đang già đi với tốc độ chưa từng có. Theo Liên hợp quốc, đến năm 2030, cứ 6 người trên hành tinh thì có 1 người trên 60 tuổi. Đến năm 2050, số người trên 60 tuổi sẽ đạt gần 2,1 tỷ – tăng gấp đôi so với năm 2020. Già hóa dân số từ lâu đã bị coi là một gánh nặng kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, xu hướng gần đây cho thấy điều ngược lại: “nền kinh tế tóc bạc” (silver economy) đang trở thành động lực tăng trưởng mới, mở ra cơ hội kinh doanh khổng lồ trên toàn cầu.
Khách hàng mới của nền kinh tế
Tại Mỹ và châu Âu, thị trường người tiêu dùng trên 60 tuổi chiếm hơn 50% tổng chi tiêu. Theo McKinsey, riêng nhóm 55-75 tuổi ở Mỹ hiện nắm giữ gần 70% tổng tài sản hộ gia đình và đóng góp 45% doanh thu ngành bán lẻ. Họ là khách hàng trung thành của các thương hiệu chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng, du lịch và dịch vụ cá nhân hóa.
Giỏ hàng chất đầy thực phẩm tại một cửa hàng châu Á ở California, ngày 3/4/2025. (Ảnh: AP)
Không chỉ vậy, người cao tuổi ngày càng thành thạo công nghệ. Báo cáo của AARP (Hiệp hội người cao tuổi Mỹ) cho thấy 73% người trên 60 tại Mỹ sở hữu điện thoại thông minh, hơn 60% sử dụng mạng xã hội hàng ngày. Điều này mở ra cánh cửa cho các nền tảng công nghệ – từ ứng dụng sức khỏe như MyFitnessPal, đến các khóa học trực tuyến, dịch vụ ngân hàng số, trợ lý ảo được thiết kế riêng cho người cao tuổi.
Trung Quốc cũng đang chứng kiến một cuộc chuyển dịch tương tự. Với hơn 280 triệu người trên 60 tuổi – chiếm gần 20% dân số, Trung Quốc đặt mục tiêu xây dựng “nền kinh tế tuổi già” trị giá hơn 30 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 4,2 nghìn tỷ USD) vào năm 2035. Theo Nikkei Asia, các công ty khởi nghiệp như Pinetree Care đang phát triển mô hình chăm sóc sức khỏe tại nhà cho người già, kết hợp giữa bác sĩ, trí tuệ nhân tạo và thiết bị theo dõi các chỉ số sinh tồn.
Không chỉ chăm sóc – mà còn tạo ra việc làm
Nhiều nước đã thay đổi cách nhìn về lực lượng lao động cao tuổi. Thay vì coi người trên 60 là “nghỉ hưu”, ngày càng nhiều chính phủ khuyến khích làm việc linh hoạt: bán thời gian hoặc theo dự án. Ở Đức, 20% người trên 65 vẫn còn làm việc. Tại Hàn Quốc, hơn 34% nhóm 65-70 tuổi tiếp tục lao động – không chỉ vì thu nhập, mà còn để duy trì kết nối xã hội và sức khỏe tinh thần.
(Ảnh minh hoạ: Unsplash)
Doanh nghiệp cũng đang thiết kế lại môi trường làm việc để thu hút người cao tuổi. Các tập đoàn như BMW tại Đức, Aeon tại Nhật hay Starbucks tại Mỹ đều triển khai chương trình tuyển dụng lao động lớn tuổi, với thiết kế chỗ ngồi công thái học, đào tạo kỹ năng số và các cơ chế làm việc linh hoạt.
“Nền kinh tế tóc bạc” ở Việt Nam
Việt Nam đang tiến nhanh vào giai đoạn già hóa. Theo Tổng cục Thống kê, đến năm 2036, nước ta sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già với hơn 20% dân số trên 60 tuổi. Tuy nhiên, thay vì chỉ lo lắng về an sinh, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần chủ động đón đầu “nền kinh tế tóc bạc”.
Công nhân phơi nhang tại một xưởng nhỏ ở TP.HCM ngày 19/6/2025. (Ảnh: Anadolu)
Nhiều cơ hội đang mở ra: thị trường bảo hiểm nhân thọ, dịch vụ chăm sóc tại nhà, công nghệ y tế, sản phẩm chức năng, du lịch cho người cao tuổi, nhà ở thân thiện với người già… đều đang thiếu vắng nhà đầu tư bài bản. Tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, các mô hình viện dưỡng lão tư nhân như Thiên Đức hay Diên Hồng mới chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ nhu cầu. Trong khi đó, các doanh nghiệp bất động sản, công nghệ và y tế trong nước vẫn chưa hình thành chiến lược dài hạn để phục vụ nhóm khách hàng cao tuổi.
Ngoài ra, thị trường lao động cho người trên 60 vẫn bị bỏ ngỏ. Nếu được đào tạo lại và hỗ trợ kỹ thuật, người cao tuổi hoàn toàn có thể làm việc trong các lĩnh vực như giảng dạy, cố vấn, dịch vụ cộng đồng, trông giữ trẻ em… Vấn đề là cần cơ chế pháp lý và chính sách khuyến khích rõ ràng để doanh nghiệp và người lao động yên tâm tham gia.
Từ thách thức thành cơ hội
Trong bối cảnh tăng trưởng dân số chậm lại và áp lực an sinh ngày càng lớn, “nền kinh tế tóc bạc” không còn là lựa chọn – mà là tất yếu. Đầu tư vào các ngành phục vụ người cao tuổi tạo ra việc làm, tăng trưởng và thu nhập cho doanh nghiệp, giảm gánh nặng cho hệ thống y tế và an sinh.
Xe máy lưu thông trước các tòa nhà cao tầng ở Hà Nội ngày 30/6/2025. (Ảnh: AFP)
Điều quan trọng là Việt Nam cần hành động sớm, khi cửa sổ dân số vàng vẫn còn. Nếu chờ đến khi dân số già hóa mạnh mẽ mà chưa có sự chuẩn bị, chi phí chuyển đổi sẽ rất lớn. Ngược lại, nếu đi trước, Việt Nam có thể xây dựng một hệ sinh thái dịch vụ và sản phẩm cho người cao tuổi, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu ra thị trường khu vực.
Trong một thế giới mà người già ngày càng năng động, tiêu dùng nhiều, sống lâu hơn, “nền kinh tế tóc bạc” chính là mảnh đất màu mỡ cho sáng tạo, khởi nghiệp và cải cách chính sách. Thay vì coi đây là thách thức, đã đến lúc nhìn nhận người cao tuổi như một tài sản xã hội – là chìa khóa cho tăng trưởng bền vững.
