Trên thực tế, việc Na Uy có nhiều xe điện trên đầu người nhất thế giới không phải là chuyện ngẫu nhiên. Kể từ những năm 1990, chủ sở hữu xe điện ở Na Uy đã được hỗ trợ bởi các chính sách như giảm thuế, tiếp cận làn xe buýt và giảm phí cầu đường. Ngày nay, gần 90% doanh số bán ô tô mới là xe điện và chúng sẽ là loại xe chở khách phổ biến nhất trên đường phố Na Uy vào năm 2032.
Na Uy là “tấm gương” cho EU, Vương quốc Anh và các quốc gia khác trong việc ban hành luật cấm ô tô động cơ đốt trong. Báo cáo của DNV về quá trình chuyển đổi năng lượng của Na Uy chứng minh rằng mặc dù có nhiều điều đáng ngưỡng mộ về các chính sách xe điện tiến bộ của nước này, nhưng việc điện khí hóa giao thông đường bộ cũng gặp phải nhiều thách thức.
Bài học từ chính sách
Việc người dân Na Uy tiếp nhận xe điện ấn tượng như vậy chỉ có thể thực hiện được nhờ chính sách hỗ trợ của chính phủ. Tuy vậy, khi doanh số bán xe điện tăng vọt, nhiều cơ chế chính sách quan trọng đã bị thu hồi.
Xe điện từng được miễn thuế, nhưng người ta cho rằng điều này chỉ có lợi cho một nhóm người mua xe ít ỏi và không có ích lợi lớn đối với tiền thuế của người dân. Tương tự như vậy, những người lái xe điện từng được sử dụng làn xe buýt ở Oslo, nhưng đặc quyền này đã bị xóa bỏ.
Hiện tại, vẫn chưa rõ liệu Na Uy có đạt được mục tiêu không bán ô tô động cơ đốt trong vào năm 2025 hay không, mặc dù quốc gia này đã khá gần vạch đích.
Các quốc gia đang cố gắng tăng cường sử dụng xe điện cũng đang có những cuộc thảo luận tương tự, nhưng họ đang bắt đầu thảo luận ở giai đoạn mà doanh số bán xe điện và thị phần xe điện còn thấp hơn nhiều.
Vào năm 2022, mức giảm thuế bán hàng đối với xe điện tại Anh đã bị xóa bỏ để hệ thống trở nên “công bằng hơn” và mục tiêu cấm xe động cơ đốt trong đã được chuyển lại đến năm 2035. Hiện tại, chính phủ mới đã khôi phục mục tiêu năm 2030 và các công ty ô tô đang vận động hành lang để tái áp dụng mức giảm thuế. Nhưng trong khi thị trường xe điện tương đối trưởng thành ở Na Uy khi các chính sách này được thay đổi, thì hiện tại ở Anh chỉ có chưa đến 20% doanh số bán xe mới là xe điện.
Khác biệt thành thị và nông thôn
Bạn có thể lái xe dọc theo Đường hầm Opera – dài sáu km dưới trung tâm thành phố Oslo – và chỉ nhìn thấy xe điện. Câu chuyện sẽ rất khác nếu bạn lái xe giữa các cộng đồng biệt lập ở những nơi khác trong cả nước. Khoảng 40% ô tô là xe điện ở Oslo trong khi ở Finnmark, cực bắc của đất nước, con số đó chỉ là 8%.
Việc giảm thuế là một yếu tố thúc đẩy quan trọng, nhưng tính khả dụng của xe điện có ý nghĩa đặc biệt lớn đối với các khu dân cư ở xa. Mối lo ngại về “phạm vi hoạt động” sẽ được giải quyết khi DNV dự báo số lượng bộ sạc nhanh sẽ tăng gấp đôi trên khắp Na Uy trong thập kỷ tới. Phạm vi hoạt động ngày càng tăng của pin cũng sẽ làm giảm bớt nỗi lo lắng về việc bị mắc kẹt vào một buổi tối gió lớn ở Nordland.
Giải quyết thách thức điện khí hóa
Việc đưa xe điện vào sử dụng không chỉ đơn giản là đổi một chiếc xe này lấy một chiếc xe khác. Đây là một phần của xu hướng điện khí hóa sâu hơn đòi hỏi sự hỗ trợ và lập kế hoạch chính sách toàn diện. Kinh nghiệm của Na Uy cho thấy rõ điều đó.
Mặc dù Na Uy có điểm khởi đầu đáng mơ ước là tài chính công mạnh và dân số ít, chuyên môn sâu về năng lượng và hệ thống năng lượng điện khí hóa lớn thứ hai thế giới, nhưng nước này vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng.
Nhu cầu điện sẽ tăng 60% vào năm 2040 và mặc dù vấn đề này đã được đưa ra trong một thời gian, nước này vẫn chưa có đủ nguồn điện để sản xuất. Do đó, Na Uy sẽ bị thâm hụt điện ròng trong những năm tới, một tình thế bất thường đối với một quốc gia vốn là nước xuất khẩu điện ròng.
Sản lượng điện của Na Uy chủ yếu đến từ thủy điện, nhưng để đáp ứng nhu cầu mới, nước này cần phải đa dạng hóa các nguồn sản xuất. Xây dựng các cơ sở điện gió – giải pháp khả thi nhất – đã bị đình trệ trong những năm gần đây.
Xây dựng điện gió tốn nhiều thời gian, và sự phản đối của công chúng đối với điện gió trên bờ và chi phí cao của điện gió ngoài khơi đang làm chậm quá trình xây dựng. Theo dự kiến, Na Uy sẽ trở lại tình trạng thặng dư điện vào giữa những năm 2030.
Có lẽ bài học giá trị nhất từ kinh nghiệm của Na Uy là cần phải có tư duy rộng rãi, toàn hệ thống cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Điện giá rẻ là trụ cột của ngành công nghiệp Na Uy, nhưng với nhu cầu tăng cao do điện khí hóa giao thông đường bộ và các lĩnh vực khác, chi phí điện sẽ tăng. Mặc dù có nhiều điều đáng ngưỡng mộ về cách Na Uy triển khai xe điện, nhưng việc thiếu công suất điện bổ sung đã gây ra tác động lan tỏa đến các nơi khác trong hệ thống điện.
Tham khảo Forbes
