Ngày 29/7, Bộ trưởng Năng lượng Serbia, bà Dubravka Đjedovic Handanovic, xác nhận rằng Mỹ đã đồng ý gia hạn lần thứ 5 đối với việc áp dụng lệnh trừng phạt đối với công ty dầu khí NIS, vốn do Nga nắm phần lớn cổ phần và hiện đang vận hành nhà máy lọc dầu duy nhất của Serbia tại thị trấn Pancevo, gần thủ đô Belgrade.

Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng lần hoãn này chỉ kéo dài 1 tháng và không thể tiếp tục gia hạn lâu hơn trong bối cảnh hiện tại.

Trong tuyên bố bằng văn bản, bà Handanovic khẳng định: “Ưu tiên hàng đầu của chúng tôi là đảm bảo nguồn cung ổn định các sản phẩm dầu mỏ và đưa NIS ra khỏi danh sách trừng phạt của OFAC. Yếu tố then chốt cho việc này là tiến triển trong đối thoại giữa Mỹ và Nga.”

Trước đó, Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài của Bộ Tài chính Mỹ (OFAC) đã áp đặt lệnh trừng phạt lên ngành dầu khí Nga vào ngày 10/1 và yêu cầu tập đoàn Gazprom Neft – công ty mẹ của NIS, phải thoái vốn khỏi công ty này trong vòng 45 ngày. Song, Serbia đã nhiều lần xin gia hạn và vừa tiếp tục đề nghị kéo dài thêm 180 ngày vào tuần trước, dù chỉ được chấp thuận thêm một tháng.

NIS hiện là một mắt xích chiến lược trong an ninh năng lượng của Serbia. Nhà máy lọc dầu Pancevo với công suất 4,8 triệu tấn/năm đáp ứng phần lớn nhu cầu trong nước. Việc áp đặt trừng phạt có thể đe dọa nguồn cung dầu thô cũng như gây ra gián đoạn lớn trong hoạt động của ngành năng lượng quốc gia.

Cơ cấu sở hữu hiện tại của NIS cho thấy Gazprom Neft nắm 44,9%, Gazprom nắm 11,3%, và chính phủ Serbia giữ 29,9%. Trong nỗ lực né tránh lệnh trừng phạt, Gazprom Neft đã chuyển nhượng khoảng 5,15% cổ phần NIS cho Gazprom vào ngày 26/2. Tuy nhiên, hành động này vẫn chưa đủ để loại bỏ công ty khỏi danh sách trừng phạt.

NIS hiện nhập khoảng 80% nhu cầu dầu thô từ đường ống do công ty Janaf của Croatia vận hành, phần còn lại đến từ khai thác nội địa tại Serbia. Điều này khiến cho sự ổn định của NIS không chỉ là vấn đề kinh tế, mà còn mang tính địa chính trị quan trọng đối với cả khu vực Balkan.

Trong khi đó, Serbia mỗi năm nhập khẩu khoảng 2,2 đến 2,5 tỷ mét khối khí tự nhiên từ Nga, theo hợp đồng truyền thống qua đường ống TurkStream và Balkan Stream. Cụ thể, hợp đồng khí đốt giữa Gazprom và Serbia ký vào tháng 5/2022 cam kết cung cấp 2,2 tỷ mét khối khí mỗi năm thông qua TurkStream. Theo Chủ tịch công ty khí đốt quốc doanh Srbijagas, Serbia đang đàm phán mở rộng lên 2,5 tỷ mét khối/năm cho 3 đến 10 năm tiếp theo.

Theo bà Handanovic, Serbia sẽ tiếp nhận 6,1 triệu mét khối khí hàng ngày với mức giá 290  euro/1.000 mét khối, rẻ hơn 25% so với giá thị trường EU hiện hành.

Việc Serbia tiếp tục trì hoãn trừng phạt trong khi duy trì quan hệ với cả Nga và phương Tây cho thấy nước này đang cân bằng thận trọng giữa lợi ích quốc gia và áp lực quốc tế. Tuy nhiên, với thời gian gia hạn ngày càng ngắn và bối cảnh địa chính trị khó đoán, tương lai của NIS vẫn còn nhiều bất ổn.

Tham khảo Reuters