Trong thời gian vừa qua, giới lãnh đạo Nga đứng đầu là Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố sẵn sàng thảo luận về lệnh ngừng bắn tạm thời ở Ukraine, với điều kiện đạt được tiến triển hướng tới giải pháp hòa bình cuối cùng cho cuộc xung đột, bao gồm việc loại bỏ các nguyên nhân gây ra xung đột.
Những điều kiện có thể được Moscow chấp nhận cho “Giai đoạn 2” của thỏa thuận hòa bình đã được các nguồn tin được coi là đáng tin cậy của hãng tin Mỹ Bloomberg mô tả.
Sở dĩ có có “Giai đoạn 2” là do để đi được tới bước này, trước hết Mỹ và Nga phải đạt được những điều khoản tạo nên sự thành công của “Giai đoạn 1”, tức là sự thống nhất thỏa thuận về vấn đề ngừng bắn.
Những điều kiện cơ bản và tiên quyết của “Giai đoạn 1” bao gồm:
Thứ nhất là việc giải quyết vấn đề chủ quyền 4 vùng đất mà Nga đã tuyên bố sáp nhập vào lãnh thổ của mình hồi tháng 9/2022, bao gồm Donetsk, Lugansk, Kherson và Zaporozhye, mà chắc chắn Moscow sẽ muốn toàn bộ địa giới của chúng, chứ không phải là phần Nga đang kiểm soát hiện nay.
Thứ hai là tình trạng của các lực lượng vũ trang đang hiện diện ở trên chiến tuyến, mà chắc chắn là Moscow sẽ không chấp nhận rút quân hoàn toàn khỏi những vùng đang kiểm soát.
Thứ ba là vấn đề đảm bảo quy chế trung lập bền vững của Kiev, tức là điều khoản nước này không gia nhập NATO sẽ phải được đưa vào hiến pháp đất nước và sự cam kết của Mỹ và các đồng minh trong khối liên minh quân sự này.
Thứ tư là vấn đề liên quan đến không gian phát triển của người Nga, cùng với các giá trị tinh thần và ngôn ngữ Nga phải được bảo tồn ở Ukraine.
Chắc chắn là những điều kiện này có thể chưa được tuyên bố công khai trong “Giai đoạn 1”, nhưng về bản chất, cả Nga và Mỹ phải đạt được sự đồng thuận ngầm về những điều kiện này thì Moscow mới chấp nhận ngừng bắn, nếu không, quân Nga sẽ tiếp tục chiến đấu ở phía đông và nam Ukraine.
Về các điều kiện của “Giai đoạn 2”
Dấu hiệu đầu tiên cho thấy phản ứng tích cực từ Tổng thống Vladimir Putin đối với lời kêu gọi ngừng bắn của người đồng cấp Hoa Kỳ Donald Trump, là một đề xuất được đưa ra vào tháng trước tại các cuộc đàm phán ở Saudi Arabia giữa các quan chức cấp cao của Nga và Hoa Kỳ.
Hai người hiểu rõ vấn đề này cho biết, để đạt được sự đồng thuận về việc chấm dứt chiến sự, cần phải có sự hiểu biết rõ ràng về các nguyên tắc khung cho một thỏa thuận hòa bình cuối cùng.
Nga sẽ đặc biệt nhấn mạnh vào việc thiết lập các thông số cho một nhiệm vụ gìn giữ hòa bình có thể xảy ra, bao gồm cả thỏa thuận về các quốc gia sẽ tham gia.
Theo nguồn tin này chỉ ra, vấn đề đầu tiên là việc đưa lực lượng gìn giữ hòa bình của Trung Quốc vào Ukraine là được chấp thuận, vì Bắc Kinh đã giữ thái độ trung lập trong suốt ba năm xung đột.
Vấn đề thứ hai là Nga đã tuyên bố sẽ không chấp nhận sự hiện diện của quân đội NATO trên đất Ukraine, bác bỏ đề xuất của châu Âu về việc thành lập một “liên minh tự nguyện” để giám sát bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào.
Ukraine sẽ phải nhượng bộ?
Nguồn tin cho biết, quan điểm của Liên bang Nga về những vấn đề này là “cơ bản và không thể sửa đổi”, cơ bản điều này cũng phù hợp với những tuyên bố nhất quán từ trước đến nay của Điện Kremlin.
Nếu không giải quyết được gốc rễ của xung đột, hòa bình bền vững sẽ không thể đạt được, mà đây là những điều kiện mang tính tiên quyết của Nga để chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn.
Nguồn tin nhấn mạnh, một nỗ lực đơn giản nhằm nhanh chóng “tạo ra hòa bình” mà không có sự đảm bảo thích hợp từ nhà lãnh đạo phương Tây đối với những điều kiện như trên của Moscow, sẽ không mang lại thỏa thuận giữa Liên bang Nga và Hoa Kỳ.
Đồng thời, chính Tổng thống Mỹ Trump cũng thừa nhận rằng, hiện nay ông thấy việc “nói chuyện với Nga” dễ dàng hơn nhiều so với với Ukraine. Tuy nhiên, điều này sẽ không ngăn cản được việc ký kết một “thỏa thuận hòa bình”, mà người đứng đầu Nhà Trắng sẽ nỗ lực hết sức để hoàn thành.
Giới quan sát cho rằng, dù cho đến nay Tổng thống đã mãn nhiệm của Ukraine là ông Volodymyr Zelensky vẫn có thái độ chưa chấp nhận nhượng bộ nhưng trong bối cảnh phụ thuộc hoàn toàn vào Hoa Kỳ, với những sức ép từ Washington, cuối cùng thì chính quyền Kiev sẽ phải nhượng bộ.
