Ngày 18/3/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã điện đàm với nhau. Đây là cuộc điện đàm lần thứ hai của ông Trump với nhà lãnh đạo Nga Putin kể từ khi ông nhậm chức Tổng thống ngày 20/1/2025. Cuộc điện đàm lần này diễn ra sau các cuộc đàm phán Mỹ – Ukraine tại thành phố Jeddah của Ả Rập Saudi đạt được thoả thuận ngừng bắn tạm thời 30 ngày.

Nội dung điện đàm giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Putin

Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Mỹ Donald Trump, đã có cuộc điện đàm quan trọng kéo dài khoảng hai tiếng rưỡi đồng hồ về giải pháp cho cuộc xung đột ở Ukraine.

Cả Moscow và Washington đều tuyên bố Tổng thống Putin và Tổng thống Trump đã trao đổi quan điểm thẳng thắn và chi tiết về tình hình cuộc xung đột Nga – Ukraine, một số vấn đề khu vực khác và quan hệ song phương.

Tổng thống Trump đề xuất ngừng bắn, tránh tấn công vào các cơ sở năng lượng và hạ tầng trong 30 ngày của hai bên. Ông Putin hoan nghênh đề nghị này, nhưng trước mắt không chấp nhận ngừng bắn toàn diện và ngay lập tức ở Ukraine. Phía Nga nêu ra các vấn đề cần phải giải quyết trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, trong đó quan trọng nhất là cần thiết phải có một cơ chế giám sát chặt chẽ lệnh ngừng bắn cũng như chấm dứt việc huy động lực lượng và tái vũ trang ở Ukraine.

Đồng thời, ông Putin đưa ra điều kiện tiên quyết để ngăn chặn xung đột leo thang là viện trợ quân sự và cung cấp thông tin tình báo của nước ngoài cho Kiev phải chấm dứt hoàn toàn.

Tổng thống Putin và Trump nhất trí sẽ tiếp tục liên lạc với nhau về mọi vấn đề đã thảo luận trong cuộc điện đàm, đồng thời khẳng định quyết tâm tiếp tục nỗ lực để giải quyết xung đột ở Ukraine. Các cuộc đàm phán kỹ thuật về việc thực hiện lệnh ngừng bắn hoàn toàn và hòa bình vĩnh viễn đã vào bắt đầu ngày 23/3/2025 tại Ả Rập Saudi.

Hai nhà lãnh đạo cũng nhất trí về một cuộc trao đổi tù binh giữa Nga và Ukraine, với 175 tù binh mỗi bên được trả tự do. Nga cũng trao trả 23 binh sĩ Ukraine bị thương nặng “như một cử chỉ thiện chí”.

Tổng thống Putin đồng ý với đề xuất của Tổng thống Trump về “an toàn hàng hải ở Biển Đen” và thoả thuận khởi động các cuộc đàm phán để làm rõ thêm chi tiết về sáng kiến này.

Về quan hệ song phương, hai nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bình thường hóa quan hệ song phương, đồng thời thừa nhận trách nhiệm chung của Nga và Mỹ trong việc đảm bảo an ninh và ổn định toàn cầu. Hai nước sẽ xem xét một loạt các lĩnh vực mà hai nước có thể hợp tác cùng có lợi, nhiều hiệp định kinh tế lớn sẽ được ký kết.

Hai bên đồng ý phối hợp để ổn định các khu vực khủng hoảng, cũng như tăng cường hợp tác về kiểm soát vũ khí hạt nhân và an ninh toàn cầu. Điều này, theo hai nhà lãnh đạo, sẽ góp phần cải thiện quan hệ song phương giữa Nga và Mỹ.

Tổng thống Putin và Trump cũng thảo luận về tình hình ở Trung Đông và khu vực Biển Đỏ, nơi Mỹ đang mở chiến dịch quân sự chống lại người Houthis, các nỗ lực chung nhằm giải quyết khủng hoảng và hợp tác về không phổ biến vũ khí hạt nhân và an toàn hạt nhân.

Điện Kremlin cho biết, Tổng thống Putin cũng đã thu hút sự chú ý của ông Trump về “những hành động mà Ukraine gây ra đối với dân thường Kursk”.

Đáp lại yêu cầu của Tổng thống Trump về việc “tha mạng sống” cho các binh sĩ Ukraine bị bao vây tại Kursk, Tổng thống Putin cam kết những binh sĩ Ukraine đầu hàng sẽ được đảm bảo an toàn và được đối xử theo đúng luật pháp Nga cũng như các tiêu chuẩn nhân đạo quốc tế.

Tổng thống Trump ủng hộ ý tưởng của Tổng thống Putin về việc tổ chức các trận đấu khúc côn cầu giữa các cầu thủ NHL và KHL tại Mỹ và Nga.

Hai nhà lãnh đạo tái khẳng định cam kết tiếp tục nỗ lực giải quyết xung đột Ukraine thông qua kênh song phương, tích hợp các đề xuất đã thảo luận. Để thực hiện mục tiêu này, hai nước đã thành lập ngay các nhóm làm việc cấp chuyên gia và các cuộc “đàm phán kỹ thuật” về lệnh ngừng bắn và giải pháp lâu dài đã được bắt đầu vào ngày 23/3/2025 tại thành phố Jeddah của Ả Rập Saudi.

Ông Putin bày tỏ với ông Trump rằng ông sẵn sàng hợp tác để tìm ra giải pháp bền vững cho cuộc khủng hoảng ở Ukraine. Điện Kremlin cho biết trong một tuyên bố, một trong những ví dụ tích cực là cuộc bỏ phiếu nhất trí tại Liên Hợp Quốc về nghị quyết liên quan đến xung đột ở Ukraine.

Moscow và Washington tỏ sự lạc quan về các cuộc đàm phán gần đây, nhưng đồng ý rằng các vấn đề nổi cộm quan trọng nhất liên quan đến xung đột Ukraine chỉ có thể được giải quyết thông qua tiếp xúc cấp cao.

Theo Điện Kremlin, Nga coi “việc loại bỏ các nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng”, “đáp ứng các lợi ích chính đáng của Nga trong lĩnh vực an ninh”.

Tổng thống Trump và Tổng thống Putin cũng nhất trí rằng “Iran không bao giờ được tiêu diệt Israel”. Nhìn chung, hai tổng thống đánh giá quan hệ Mỹ – Nga có tiềm năng to lớn, các hiệp định hợp tác kinh tế lớn và sự ổn định địa chính trị sẽ được ký kết “khi hòa bình được lập lại”.

Họ nói về nhu cầu hòa bình và ngừng bắn trong cuộc xung đột Nga – Ukraine. Cả hai nhà lãnh đạo đều nhất trí rằng cuộc xung đột này phải kết thúc bằng một nền hòa bình lâu dài.

Một tuần sau khi Ukraine đồng ý ngừng bắn vô điều kiện, chính quyền Mỹ tuyên bố “quả bóng đang ở bên sân Nga”. Nhưng sau khi từ chối thỏa thuận và đặt ra các điều kiện để chấp nhận lệnh ngừng bắn, ông Putin đã đưa quả bóng trở lại “sân của Mỹ.”

Ông nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần đảm bảo tính bền vững và lâu dài, giải quyết tận gốc nguyên nhân của cuộc khủng hoảng, đồng thời tính đến các lợi ích an ninh chính đáng của Nga.

Chiến thắng của Nga

Nga coi cuộc đàm thoại vừa qua giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Trump là chiến thắng của mình. Ông Putin đã không phải đưa ra những nhượng bộ lớn đối với Ukraine và Mỹ. Ngược lại, ông không những đã không chấp nhận lệnh ngừng bắn 30 ngày vô điều kiện, mà còn đưa ra các điều kiện tiên quyết cho hoà bình. Các điều kiện này bao gồm việc chấm dứt viện trợ quân sự và cung cấp thông tin tình báo của nước ngoài cho Kiev, cũng như Ukraine phải dừng huy động quân đội và tái vũ trang. Đây là những điều kiện trước đây đã bị các đồng minh châu Âu của Ukraine bác bỏ.

Cuộc điện đàm được cả Washington và Moscow công bố không đề cập đến khả năng phân chia lại lãnh thổ, đặc biệt không nhắc đến các khu vực Nga đang kiểm soát gồm Crimea, Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhia.

Tổng thống Trump cũng không đề cập đến các lệnh trừng phạt đối với Nga hoặc đảm bảo an ninh cho Ukraine.

Các nhà phân tích chính trị cho rằng, Tổng thống Putin đã thuyết phục được ông Trump về việc Washington sẽ được hưởng lợi rất nhiều khi bình thường hoá quan hệ với Nga hơn là cứ chi tiền để bảo vệ Ukraine.

Trong tuyên bố của mình, chính quyền Mỹ nhấn mạnh “lợi ích to lớn” của việc thiết lập “mối quan hệ song phương tốt hơn” giữa Mỹ và Nga, dẫn đến “các thỏa thuận kinh tế lớn” đầy tiềm năng.

Các nhà phân tích chính trị cho rằng, là một doanh nhân, ông Trump sẽ tính toán những lợi ích kinh tế to lớn trong quan hệ với Nga hơn là đảm bảo một thỏa thuận có thể chấp nhận được cho Ukraine để chấm dứt chiến tranh.

Tổng thống Putin đã đưa ra cho Mỹ các ưu đãi về kinh tế và tài chính, nêu rõ những lợi ích chung có thể mang lại cho quan hệ Nga – Mỹ nếu hai nước khôi phục quan hệ song phương và cùng thực hiện các dự án chung.

Ông Putin đã nêu khả năng hợp tác giữa hai nước trong sản xuất nhôm và khai thác đất hiếm. Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Nga là một trong những nước có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới, với khoảng 21 triệu tấn, tương đương 10% trữ lượng toàn cầu, đứng thứ 4 thế giới sau Trung Quốc (44 triệu tấn), Việt Nam (22 triệu tấn) và Brazil (21,5 triệu tấn). Đây là nguyên liệu để chế tạo chip bán dẫn hết sức quan trọng cho nền công nghiệp của Mỹ, đặc biệt khi Kiev từ chối ký cho phép Mỹ khai thác đất hiếm tại Ukraine.

Bất chấp việc Tổng thống Zelensky kêu gọi tăng cường áp lực lên Nga bằng các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn để buộc Tổng thống Nga đồng ý với kế hoạch của Mỹ, ông Trump đã ca ngợi nhà lãnh đạo Nga. Ngay sau cuộc đàm thoại, ông Trump đã nói với Fox News: “Tôi đã có một “cuộc gọi tuyệt vời” với ồng Putin. Chúng tôi muốn có nhiều hoạt động thương mại hơn với Nga. Họ có đất đai rộng lớn nhất thế giới và có những thứ rất có giá trị mà chúng ta có thể hưởng lợi, bao gồm các khoáng sản quý hiếm.

Trong khi đó, Đặc phái viên của Trump, Steve Witkoff nói: “Tôi đánh giá cao Tổng thống Putin về những gì ông đã làm hôm nay trong cuộc gọi với Trump nhằm đưa đất nước ông tiến tới một thỏa thuận hòa bình cuối cùng”.

Kênh truyền hình Welt của Đức đưa tin, cựu Chủ tịch Hội nghị An ninh Munich, Wolfgang Ischinger nói: “Cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Mỹ Donald Trump đã kết thúc với chiến thắng cho Moscow. Một chiến thắng rõ ràng cho phía Nga và một sự mất điểm cho Ukraine.”

Nhà báo Mark Champion của Bloomberg cũng đánh giá kết quả cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Mỹ Trump “về mọi phương diện là một chiến thắng cho nhà lãnh đạo Nga.”

Phản ứng của Ukraine

Ngay sau cuộc đàm thoại với Tổng thống Putin, ông Trump đã điện đàm với Tổng thống Zelensky chia sẻ các thông tin chi tiết về cuộc trò chuyện và các vấn đề chính được thảo luận với ông Putin. Ông Zelensky viết trên mạng xã hội X rằng cuộc trò chuyện với ông Trump là “tích cực, rất có ý nghĩa và thẳng thắn”. Ukraine đồng ý ngừng các cuộc tấn công vào các cơ sở năng lượng và cam kết sẵn sàng thực hiện, coi đây là bước mở đầu đúng đắn hướng tới giải quyết cuộc xung đột với Nga. Ông Zelensky nhấn mạnh rằng Ukraine “ủng hộ bất kỳ đề xuất nào dẫn đến hòa bình bền vững và công bằng”.

Đặc phái viên của Tổng thống Trump về Trung Đông, Steve Witkoff, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với nhà báo người Mỹ Tucker Carlson rằng giới lãnh đạo Ukraine đã đồng ý tổ chức bầu cử Tổng thống.

Trước đó, Đặc phái viên của Tổng thống Trump tại Ukraine, Keith Kellogg đã xác nhận rằng Mỹ coi việc tổ chức bầu cử Tổng thống và Quốc hội tại Ukraine là cần thiết vì nhiệm kỳ của Tổng thống Zelensky đã hết hạn ngày 20/5/2024. Cuộc bầu cử Tổng thống của Ukraine lẽ ra phải được tổ chức ngày 31/3/2024 và Tổng thống mới sẽ nhậm chức vào tháng 5/2024. Tuy nhiên, cuộc bầu cử này theo quy định của hiến pháp Ukraine đã bị hủy bỏ với lý do thiết quân luật và tổng động viên.

Đại sứ Ukraine tại Mỹ Oksana Markarova cũng tuyên bố rằng Kiev sẵn sàng xem xét khả năng tổ chức bầu cử tại Ukraine trước cuối năm 2025 theo yêu cầu của Mỹ.

Nga cho rằng, Tổng thống Zelensky không được bầu nên không thể ký kết bất cứ thỏa thuận nào với ông.

Phản ứng của châu Âu

Các nước châu Âu la ngại bị loại ra khỏi giải pháp sau thoả thuận giữa Nga và Mỹ. Châu Âu vẫn tuyên bố ủng hộ Ukraine, nhưng việc thực hiện các cam kết gặp nhiều khó khăn do khủng hoảng kinh tế, xã hội ở nhiều nước, nội bộ xuất hiện nhiều dấu hiệu bất đồng.

Sau cuộc gọi Trump – Putin, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ ý định tiếp tục hỗ trợ quân sự cho Kiev. Macron nói: “Chúng tôi sẽ tiếp tục ủng hộ quân đội Ukraine trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của Nga.”

Anh đã bày tỏ mong muốn triển khai quân tới Ukraine theo một thỏa thuận hòa bình.

Người phát ngôn của Thủ tướng Anh Keir Starmer tuyên bố: “Chúng tôi sẽ sát cánh cùng với Ukraine cho đến khi nào còn cần thiết để đảm bảo rằng Nga sẽ không bao giờ có thể tiến hành chiến dịch quân sự như thế này một lần nữa”.

Các nước châu Âu tiếp tục tập hợp một “liên minh các quốc gia tự nguyện” để cung cấp các đảm bảo an ninh cho Ukraine. Sáng kiến này được Anh và Pháp khởi xướng sau nhiều tháng thảo luận về việc gửi lực lượng gìn giữ hòa bình tới Ukraine để giám sát lệnh ngừng bắn.

Cơ quan Tình báo Đối ngoại Liên bang Nga (SVR) trước đây cho biết, phương Tây có kế hoạch triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình gồm khoảng 100.000 người tới Ukraine để khôi phục khả năng chiến đấu của Kiev. Thư ký báo chí của Tổng thống Nga Dmitry Peskov tuyên bố, việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình chỉ có thể thực hiện được khi có sự đồng ý của các bên trong cuộc xung đột. Gần đây, các nước châu Âu đã rút con số này xuông 1.000, nhưng cũng rất khó thực hiện.

Trong khi đó, dẫn lời các nhà ngoại giao châu Âu, Bloomberg cho biết, tại cuộc họp thượng đỉnh tại Brussels ngày 20/3/2025, các nước EU đã không đạt được thỏa thuận về gói viện trợ 5 tỷ euro cho Ukraine do Pháp, Italia là hai nước từng ùng hộ mạnh mẽ Ukraine và Hungary phản đối.

Sau hội nghị thượng đỉnh tại Brussels, các nhà lãnh đạo EU cho biết họ sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraine, nhưng lời kêu gọi của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky về việc phê duyệt gói viện trợ tối thiểu 5 tỷ euro (5,42 tỷ USD) để mua 2 triệu quả đạn pháo đã không được hồi đáp.

Lúc đầu, Cao uỷ phụ trách đối ngoại của EU Kaja Kallas đưa ra đề xuất gói viện trợ quân sự trị giá 40 tỷ euro cho Kiev trong năm 2025, nhưng sáng kiến này đã thất bại ngay từ đầu cuộc họp. Một số nhà lãnh đạo châu Âu sẽ tái họp tại Paris vào ngày 27/3/2025 để thúc đẩy vấn đề này, nhưng những gì không đạt được ở Brussels thì không dễ gì đạt được ở Paris.

Mỹ và Nga quyết tâm giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine. Ngay sau cuộc đàm thoại giữa Trump và Putin, ngày 23/3/2025 phái đoàn của Nga, Mỹ và Ukraine đã có mặt tại Ryiadh, Ả Rập Saudi để đàm phán nhằm tìm ra giải pháp cho cuộc xung đột. Đây là bước đầu đáng khích lệ. 

Tối muộn ngày 25/3 (theo giờ Việt Nam), Điện Kremlin đã đưa ra tuyên bố về kết quả cuộc đàm phán với phái đoàn Mỹ tại Ả Rập Saudi một ngày trước, với nội dung chính về quyết định ngừng bắn ở Biển Đen, an ninh hàng hải và triển vọng khôi phục Sáng kiến Biển Đen.

Trước đó vài phút, Nhà Trắng cũng đưa ra tuyên bố chính thức cho biết, Mỹ đã đạt được các thỏa thuận riêng với Ukraine và Nga về việc đảm bảo an toàn hàng hải ở Biển Đen và thi hành lệnh ngừng tấn công các cơ sở năng lượng của nhau. Cả Moscow và Kiev đều nhất trí tránh các cuộc tấn công quân sự vào tàu thuyền ở Biển Đen.

Mục tiêu giải quyết xung đột ở Ukraine phải là một giải pháp toàn diện, bền vững và lâu dài trên cơ sở loại bỏ nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng, đảm bảo lợi ích của tất cả các bên liên quan. Con đường dẫn đến hoà bình giữa Ukraine và Nga đã được mở ra, nhưng còn rất nhiều chông gai phải vượt qua.