Trong cuộc đua khốc liệt của ngành bán lẻ Nhật Bản, nơi các cửa hàng tiện lợi mọc lên dày đặc như nấm sau mưa, Lawson – với biểu tượng đèn lồng xanh dương – vẫn giữ được vị thế là một trong ba “ông lớn” của ngành. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, Lawson không phải thương hiệu sinh ra tại Nhật mà là thương hiệu nhập cư từ Mỹ, được Nhật Bản tái sinh và đưa lên đỉnh cao.

Câu chuyện của Lawson khởi nguồn từ một cửa hàng nhỏ bán sữa của ông James “J.J.” Lawson tại Ohio, Mỹ vào năm 1939. Với khẩu hiệu “sữa tươi mỗi ngày”, cửa hàng này nhanh chóng trở nên quen thuộc với người dân địa phương. Thương hiệu phát triển ổn định và đến năm 1959, Lawson trở thành chuỗi cửa hàng tiện lợi khi sáp nhập vào Consolidated Foods (sau này là Sara Lee).

Năm 1975, tập đoàn Daiei – một trong những “gã khổng lồ” bán lẻ Nhật Bản lúc bấy giờ – bắt tay với Lawson Mỹ để mang mô hình cửa hàng tiện lợi về Nhật. Cửa hàng đầu tiên được mở tại Toyonaka, Osaka – thời mà khái niệm tiện lợi 24/7 còn chưa phổ biến.

Một trong những điểm đặc biệt khiến Lawson nhanh chóng thành công là khả năng thích nghi tuyệt vời với văn hóa tiêu dùng của người Nhật. Không chỉ đơn thuần sao chép mô hình cửa hàng tiện lợi của Mỹ, Lawson được “Nhật hóa” mạnh mẽ: từ cách sắp xếp hàng hóa, dịch vụ thanh toán tiện lợi, đến các sản phẩm chế biến sẵn như onigiri, bento, bánh mì sandwich hay thậm chí là… trả hóa đơn điện nước, mua vé hòa nhạc.

Vào thập niên 1990, Daiei bắt đầu gặp khó khăn, nhưng Lawson đã kịp trở thành một thương hiệu độc lập, tách khỏi công ty mẹ và niêm yết trên sàn chứng khoán Tokyo năm 2000. Đây là thời điểm Lawson mở rộng mạnh mẽ, vượt qua hàng chục đối thủ nhỏ lẻ để vươn lên đứng ngang cơ cùng 7-Eleven, FamilyMart…

Tính đến năm 2024, Lawson có hơn 14.600 cửa hàng tại Nhật Bản và hàng nghìn cửa hàng tại Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia, Philippines. Trong một thị trường mà các chuỗi các cửa hàng tiện lợi gần như bão hòa, sự khác biệt là yếu tố sống còn, trong đó, tiêu biểu là mô hình “Lawson Natural”, nơi chỉ bán các sản phẩm hữu cơ, thân thiện với sức khỏe – hướng tới nhóm khách hàng quan tâm đến lối sống bền vững. “Lawson Machi-no-Hoken Shitsu” – cửa hàng tích hợp với dịch vụ tư vấn y tế, hợp tác với các công ty bảo hiểm cung cấp dịch vụ khám sức khỏe cơ bản cũng khiến không ít người tiêu dùng thích thú.

Về mặt công nghệ, Lawson là chuỗi tiên phong trong việc ứng dụng AI để tối ưu hàng tồn kho, quản lý thời gian giao hàng và dự báo xu hướng mua sắm theo từng khu vực, giúp giảm lãng phí thực phẩm. Các cửa hàng Lawson cũng tích cực triển khai các quầy thanh toán tự động, sử dụng hệ thống không tiền mặt và thậm chí là robot dọn dẹp vào ban đêm.

Mặc dù đứng vững trên thị trường nội địa, Lawson cũng đang phải đối mặt với không ít khó khăn.

Đầu tiên là áp lực nhân lực – một vấn đề mang tính hệ thống tại Nhật Bản. Việc vận hành 24/7 đòi hỏi lượng lớn lao động bán thời gian, nhưng với dân số già hóa, lực lượng lao động ngày càng khan hiếm. Lawson đã thử nghiệm mô hình đóng cửa vào ban đêm ở một số khu vực, nhưng điều này làm dấy lên tranh cãi về “có còn là cửa hàng tiện lợi đúng nghĩa”.

Tiếp đến là sự cạnh tranh dữ dội từ 7-Eleven và FamilyMart – những đối thủ cũng không ngừng đổi mới. Chẳng hạn, 7-Eleven đang phát triển mạnh mảng logistics, còn FamilyMart tăng cường liên kết với các thương hiệu ăn uống, thời trang.

Tuy nhiên, bất chấp tất cả, việc Lawson chủ đích mở rộng sang Trung Quốc và thị trường Đông Nam Á được dự báo sẽ mang lại tiềm năng lớn, theo Nikkei Asia. 5.000 cửa hàng mới sẽ được khai trương tại Trung Quốc trong 6 năm tới, trong bối cảnh Lawson tiến sâu hơn vào các khu vực còn lại của châu Á.

Lawson đặt mục tiêu tăng số lượng cửa hàng tại Trung Quốc lên 12.000 vào năm tài chính kết thúc vào tháng 2 năm 2031. Nỗ lực tăng tốc ra nước ngoài là dấu hiệu cho thấy phạm vi mở rộng tại Nhật Bản đã dần trở nên hạn chế, khi số lượng cửa hàng tiện lợi đạt đỉnh ở mức 55.950 vào năm 2021 và đi ngang suốt vài năm trở lại đây.

Đông Nam Á là đích đến tiếp theo. Chủ tịch của công ty, Sadanobu Takemasu, cho biết tại một cuộc họp báo tuần trước rằng công ty đang tập trung vào khu vực này để theo đuổi mục tiêu tăng trưởng nhanh chóng trên toàn cầu.

Được biết, Lawson đang nỗ lực tạo ra các cửa hàng phù hợp với nhu cầu của địa phương. Tại Trung Quốc, công ty đang bán các loại bánh kẹo theo phong cách truyền thống. Tại Indonesia, Lawson cung cấp các loại gia vị có thể thêm vào oden, một loại lẩu, cho phép khách hàng thưởng thức món ăn theo sở thích của mình.

Theo các chuyên gia, Lawson đã tăng tốc đáng kể sau một khởi đầu chậm chạp. Công ty mở cửa hàng đầu tiên ở nước ngoài tại Thượng Hải vào năm 1996 và đến năm 2011 đã mở rộng sang Indonesia, Hawaii vào năm 2012, Thái Lan vào năm 2013 và Philippines vào năm 2015.

Cũng theo Chủ tịch Takemasu, Lawson đang hướng tới kế hoạch tăng trưởng hai con số (20–30%) về doanh thu hàng ngày, đồng thời triển khai đồng đều các sáng kiến AI, giao hàng, dịch vụ từ nay cho đến năm 2030. Ông cũng cam kết không để công ty bị thâu tóm bằng cách liên tục tối ưu hóa hoạt động để nhận được đánh giá tích cực từ khách hàng và đối tác .

“Lawson đã thử nghiệm mô hình nhân viên ảo điều khiển từ xa – sử dụng avatar kỹ thuật số do nhân viên ở Thụy Điển vận hành để hỗ trợ khách hàng tự thanh toán tại 28 cửa hàng đặt tại Tokyo, Osaka, Fukuoka… Điều này giúp giảm áp lực nhân sự ban đêm và giải quyết tình trạng thiếu nhân lực tại Nhật”, ông nói.

Theo: Nikkei Asia, Japan Times