Thời gian vừa qua, đã có rất nhiều vụ bắt cóc online được thực hiện nhắm vào đối tượng là người trẻ, đặc biệt là các em học sinh. Trên thực tế, đây là hình thức lừa đảo đã tồn tại khá lâu trên thế giới và có nhiều vụ việc gây rúng động dư luận.

Kịch bản lừa đảo tinh vi

Vào năm 2020, giới chức Úc đã phát đi cảnh báo với cộng đồng du học sinh Trung Quốc sau khi ghi nhận hàng loạt vụ lừa đảo tinh vi mang hình thức “bắt cóc online”, với mục tiêu chủ yếu là những sinh viên mới trở lại Úc sau đại dịch.

Chỉ trong tháng 10 cùng năm, ba vụ việc đã được trình báo tại bang New South Wales (NSW), trong đó các nạn nhân bị dụ dỗ, đe dọa và cưỡng ép phải dàn dựng cảnh bị bắt cóc để lừa tiền từ người thân ở quê nhà.

Theo điều tra từ cảnh sát NSW, những kẻ lừa đảo thường mạo danh quan chức Trung Quốc, liên hệ với du học sinh qua các nền tảng nhắn tin mã hóa như WeChat, Skype hoặc WhatsApp. Chúng cáo buộc nạn nhân đã phạm tội tại Trung Quốc hoặc bị đánh cắp danh tính, yêu cầu chuyển tiền để “tránh bị bắt giữ và trục xuất”.

Trong một số trường hợp, nạn nhân bị dụ đến gặp những kẻ giả danh cảnh sát Trung Quốc, bị còng tay, đe dọa và quay video. Sau đó, họ bị ép cắt liên lạc với gia đình, thuê phòng riêng và tự chụp ảnh mình trong tình trạng bị trói, bịt mắt. Những hình ảnh này được gửi về cho gia đình của nạn nhân kèm lời đe dọa, yêu cầu tiền chuộc để “thả người”.

Một trong những vụ việc nghiêm trọng nhất xảy ra vào ngày 15/10, khi gia đình của một nữ sinh 23 tuổi đã chuyển khoản gần 288.000 AUD (khoảng 4,9 tỷ đồng) vào tài khoản nước ngoài để chuộc con gái. Tuy nhiên, cảnh sát phát hiện cô vẫn an toàn và đang ở khu vực đường Hunter, Sydney.

Hai ngày trước đó, cảnh sát cũng phát hiện một nam sinh 23 tuổi ở khu Zetland đang bị lừa đảo theo kịch bản tương tự, bị yêu cầu xin gia đình chuyển 500.000 AUD (khoảng 8,5 tỷ đồng) để “hoãn lệnh bắt vì tội lừa đảo ở Trung Quốc”.

Một trường hợp khác, một nam thanh niên 20 tuổi trình báo mình bị lừa gặp hai người giả danh cảnh sát Trung Quốc, bị còng tay trong suốt hai giờ. Khi gia đình từ chối trả 220.000 AUD (3,7 tỷ đồng) nạn nhân bị ép phải giao các “tài liệu chính thức” đến bốn địa chỉ tại Sydney, Adelaide và Victoria, được cho là nơi cư trú của các mục tiêu tiếp theo mà bọn lừa đảo nhắm tới.

Thậm chí, theo Thanh tra Joseph Doueihi, Chỉ huy Đội Điều tra Cướp bóc và Tội phạm nghiêm trọng NSW, một số nạn nhân sau thời gian bị lừa đã bị ép buộc trở thành người tiếp tay, tiếp tục giả danh quan chức Trung Quốc để lừa đảo các sinh viên khác.

“Chúng tôi ghi nhận có những trường hợp kẻ lừa đảo duy trì liên lạc với nạn nhân trong nhiều tháng liền. Một số người thậm chí bị tẩy não đến mức trở thành công cụ lừa đảo cho chính những kẻ đã hại mình,” ông Doueihi cho biết.

Cảnh sát khuyến cáo các sinh viên cũng như người nước ngoài sinh sống tại Úc không nên nghe theo bất kỳ yêu cầu chuyển tiền hay làm theo chỉ đạo của những người tự xưng là quan chức qua điện thoại hoặc tin nhắn.

“Điều quan trọng nhất là: không làm theo yêu cầu của những kẻ đó. Hãy xác minh với Lãnh sự quán và liên hệ ngay với cảnh sát. Không có gì phải xấu hổ khi bạn là nạn nhân. Chúng tôi sẽ tiếp tục điều tra đến cùng để triệt phá loại tội phạm này,” ông Doueihi nhấn mạnh.

Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng cảnh báo một số dấu hiệu của “bắt cóc online” như tự tự xưng là công an, viện kiểm sát…; Nói bạn liên quan đến tội phạm hoặc bị đánh cắp danh tính; Yêu cầu giữ bí mật với gia đình, ngắt liên lạc, chuyển tiền hoặc dàn dựng bắt cóc và gửi hình ảnh “nạn nhân bị trói” cho người thân để yêu cầu tiền chuộc.

Mối đe dọa toàn cầu

Bắt cóc online đang trở thành một mối đe dọa ngày càng gia tăng trên toàn cầu, đặc biệt là với những cá nhân thường xuyên di chuyển quốc tế hoặc làm việc ở những khu vực có rủi ro cao. Khác với hình thức bắt cóc truyền thống, trong đó nạn nhân bị bắt giữ thực tế, bắt cóc online không bao giờ có sự tiếp xúc vật lý. Thay vào đó, tội phạm sử dụng điện thoại, tin nhắn hoặc email để thuyết phục người thân của nạn nhân rằng họ đang gặp nguy hiểm và yêu cầu tiền chuộc để “giải thoát”.

Chiêu thức này được sử dụng khiến các nạn nhân không kịp kiểm chứng sự việc trước khi vội vàng chuyển tiền. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) càng khiến các vụ lừa đảo trở nên tinh vi và khó phát hiện hơn bao giờ hết.

Tội phạm có thể thu thập thông tin cá nhân qua mạng xã hội, giả mạo số điện thoại và thậm chí sao chép giọng nói của người thân với độ chính xác cao đến kinh ngạc. Nhờ đó, chúng tạo ra cảm giác khẩn cấp, khiến nạn nhân hành động vội vàng và thường là trả tiền chuộc trước khi nhận ra đây chỉ là trò lừa đảo.

Khác với bắt cóc truyền thống thường xảy ra ở các khu vực có tỷ lệ tội phạm cao hoặc bất ổn chính trị, bắt cóc online không bị giới hạn bởi địa lý. Các kẻ lừa đảo có thể khai thác định kiến và thông tin chung về những khu vực nguy hiểm để tạo sự tin tưởng.

Nhờ công nghệ như giả lập giọng nói, deepfake và lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ, tội phạm ngày nay có thể bắt chước giọng nói người thân, thao túng hình ảnh, video và duy trì đối thoại giả qua chatbot hoặc công cụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Điều này khiến cho câu chuyện giả trở nên sống động và thuyết phục hơn bao giờ hết, đặc biệt với những người cảm thấy cô lập khi ở nước ngoài.

Cách thức hoạt động của lừa đảo bắt cóc online

Mặc dù công nghệ AI giúp câu chuyện thêm thuyết phục, nhưng quy trình cơ bản của bắt cóc online vẫn giữ nguyên: tội phạm tạo dựng kịch bản giả và gây áp lực để nạn nhân phải chuyển tiền nhanh chóng mà không được kiểm tra lại.

Quá trình thường diễn ra như sau:

– Chọn mục tiêu và điểm yếu: Tội phạm thường nhắm đến người thân hoặc người liên quan của cá nhân có tài sản lớn hoặc thường xuyên đi công tác quốc tế, dựa vào đó tạo áp lực đòi tiền.

– Thu thập thông tin cá nhân: Thông tin được lấy từ mạng xã hội, dữ liệu rò rỉ hoặc các nguồn ngầm như dark web, bao gồm tên, kế hoạch di chuyển, bản ghi giọng nói, số an sinh xã hội…

– Dàn dựng câu chuyện thuyết phục: Kẻ lừa đảo sử dụng các chi tiết cá nhân để xây dựng câu chuyện cảm động nhằm tạo áp lực tinh thần.

– Liên hệ nạn nhân: Các cuộc gọi sử dụng số giả hoặc giọng nói giả lập bằng AI nhằm tăng tính thuyết phục.

– Yêu cầu tiền chuộc: Tội phạm khẳng định người thân đang bị nguy hiểm và đòi trả tiền ngay.

– Biến mất: Sau khi nhận tiền, tội phạm cắt liên lạc, xóa dấu vết, trong khi người thân thực sự an toàn và không hay biết mình bị lợi dụng.

Làm sao để phòng ngừa?

Bắt cóc online dựa trên sự hoảng loạn, bối rối và thiếu xác minh của nạn nhân, vì vậy việc phòng ngừa hiệu quả đòi hỏi các tổ chức cần có chương trình đào tạo nhận diện và xử lý tình huống rõ ràng, đồng thời xây dựng quy trình xác thực thông tin và truyền thông khẩn cấp.

Các biện pháp phòng ngừa quan trọng bao gồm:

– Xác minh thông tin: Để người thân, bạn bè biết cách xác nhận thôgn tin qua các kênh liên lạc an toàn, gọi trực tiếp cho người bị cho là bắt cóc hoặc dùng mật mã đã thống nhất từ trước để kiểm tra.

– Đặt câu hỏi kiểm tra: Chuẩn bị bộ câu hỏi mà chỉ người thân mới trả lời đúng, ví dụ như tên đầy đủ người bị bắt, nơi bị bắt, trang phục, đặc điểm riêng của vật nuôi, mật khẩu bí mật đã thống nhất trước đó…

– Tích hợp tình huống vào các chương trình đào tạo an ninh: Sử dụng các tình huống cụ thể trong các chương trình đào tạo, phổ cập kiến thức đến người dân.

– Kiểm soát thông tin công khai: Hạn chế chia sẻ lịch trình di chuyển và thông tin cá nhân trên mạng xã hội và truyền thông.

Khi nhận cuộc gọi nghi ngờ bắt cóc online, cần:

– Dứt khoát cúp máy để kiểm soát cảm xúc: Các thành phần lừa đảo dựa vào sự hoảng loạn của nạn nhân, việc cúp máy ngay có thể phá vỡ kế hoạch của chúng.

– Không cung cấp thông tin cá nhân: Không trả lời các câu hỏi nhằm thu thập dữ liệu cho kẻ xấu.

– Kích hoạt chuỗi liên lạc khẩn cấp: Chủ động gọi lại người thân hoặc thông qua các kênh an toàn khác để xác minh tình hình. Đảm bảo mọi cuộc gọi hay yêu cầu khẩn đều phải được xác minh.

– Phối hợp với cảnh sát và cơ quan chức năng: Báo cáo sớm các trường hợp nghi vấn và duy trì liên lạc với lực lượng chức năng để ứng phó kịp thời.

Bắt cóc online ngày càng tinh vi, kết hợp giữa công nghệ hiện đại và thao túng tâm lý. Thách thức đặt ra cho các nhà lãnh đạo không chỉ là nâng cao nhận thức mà còn phải xây dựng các chương trình giáo dục toàn diện, duy trì kênh liên lạc bảo mật và phối hợp chặt chẽ với cảnh sát địa phương.

Các hành vi, nhận thức đúng đắn có thể hạn chế tối đa thiệt hại tài chính, cũng như tình thần của nạn nhân.

Nguồn: Daily Mail, Global Guardian