Phát biểu tại tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân” do Báo Người Lao Động tổ chức sáng 20-3, ông Lê Trí Thông, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP HCM, Tổng giám đốc Công ty Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ), cho rằng hiện nay, kinh tế Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên của sự vươn mình. Khác với việc “phá rào” trước đây, để vươn mình, chúng ta cần tìm đúng lối đi, xác định những mũi nhọn chiến lược và thực hiện những đặt cược chiến lược.

Ông Thông đặt vấn đề những bản vẽ chiến lược này cần được xây dựng cùng nhau — nên đặt cược vào ngành bán dẫn hay công nghệ sinh học? Như Trung Quốc đã đặt cược vào ngành xe điện, họ có chiến lược rõ ràng từ chính sách nhà nước cho đến các cơ chế kết nối doanh nghiệp (DN), tạo ra sức bật mạnh mẽ…

Nếu trước đây, “hệ điều hành” của giai đoạn đổi mới là câu chuyện phá rào, khai phóng các nguồn lực, thì hiện tại, “hệ điều hành” của kỷ nguyên vươn tầm cần đến trí tuệ, sự sáng tạo cùng với những chính sách, bản vẽ chiến lược và sự chèo lái của doanh nghiệp. Nếu có chiến lược rõ ràng trong 1–2 năm tới, quá trình thực thi sẽ được đẩy nhanh và hiệu quả hơn.

Về thể chế, nhà nước cần mở rộng con đường cho DN, tăng cường các nguồn đầu tư, thúc đẩy dòng vốn, đồng thời nâng cao trình độ của các “tay lái” — tức là các doanh nghiệp tư nhân. Cần chuyển từ “đường quốc lộ” thành “cao tốc” để doanh nghiệp tư nhân có thể bứt phá, đóng góp nhiều hơn vào nền kinh tế.

Muốn khu vực doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn, cần có các chương trình đào tạo nâng cao để giúp DN tư nhân vươn tầm. Bởi ngay cả các doanh nghiệp lớn của Việt Nam hiện tại cũng chỉ đang ở mức trung bình của thế giới. Cần vượt qua bẫy trung bình, để trong kỷ nguyên vươn mình, hệ điều hành của nền kinh tế phải khác với kỷ nguyên đổi mới và khai phóng trước đây.

Ông Thông cũng đề xuất Việt Nam có thể xây dựng các quỹ đầu tư chung giữa khu vực công và tư. Việc triển khai công – tư nên được thực hiện theo cơ chế thị trường, với các quyết định đầu tư dựa trên tính thị trường. Trong kỷ nguyên vươn mình, sự kết nối trong hệ điều hành là rất quan trọng — kết nối giữa DN và chính sách, giữa DN với DN. Cần xây dựng các doanh nghiệp dân tộc có khả năng dẫn dắt và hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ hơn. Đồng thời, cần tạo ra các cơ chế để các DN này có thể chia sẻ và hợp tác nhằm hình thành một hệ sinh thái doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững.

Mô hình của Hàn Quốc trước năm 1997 là một ví dụ điển hình. Khi đó, họ tập trung phát triển các chaebol, tạo ra các “nắm đấm thép” để thu hút nguồn lực, phát triển tập trung vào doanh nghiệp nhà nước. Đây là chiến lược đáng để Việt Nam tham khảo và điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh trong nước.

Liên quan đến ngành vàng trang sức, Tổng giám đốc Công ty Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận kiến nghị cần có sự phân tách rõ ràng giữa vàng trang sức và vàng miếng — dù cùng là vàng nguyên liệu nhưng tính chất và mục đích sử dụng là khác nhau. Áp lực từ tỷ giá khiến nhà nước phải hạn chế nhập khẩu vàng, nhưng nếu coi vàng trang sức là sản phẩm tiêu dùng thông thường, thì nhu cầu nhập khẩu vàng để sản xuất vàng trang sức chỉ khoảng 1–2 tỉ USD/năm — ngang với các ngành khác như mỹ phẩm hay điện thoại.

Trong khi đó, ngành sản xuất vàng trang sức của Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn dù có tiềm năng rất lớn. PNJ từng được trao giải thưởng chế tác trang sức hàng đầu châu Á. Để xây dựng được đội ngũ nghệ nhân lành nghề với kinh nghiệm trên 5 năm, PNJ đã đầu tư một thời gian dài để đào tạo.

Tuy nhiên, thực tế là nhiều lao động có tay nghề cao trong ngành đang chuyển sang các lĩnh vực khác. Đây là điều đáng lo ngại, bởi tiềm lực của lực lượng lao động lành nghề trong ngành trang sức của Việt Nam không thua kém so với Thái Lan hay Indonesia. Việt Nam hoàn toàn có khả năng phát triển ngành trang sức thành ngành xuất khẩu mạnh.

Do đó, doanh nghiệp kiến nghị nhà nước cần có chính sách hỗ trợ ngành vàng trang sức, tránh việc gom chung vàng nguyên liệu và vàng miếng vào một nhóm, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Đồng thời, cần tạo điều kiện để xuất khẩu sản phẩm vàng trang sức, thu về ngoại tệ cho đất nước.