Sinh ra và lớn lên tại thị trấn Châteauroux, miền Trung nước Pháp, ông Laurent Joly đã gắn bó cả đời với các nhà máy địa phương. Trong suốt 38 năm làm việc trong ngành công nghiệp, ông có lẽ chưa từng nghĩ rằng công việc của mình sẽ gắn liền với Trung Quốc, thậm chí được cứu bởi một công ty Trung Quốc.

Điều tưởng như xa vời ấy đã trở thành hiện thực vào tháng 5 vừa qua, khi công ty nơi ông Joly làm việc – nhà cung cấp linh kiện ô tô Groupe Mécanique Découpage (GMD), chính thức được Tập đoàn Dongshan Precision Manufacturing (DSBJ) có trụ sở tại Tô Châu, Trung Quốc, mua lại.

Thỏa thuận này giúp GMD thoát khỏi nguy cơ đóng cửa, với cam kết từ phía DSBJ rằng sẽ không có đợt sa thải nào trong vòng 1 năm và duy trì ít nhất 80% lực lượng lao động 1.800 người trong năm tiếp theo.

Câu chuyện của GMD là điển hình cho tình trạng khó khăn chung của ngành công nghiệp phụ trợ ô tô tại châu Âu. Trong bối cảnh doanh số bán xe sụt giảm trên toàn lục địa, các thương hiệu xe châu Âu lại phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các hãng xe điện Trung Quốc. Cũng như nhiều nhà cung ứng khác, GMD không tránh khỏi ảnh hưởng tiêu cực.

Vào năm 2023, ban lãnh đạo GMD thông báo họ đang tìm kiếm đối tác để tiếp quản công ty. Ban đầu, một quỹ đầu tư do doanh nhân bảo thủ Pierre-Édouard Stérin – người có quan hệ gần gũi với đảng cực hữu National Rally, đứng sau được xem là ứng viên tiềm năng. Tuy nhiên, vào phút chót, quỹ này rút lui, mở đường cho DSBJ tiến vào.

“Sự mập mờ về chính trị khiến chúng tôi khá lo ngại,” ông Joly – hiện là thư ký ủy ban nhân viên GMD và đại diện công đoàn CGT, chia sẻ. “Khi DSBJ xuất hiện, chúng tôi cảm thấy nhẹ nhõm hơn rất nhiều. Đây là một tập đoàn công nghiệp thực thụ, cũng khởi đầu từ lĩnh vực dập khuôn và cắt kim loại giống như GMD, chúng tôi thấy có sự đồng điệu rõ ràng.”

Tại Pháp, quốc gia nổi tiếng với các công đoàn mạnh và truyền thống cánh tả lâu đời, đầu tư từ Trung Quốc thường bị nhìn bằng con mắt nghi ngại do lo ngại địa chính trị. Dẫu vậy, thương vụ giữa DSBJ và GMD cho thấy một khía cạnh khác, đó là người lao động sẵn sàng đón nhận nhà đầu tư, miễn là họ mang lại một kế hoạch công nghiệp rõ ràng, duy trì việc làm và hoạt động sản xuất.

Theo Denis Bréant, người đứng đầu công đoàn kim loại ngành ô tô quốc gia FTM-CGT, người lao động thường không mấy thiện cảm với các quỹ đầu tư tài chính, vì họ chỉ quan tâm đến lợi nhuận, thường dẫn đến cắt giảm nhân sự và đóng cửa nhà máy. Trái lại, các tập đoàn công nghiệp như DSBJ được kỳ vọng có góc nhìn dài hạn và đầu tư thực chất.

Tuy Trung Quốc chỉ đứng thứ 8 trong danh sách các quốc gia đầu tư vào Pháp, nhưng các thương vụ đến từ Bắc Kinh lại thu hút sự chú ý lớn do bối cảnh cạnh tranh kinh tế – chính trị ngày càng phức tạp giữa Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU). Năm ngoái, EU áp thuế lên ô tô điện Trung Quốc một phần vì lo ngại hàng giá rẻ từ châu Á sẽ đánh bật các doanh nghiệp bản địa và làm mất việc làm tại châu Âu.

Song, các chuyên gia cho rằng để thay đổi định kiến, các doanh nghiệp Trung Quốc cần chứng minh rằng họ mang lại lợi ích thật sự cho người dân châu Âu, không chỉ về lợi nhuận mà cả về việc làm.

“Chúng ta cần một mô hình đôi bên cùng có lợi, nơi doanh nghiệp Trung Quốc vẫn duy trì được lợi nhuận, nhưng cũng bảo vệ được công ăn việc làm của người châu Âu,” Harald Hendrikse – trưởng bộ phận nghiên cứu ô tô tại Citi, nhận định.

Theo ông, khi các công ty địa phương được giữ lại và phát triển dưới sự đầu tư của Trung Quốc, họ sẽ trở thành lực lượng vận động hành lang ủng hộ các nhà đầu tư Trung Quốc tại châu Âu. Họ biến các doanh nghiệp ấy thành một phần của nền công nghiệp bản địa.

Năm 2024, đầu tư của Trung Quốc vào châu Âu tăng tới 47% so với cùng kỳ, lần tăng đầu tiên sau gần một thập kỷ suy giảm, chủ yếu nhờ các tập đoàn xe điện và pin năng lượng chuyển dịch sản xuất sang lục địa già. Nhưng tại Pháp, nơi có truyền thống phản đối tự do hóa thị trường quá mức và nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong kinh tế, các doanh nghiệp Trung Quốc phải đi trên một sợi dây thăng bằng giữa cam kết lợi nhuận và trách nhiệm xã hội.

Thương vụ GMD có thể là một hình mẫu thành công nếu DSBJ thực hiện đúng cam kết. Nhưng thành công thực sự sẽ chỉ đến khi các nhà đầu tư Trung Quốc chứng minh được rằng họ không chỉ mang theo dòng vốn, mà còn mang theo cả sự bền vững, ổn định và tôn trọng mô hình lao động của châu Âu.

Với những công nhân như ông Joly, người đang chứng kiến nhà máy của mình được hồi sinh sau thời gian dài khủng hoảng, đó không chỉ là một câu chuyện về đầu tư, mà là câu chuyện về hy vọng.

Tham khảo SCMP