Các nhà khoa học vừa đưa ra cảnh báo rằng châu Phi đang trải qua một sự tách rời với tốc độ nhanh hơn so với những gì từng được dự đoán trước đây. Một vết nứt dài 56 km xuất hiện ở sa mạc Ethiopia từ năm 2005 nay đã tiếp tục mở rộng với tốc độ 1,2 cm mỗi năm.

Trước đây, các chuyên gia tin rằng quá trình này sẽ kéo dài hàng chục triệu năm, nhưng Giáo sư Ken Macdonald từ Đại học California, Santa Barbara, cho biết quá trình phân tách này có thể chỉ mất từ 1 đến 5 triệu năm – một khoảng thời gian ngắn hơn rất nhiều trong lịch sử địa chất.

Khi sự tách rời hoàn tất, nó sẽ tạo ra một đại dương hoàn toàn mới, lấp đầy vùng thung lũng Great Rift Valley hiện nay bằng nước từ Ấn Độ Dương. Macdonald cho biết, đại dương mới này có tiềm năng sâu tương đương Đại Tây Dương, biến phần phía đông của châu Phi, bao gồm Somalia, Kenya, Tanzania và nửa phía đông Ethiopia, thành một châu lục riêng biệt được đặt tên là “châu lục Nubian.”

Sự tách rời này bắt nguồn từ Hệ thống Đứt gãy Đông Phi (East African Rift System), một vết nứt dài 3.200 km hình thành cách đây ít nhất 22 triệu năm. Khu vực này hiện là nơi giao nhau của hai mảng kiến tạo chính, Somali và Nubian, đang di chuyển xa nhau.

Theo các nhà khoa học, quá trình này không chỉ diễn ra âm thầm mà còn đi kèm với các dấu hiệu như động đất và núi lửa phun trào. Tại Kenya vào năm 2018, những vết nứt lớn xuất hiện sau một trận mưa lớn, khiến người dân địa phương cảm nhận rõ mặt đất rung chuyển. Các nhà nghiên cứu cho rằng những vết nứt này sẽ tiếp tục xuất hiện khi hai mảng kiến tạo dần dần tách ra.

Dựa trên các nghiên cứu mới nhất, khu vực phía bắc Rift Valley, bao gồm Djibouti và phía đông Kenya, là nơi tốc độ phân tách nhanh nhất. Do đó, đại dương mới có khả năng sẽ hình thành đầu tiên ở khu vực này.

Đáng chú ý, quá trình này không chỉ thay đổi cấu trúc địa lý mà còn tác động lớn đến hệ sinh thái và nguồn nước. Vùng hồ lớn của Đông Phi – nơi chiếm 25% lượng nước ngọt không đóng băng của thế giới – sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp. Những hồ nước này cũng là nơi sinh sống của 10% loài cá trên Trái Đất.

Ngoài ra, nghiên cứu còn chỉ ra rằng Madagascar cũng có khả năng tách rời thành hai hòn đảo riêng biệt, góp phần làm thay đổi đáng kể bản đồ thế giới trong tương lai.

Mặc dù trong phạm vi đời sống con người, những thay đổi này diễn ra rất chậm, nhưng các nhà khoa học nhấn mạnh rằng đây là một trong những bằng chứng sống động nhất về sự vận động không ngừng của Trái Đất. Để hiểu rõ hơn, các nhà nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu vệ tinh, quét địa chấn và các cảm biến trọng lực để theo dõi các hoạt động dưới bề mặt, giúp phác họa chi tiết hệ thống đứt gãy khổng lồ này.